Chi phí vận tải, vấn đề sống còn trực tiếp kèo nhà cái đô thị

Trao đổi với phóng viên Người Đô Thị, TS. Huỳnh Thế Du - giảng viên chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright, nghiên cứu sinh sau tiến sĩ trường Kiến trúc Harvard, đồng thời là trực tiếp kèo nhà cái diễn giả tại diễn đàn Chính sách công châu Á 2014 - cho biết: “Thực ra, nếu chúng ta nhìn tất cả các thành phố đang phát triển nhanh, cụ thể là ba tình huống chính đưa ra trong hội thảo lần này, thì vấn đề quan tâm chung là quản lý tăng trưởng như thế nào để đạt được hiệu quả cao nhất, bởi đô thị hoá luôn gắn với tăng trưởng kinh tế”.

Giàu hay nghèo là do... vận tải

Điểm chung nhất khiến ông trăn trở về giao thông đô thị tại ba thành phố “tình huống” mà diễn đàn đưa ra để thảo luận lần này là gì, thưa ông?

Thách thức lớn nhất đối với các đô thị đang phát triển là lượng dân nhập cư đông. Ví dụ như TP.HCM, mỗi năm có hàng trăm nghìn người nhập cư, đi theo là cả trăm ngàn ngôi nhà mới. Nhưng năng lực và các nguồn lực trực tiếp kèo nhà cái chính quyền tại các đô thị đang phát triển rất hạn chế. Nên câu chuyện ở đây là phải tìm một giải pháp, chính sách hợp lý để tận dụng, hấp thu được nguồn lực hiện tại, tạo cơ hội việc làm, tạo ra giá trị cho những người nhập cư và cư dân hiện tại.

Nếu có những chính sách xử lý nhập cư tốt, sẽ mang lại tăng trưởng kinh tế cao cho đô thị đó và ngược lại. Đó là một trong những thách thức lớn nhất trực tiếp kèo nhà cái đô thị.

Nhìn về mặt dài hạn, tiềm lực hay nguồn lực từ người nhập cư và cư dân hiện tại sẽ tạo ra rất nhiều giá trị cho trực tiếp kèo nhà cái đô thị. Nhưng ở đây, sẽ có trực tiếp kèo nhà cái thách thức trong tương lai, người nhập cư sẽ tạo thêm gánh nặng cho đô thị. Cho nên các chính sách về đô thị phải hợp lý, tức là làm sao phải giảm gánh nặng (chi phí) hiện tại và tăng lợi ích trong tương lai. Ngược lại, nếu không xử lý tốt, chi phí sẽ lớn hơn lợi ích.

Trong đô thị có khái niệm “chi phí biên” và “lợi ích biên”. Có nghĩa là một người nhập cư sẽ tạo thêm một khoản chi phí và cũng tạo ra một số giá trị cho đô thị đó. Trong dài hạn, nếu giá trị trực tiếp kèo nhà cái một người nhập cư đem lại cao hơn chi phí mà đô thị phải gánh chịu, đấy là một đô thị tiếp tục tăng trưởng; nếu kết quả ngược lại, sẽ là một đô thị không phát triển. Diễn đàn lần này sẽ bàn đến những vấn đề cụ thể trong một đô thị, các thách thức, giải pháp để quản lý tăng trưởng trực tiếp kèo nhà cái các đô thị, làm sao để một đô thị như TP.HCM vẫn tăng trưởng nhanh, đạt cả kế hoạch ngắn hạn lẫn dài hạn.

Và vấn đề lớn cụ thể có tính sống còn trong quản lý tăng trưởng trực tiếp kèo nhà cái đô thị mà ông nói chính là giao thông?

Về mặt nguyên lý, các đô thị tạo ra trực tiếp kèo nhà cái “lợi thế tích tụ” vì là nơi hội tụ đông người. Càng đông người, năng suất lao động càng cao do cộng đồng luôn có sự chia sẻ thông tin, kinh nghiệm, kiến thức, giảm chi phí kết nối… Những yếu tố này làm cho lợi ích tăng lên.

Xe buýt - phương tiện vận tải công cộng chính hiện nay và hàng chục năm nữa

Với tất cả các đô thị, vấn đề lớn nhất là trực tiếp kèo nhà cái phí vận tải. Đó là câu trả lời tại sao trước đây đô thị thường nằm ở các đầu mối giao thông, vì nó liên quan đến trực tiếp kèo nhà cái phí vận tải.

Có hai trong ba thành tố quan trọng tạo nên chi phí vận tải: thời gian, đây là chi phí lớn nhất; vận hành (xe cộ, khấu hao) chiếm tỷ lệ vừa phải. Nếu chi phí vận tải thấp, lợi thế tích tụ sẽ được phát huy. Nếu không xử lý tốt sẽ làm cho tất cả thành tố đó tăng lên. Như vậy, chi phí vận tải là nhân tố then chốt trực tiếp kèo nhà cái đô thị. Tất cả các vấn đề trực tiếp kèo nhà cái đô thị đều có thể quy về chi phí vận tải. Cho nên, nếu giảm chi phí vận tải, mọi thứ trở nên hiệu quả hơn. Chìa khoá giải quyết vấn đề đô thị là giao thông. Đó là lý do tại sao tôi đặt vấn đề giao thông đô thị là một chủ đề chính trong hội thảo lần này.

Tránh những giải pháp tình thế

Đánh giá trực tiếp kèo nhà cái ông về giao thông đô thị ở TP.HCM trong ba thậpniên qua?

Trong ba thập niên qua, chính quyền thành phố rất kỳ vọng vào vận tải công cộng.

Trong thông tin quy hoạch năm 1998, thành phố đặt ra mục tiêu là đến năm 2010 vận tải công cộng chiếm 30% nhu cầu đi lại, năm 2020 chiếm 50%. Sau này, mục tiêu nói trên có thay đổi. Lần gần đây nhất, trong quy hoạch vừa được phê duyệt, thành phố đặt lại mục tiêu “vận tải công cộng chiếm 30% giai đoạn 2025 - 2030”. Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại, số liệu thực tế cho thấy vận tải công cộng mới đáp ứng chưa được 10% nhu cầu đi lại. Tuy mục tiêu đặt ra là 30% giai đoạn 2025 – 2030 đã thấp đi khá nhiều so với trước nhưng nếu so với thực tế mà tôi vừa nói thì đây vẫn là một mục tiêu rất cao. Kinh nghiệm trực tiếp kèo nhà cái nhiều nơi cho thấy tàu điện ngầm (thành phố đang triển khai dự án này - PV) thường chỉ đáp ứng được 9% nhu cầu đi lại, như thế, xe buýt, BRT (xe buýt nhanh - PV) và taxi không gánh nổi 21% còn lại. Các kế hoạch rất kỳ vọng nhưng trên thực tế, hệ thống xe buýt hiện tại gần như chỉ dành cho người nghèo hay người không có phương tiện giao thông cá nhân. Đó là một thách thức rất lớn.

Một điểm nữa trực tiếp kèo nhà cái giao thông công cộng có thể coi là nổi bật trong thời gian vừa qua là tốc độ xây dựng hạ tầng giao thông khá nhanh như mở rộng nhiều con đường: Nguyễn Văn Linh, Võ Văn Kiệt, Phạm Văn Đồng…, xây cầu vượt ở những điểm nóng ùn tắc giao thông. Bộ mặt thành phố có khang trang hơn nhưng tôi cho rằng đây chỉ là giải pháp tình thế trong quy hoạch giao thông và hệ quả là TP.HCM sẽ gặp phải một thách thức lớn nữa trong tương lai, đó là đường được mở rộng nhiều, trước mắt có cảm giác sẽ thông thoáng hơn, nhưng khả năng kẹt xe nhiều hơn vì cư dân sẽ sắm thêm xe hơi.

Như vậy, ùn tắc giao thông trong tương lai ở TP.HCM sẽ không đến từ xe hai bánh gắn máy như các nhà quản lý đô thị đang lo ngại?

Tôi không nghĩ dẹp xe gắn máy là trực tiếp kèo nhà cái giải pháp chống ùn tắc giao thông đô thị. Xe máy đang là trực tiếp kèo nhà cái phương tiện giao thông hiệu quả nhất với cấu trúc đô thị ở TP.HCM hiện nay. Nếu dẹp xe máy trong khi vận tải công cộng yếu kém thì cư dân đi bằng gì? Tình huống sẽ xấu hơn khi trực tiếp kèo nhà cái bộ phận dân cư chuyển sang đi xe hơi.

Thực tế ở nhiều đô thị có điều kiện tương tự TP.HCM, chỉ cần 10% số người đang đi xe máy chuyển sang xe hơi, chắc chắn nhu cầu đường sá sẽ tăng 30% (trực tiếp kèo nhà cái xe hơi chiếm chỗ tương đương ba xe máy). Bài toán đơn giản, nếu TP.HCM dẹp toàn bộ xe máy, ngoài 10% đi xe hơi, 90% chuyển sang xe buýt thì cũng không có đường cho xe chạy. Hình thái đô thị bây giờ, nếu bỏ bất kỳ trực tiếp kèo nhà cái loại hình vận tải nào cũng không ổn.

Hạn chế xe hai bánh sẽ đối diện với nguy cơ kẹt xe hơi. Ảnh: Phan Quang

Một thách thức nữa trực tiếp kèo nhà cái TP.HCM là chuyển phương tiện cá nhân từ xe máy sang xe hơi chứ không phải là bản thân xe máy. Giảm xe máy trong tương lai là việc phải làm, nhưng TP.HCM cần có chính sách hạn chế việc chuyển từ xe máy sang xe hơi.

Bài học chung

Những vấn nạn về giao thông trong hai thành phố Bangkok và Jakarta được ông đề cập trong nghiên cứu trực tiếp kèo nhà cái mình có những khác biệt gì so với TP.HCM? Họ thoát ra bằng cách nào?

Bangkok đã cải thiện hơn sau khi xây dựng được hệ thống xe điện. Trước đây, tình trạng giao thông ở Bangkok không khác gì TP.HCM hiện nay. Chính quyền trực tiếp kèo nhà cái họ đã nỗ lực xây dựng hệ thống hạ tầng giao thông, đầu tư lớn vào hệ thống giao thông công cộng, những nỗ lực này đã làm cho tình trạng giao thông cải thiện khá nhiều.

Jakarta bây giờ đang là một bãi đậu xe hơi khổng lồ. So với TP.HCM, tình trạng kẹt xe trực tiếp kèo nhà cái họ nghiêm trọng hơn. Từ thập niên 80 trực tiếp kèo nhà cái thế kỷ trước, chính quyền Jakarta đã có kế hoạch xây dựng hệ thống tàu điện ngầm, tuy nhiên đến bây giờ chưa làm xong. Họ cũng đang xây dựng một số tuyến xe buýt nhanh nhưng hệ thống BRT trực tiếp kèo nhà cái họ cũng không đồng bộ, thành thử giao thông trực tiếp kèo nhà cái Jakarta hiện nay cực kỳ căng thẳng vì hoạ kẹt xe hơi. Đây chính là điều TP.HCM đang được cảnh báo.

Không hẳn chính quyền ở Bangkok tài giỏi hơn Jakarta hay TP.HCM. Câu chuyện trực tiếp kèo nhà cái Bangkok ngày trước không khác gì các đô thị đang phát triển nhanh khác: xe còn đi được vẫn tiếp tục đi. Đến một lúc, cả Bangkok thành bãi đậu xe, cuối cùng chính quyền trực tiếp kèo nhà cái họ phải hành động khi không thể chần chừ hay có chọn lựa nào khác. Vấn nạn giao thông đô thị và cách ứng xử trực tiếp kèo nhà cái nhà quản lý trong các đô thị phát triển nhanh giống nhau theo quy luật: không đi được nữa thì phải tính. Hiện giao thông ở Bangkok đã ổn, còn Jakarta thì không biết chừng nào. Chỉ một số ít nơi chính quyền đô thị mạnh, như Seoul (Hàn Quốc) hay Singapore, họ mới làm triệt để vấn đề giao thông đô thị.

TP.HCM sẽ phải làm gì với phát triển giao thông đô thị trong tương lai, thưa ông?

Xây dựng hệ thống vận tải công cộng là một trong những việc khó nhất, liên quan đến quá nhiều thứ trong một đô thị. Nhưng dù khó, tốn kém, TP.HCM phải xây dựng cho được một hệ thống vận tải công cộng đồng bộ, hiện đại nếu muốn giải quyết ít nhất 30% nhu cầu đi lại trực tiếp kèo nhà cái cư dân đô thị trong mười năm tới.

Mặt khác, phải cân nhắc việc mở rộng đường và có phương án hạn chế xe hơi cá nhân vì càng mở rộng sẽ càng kẹt xe trong tương lai. Thay vì mở rộng đường, nên tập trung vốn vào các dự án hạ tầng vận tải công cộng.

___________

TS. Huỳnh Thế Du:

Quy hoạch dự án phải đủ lớn để có hạ tầng đồng bộ

“Phú Mỹ Hưng là khu đô thị được đánh giá có hạ tầng giao thông tốt trong khi nhiều nơi khác bị xem là phát triển manh mún. Tại sao?

Thực tế ở Phú Mỹ Hưng cho thấy điều này: trực tiếp kèo nhà cái dự án được quy hoạch với diện tích khoảng 400 hécta, nếu dùng hết 400 hécta đó để xây khu dân cư, giá thành chỉ 500 USD/m2 nhưng nếu chừa ra 30% quỹ đất cho hạ tầng giao thông, cái giá sẽ là 2.000USD/m2. Kết quả đó cho thấy nếu quy hoạch tốt, giá trị đất sẽ tăng lên gấp nhiều lần.

Tuy nhiên, cũng từ thực tế Phú Mỹ Hưng, phải thấy rằng muốn làm được vậy phải có quy mô (đất) đủ lớn để các dự án có thể dành đất làm nhiều công năng khác nhau. Giả sử nếu 400 hecta đất ấy được chia đều cho 400 người, lúc đó người ta sẽ sử dụng đất để xây nhà tối đa.

Ở TP.HCM, thị trường đang dẫn dắt sự hình thành đô thị, hay nói cách khác là quy hoạch theo đuôi. Có trực tiếp kèo nhà cái trường hợp phát triển tốt là khu vực Nam Sài Gòn, đó là trực tiếp kèo nhà cái hạ tầng giao thông (đường Nguyễn Văn Linh) được đặt đúng chỗ nên nó thúc đẩy phát triển cả khu vực. Tuy trực tiếp kèo nhà cái số vùng xung quanh vẫn manh mún nhưng về tổng thể, Nam Sài Gòn được quy hoạch khá bài bản.

Vấn đề bây giờ trong quy hoạch đô thị ở TP.HCM là phải làm sao ứng phó với phát triển tự phát.

Ở nước ngoài có khái niệm “phân vùng”, anh cứ xây nhà dù tôi chưa có cơ sở hạ tầng nhưng tôi buộc anh phải dành một diện tích đất tối thiểu cho giao thông và các công trình công cộng. Vấn để hẻm trực tiếp kèo nhà cái TP.HCM là thế, nếu quy định rõ từ đầu, cư dân sẽ chừa đường rộng, nếu không, diện tích hẻm chỉ tối thiểu. Điều này làm tiện ích cuộc sống và giá trị xung quanh giảm xuống”.

____________

Doãn Khởithực hiện