“Ăn cơm trước bongdaso kèo nhà cái”: đừng để tiếng bongdaso kèo nhà cái đáng lo!

Ảnh: internet

“Ăn cơm trước bongdaso kèo nhà cái”, câu thành ngữ giản dị này lại có thể làm cho nhiều ông bố bà mẹ bất đồ nghe phải giật mình tái mặt, hoảng hồn. Đó là khi họ nghe người ta kháo nhau rằng cô con gái rượu của họ “léng phéng” thế nào lại “ăn vụng trái cấm” mà không biết chùi mép.

Nếu mà thế thì đây quả là chuyện động trời. Bởi câu thành ngữ bốn âm tiết này lại có giá trị mang một thông điệp ngầm ẩn rất rõ ràng. Cô gái nọ đem lòng yêu một chàng trai nào đó đã trót dại để quan hệ đi quá xa, trên mức tình cảm cho phép. Chưa được phép của gia đình, chưa đăng kí thủ tục kết hôn, chưa cưới cheo chính thức đã “phá rào” để bất ngờ “đeo ba lô ngược”. Rõ ràng, một sự tình như vậy là rất đáng chê trách (kể cả mặt tư cách lẫn sự hiểu biết về sinh lí học). Ngày xưa mà (chửa hoang) thế, thiên hạ không chỉ chê cười mà làng nước còn ra lệnh phạt vạ, bắt gọt đầu bôi vôi đeo mo nang vào mặt cũng nên.

Về xuất xứ, với nghĩa hoàn toàn tường minh, câu thành ngữ này bắt nguồn từ khoảng thời gian chưa xa lắm. Vào những năm tháng trước đây, khi mà các bếp ăn tập thể (ở các cơ quan xí nghiệp, trường học, trong quân đội…) còn tồn tại rất phổ biến. Ai đó từng phục vụ trong quân đội, hẳn còn chưa quên cảnh lính tráng gần đến giờ ăn cứ đi tới đi lui trong doanh trại. Họ nóng lòng đợi hiệu lệnh bongdaso kèo nhà cái báo đến giờ được ăn cơm. Nhà thơ Tố Hữu cũng từng viết: Mấy chàng lính trẻ măng tơ/ Nghêu ngao gõ bát hát chờ cơm sôi. Chờ đợi mãi mà chiếc bongdaso kèo nhà cái (thường bẳng vỏ trái bom Mỹ được treo cao) kia cứ im lìm.

Sốt ruột thật đấy! bongdaso kèo nhà cái kia chưa vang lên có nghĩa là nhà bếp chưa mở cửa cho lính tráng vào nhà ăn. Cái đói cồn cào càng làm cho người đợi có cảm giác tiếng bongdaso kèo nhà cái kia sao mà lâu đến thế. Thế là, không rõ từ khi nào, tiếng bongdaso kèo nhà cái quen thuộc kia (bongdaso kèo nhà cái họp tổ đổi công, bongdaso kèo nhà cái hợp tác xã đưa trâu ra đồng, bongdaso kèo nhà cái báo động, bongdaso kèo nhà cái cơm…) đã ăn sâu vào tiềm thức dân gian. Chả thế mà trong giới sinh viên một thời đã có câu vè chế giễu những anh chàng học trò lười nhác: Suốt ngày vẩn vẩn vơ vơ/ Sáng ra quán nước, tối chờ bongdaso kèo nhà cái cơm...

Chính từ hiện tượng này mà dân gian đã lấy làm cơ sở để xây dựng nên ngữ nghĩa thành ngữ ăn cơm trước bongdaso kèo nhà cái như chúng ta vừa phân tích ở trên (Chưa có hiệu lệnh bongdaso kèo nhà cái, đã tìm cách ăn trước rồi). Nó dùng để ám chỉ hành vi phá vỡ quy luật thông thường của quan hệ lứa đôi. Câu này cũng mang một hàm ý tiền giả định: Hành động tự nhiên “ăn cơm trước” như thế đã được xác nhận bằng một “chứng cớ” rõ rành rành. Đó là cái thai cô gái đang mang (Nếu không thì ai mà biết được cái tổ con chuồn chuồn?).

Giờ đây, chuyện chờ bongdaso kèo nhà cái cơm ở bếp tập thể dường như đã đi vào dĩ vãng. Nhưng trong thực tế, hiện tượng các nàng trẻ người non dạ, mải vui trót dại mang bầu “vụng” lại xuất hiện khá nhiều. Thậm chí, có nơi nó còn lan sang lớp trẻ măng tơ còn đang tuổi ăn tuổi lớn. Không ít các cô gái vị thành niên, thậm chí vị... vị thành niên, có nghĩa là còn rất trẻ con, mà đã học đòi người lớn (qua phim ảnh, internet...) để “tòm tem” trái cấm và để lại hậu quả khôn lường.

Đó quả là một thực trạng đáng buồn mà dư luận xã hội đang rung chuông báo động. Hãy đừng để cho tiếng bongdaso kèo nhà cái đáng lo và đáng trăn trở kia rung lên các bạn trẻ ạ. Chỉ một lần duy nhất thôi cũng đủ làm danh giá của các bạn từ món “cơm chín tới” ngon lành trở thành thứ “cơm nguội” hẩm hiu.

PGS-TS. Phạm Văn Tình

(Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam)