Cá tháng tư: Đời có kèo nhà cái hôm nay nói dối?

Nói kèo nhà cái hôm nay là “nói sai sự thật một cách cố ý, nhằm che giấu điều gì” (Từ điển tiếng Việt, Hoàng Phê chủ biên, 2015). Như vậy, với cách thức, thái độ phản ánh không đúng do với hiện tại, nói kèo nhà cái hôm nay được coi là một hành vi thiếu khách quan, thiếu trung thực. Hành vi này trong cuộc sống thường không những không được khuyến khích mà còn bị dư luận xã hội chê bai, coi như một khía cạnh thuộc phạm trù đạo đức.

Nhưng có phải lúc nào việc nói đúng sự thực có coi là nên và nói dối bất luận trong trường hợp nào cũng kèo nhà cái hôm nay phải loại bỏ không?

Cá tháng Tư (Poisson d'avril tiếng Pháp) mô tả việc cố gắng để lén dán kèo nhà cái hôm nay con cá bằng giấy vào lưng của nạn nhân mà không bị phát hiện. Ảnh: TL

Trong bộ phim Việt NamBao giờ cho đến tháng mười(đã được trình chiếu rộng rãi trước đây), có chuyện kèo nhà cái hôm nay cô dâu nọ cố tình giấu bố chồng, đã già yếu, việc con trai ông (cũng chính là chồng cô) đã hi sinh ngoài chiến trận. Cô và mọi người đã tìm mọi cách, kể cả việc bịa ra những bức thư, để ông bố tin rằng anh con trai vẫn chiến đấu hăng say ở mặt trận và luôn nhớ tới ông.

Mọi người đều hiểu rằng, niềm tin ấy với ông là tất cả. Nó chính là cuộc sống, và cao hơn, chính là lẽ sống của đời ông. Vì vậy, kèo nhà cái hôm nay phải tạm quên đi một nỗi đau (đã diễn ra) để cứu một nỗi đau khác (rất có thể sẽ diễn ra, mà lớn hơn rất nhiều).

kèo nhà cái hôm nay cậu bé châu Phi bị nhiễm HIV. Tất cả mọi người thân, bạn bè đều không muốn hé ra kèo nhà cái hôm nay lời về kèo nhà cái hôm nay sự thật khủng khiếp: Thời gian cậu chung sống cùng cộng đồng chỉ còn tính bằng ngày. Họ đã cố giúp cậu vượt lên hiện thực nghiệt ngã và đến lượt mình, chính cậu đã giúp mọi người có nghị lực, vững tin hơn vào cuộc sống, trong đó có việc tiếp tục giúp đỡ những mảnh đời bất hạnh như cậu.

kèo nhà cái hôm nay người mẹ phân vua với với bạn bè là nhà mình ở quê đang có việc rất bận, mình rất mệt để từ chối các buổi gặp gỡ vui vẻ, thậm chí kèo nhà cái hôm nay cuộc đi chơi du lịch. Vì bà muốn toàn tâm toàn ý giúp cho cô con gái “rượu” của mình dồn sức cho kì thi vào đại học...

Vậy, hoá ra có rất nhiều, rất nhiều cuộc “nói dối” có chủ đích, dưới nhiều hình thức khác nhau mà cuộc sống kèo nhà cái hôm nay phải chấp nhận. Đấy là một lối “nói khác”.

Ở đây, chúng ta phải xem xét tới mối quan hệ của hành vi “nên”, “không nên” lâm thời với ý đồ toàn cục mang tính tích cực của chiến lược giao tiếp. Trong quan hệ ứng xử, có những lúc, vì lí do nào đấy, ta đành phải chọn kèo nhà cái hôm nay “giải pháp tình thế” là cố nói khác đi để tránh những điều không hay hoặc có thể vì thế làm hỏng việc chính, việc lớn ta đang hướng tới.

Nhưng cái ngưỡng của sự nên và không nên này rất khó xác định, đòi hỏi phải “cao tay”. Nó phụ thuộc nhiều vào động cơ và bản chất sâu xa của hành vi đó. Và nó cũng còn phụ thuộc vào nhân cách, bản lĩnh, kinh nghiệm từng trải của từng người.

Ca dao xưa có câu:Yêu nhau cởi áo cho nhau/ Về nhà kèo nhà cái hôm nay mẹ qua cầu gió baymà dân gian ngầm cho là đó là một cử chỉ đẹp của đôi lứa yêu nhau. Nhiều nam thanh nữ tú bây giờ cũng trổ tài nói cuội để qua mặt bạn bè, anh em và người thân. Đi nói dối cha, về nhà nói dối chú. Đó là một hành vi thiếu trung thực, kèo nhà cái hôm nay phải loại bỏ.

Ở các nước phương Tây, để cho cuộc sống thêm vui nhộn, người ta còn có hẳn một Ngày nói kèo nhà cái hôm nay . Đó là ngày 1.4 hàng năm. Tuy nhiên chỉ một ngày hay chỉ một vài lần “cực chẳng đã” phải “dằn lòng” nói khác đi thì còn được, chứ nếu cứ bắt chước “chú Cuội” nói kèo nhà cái hôm nay dài dài thì cuộc sống chắc chắn sẽ hỗn loạn, thật giả chẳng biết đâu mà lần.Đường đi hay tối, nói kèo nhà cái hôm nay hay cùng; Khôn ngoan chẳng lọ thật thà. Trung thực, trong sáng, chân thành, từ xưa tới nay, bao giờ cũng là phẩm chất đáng quý, kèo nhà cái hôm nay phải có với tất cả chúng ta.

PGS-TS. Phạm Văn Tình

(Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam)