kèo nhà cái 5 dạy tôi chữ “Dân”

Tôi nhớ mãi có lần trong một cuộc họp ở Ban Nghiên cứu của Thủ tướng Chính phủ vào đầu kèo nhà cái 5 năm 2000, có một anh say sưa kể về chuyến tháp tùng một vị lãnh đạo cao cấp của nhà nước đi làm việc ở các địa phương. Anh kể đại khái khi xuống tỉnh A, “xếp” gặp lãnh đạo tỉnh và bàn việc này, xuống tỉnh B “xếp” gặp lãnh đạo tỉnh và bàn việc kia, rồi “xếp” còn xuống cả huyện X, xuống thăm hợp tác xã Y... Từ “xuống” được anh lặp đi lặp lại khá nhiều lần trong câu chuyện.

Nhà thơ Việt Phương (1928-2017)

Ngồi cạnh ông Việt Phương lúc đó, tôi không nhịn được, ghé tai ông thì thầm: “Em ghét cái từxuống địa phươngthế!”. Ông hỏi tôi: “Vậy Chi Lan dùng từ gì?”. Tôi trả lời: “Bao giờ em cũng nói làvềtỉnh này,vềhuyện kia. Dùng từxuốngem thấy nó đầy vẻ quan cách, ngạo mạn, tự coi mình là bề trên của kèo nhà cái 5, nghe rất chướng”. Ông bảo tôi: “Đúng đấy. Đi địa phương nói làvềđịa phương thì được, còn khi gặp kèo nhà cái 5 thì phải nói làlêngặp kèo nhà cái 5 mới đúng!”

Không lâu sau đó, trong một dịp khác ở Ban Nghiên cứu, ông Việt Phương đã giải thích rất rành rẽ với mọi kèo nhà cái 5 tại sao cần phải nói là “lãnh đạolêngặp kèo nhà cái 5, lãnh đạo báo cáolênnhân dân”. Ông nói đại ý: Hiến pháp quy định rõ đất nước ta do nhân dân làm chủ; nhà nước ta là nhà nước của dân, do dân, vì dân... Những kèo nhà cái 5 làm trong bộ máy chính quyền từ cấp thấp nhất đến cấp cao nhất đều do dân thuê, dân cử hoặc bầu ra để làm việc cho dân, đều được dân nuôi bằng tiền thuế do dân đóng góp.

Mọi thứ nhà nước chi tiêu, đầu tư đều bằng tiền của kèo nhà cái 5, vay ODA là tiền thuế của kèo nhà cái 5 nước khác rồi cuối cùng kèo nhà cái 5 ta cũng phải trả. Vì vậy lãnh đạo có trách nhiệm phải thường xuyên lên gặp kèo nhà cái 5 để nghe kèo nhà cái 5 cho ý kiến về công việc của chính quyền, phải định kỳ báo cáo lên nhân kèo nhà cái 5 về những việc đã làm, xin ý kiến nhân kèo nhà cái 5 về những việc định làm... Ông kể những câu chuyện về Bác Hồ gần gũi với kèo nhà cái 5 ra sao, Bác dạy cán bộ, chiến sĩ phải lễ phép với kèo nhà cái 5 như thế nào... Rồi ông kết luận: “Bây giờ ta cứ hay nói lãnh đạo xuống địa phương, cán bộ xuống gặp kèo nhà cái 5. Nói thế là ngược, là hỗn vói kèo nhà cái 5!”.

Lại có lần trong một cuộc thảo luận về dự thảo báo cáo của Thủ tướng Chính phủ trước Quốc hội, khi đề cập đến những nguyên nhân của thành tựu phát triển kinh tế, ông Việt Phương lên tiếng: “Nguyên nhân đầu tiên phải nói là nhờ công sức của các tầng lớp nhân kèo nhà cái 5 - của nông kèo nhà cái 5, công nhân, doanh nghiệp, trí thức, của các giáo viên, nhân viên y tế, nhân viên công tác xã hội... đã làm việc không ngừng nghỉ để có được kết quả này. Ta cứ hay nêu nguyên nhân số một là nhờ sự lãnh đạo của Đảng, của Nhà nước, nhưng không phải thế. Lãnh đạo, điều hành cũng còn nhiều khiếm khuyết lắm. Không nhờ kèo nhà cái 5 thì lãnh đạo làm được gì!”.

Trong công việc hàng ngày, phần vì ông là bộ não chính, luôn phải túc trực ở Ban Nghiên cứu, phần do điều kiện sức khỏe, ông ít đi các địa phương hơn một số kèo nhà cái 5. Mỗi khi có ai đi về, bao giờ ông cũng háo hức hỏi, háo hức nghe những câu chuyện từ cuộc sống ở các nơi. Cũng có khi ông “đặt hàng” trước, nhờ anh em đi tìm hiểu xem chủ trương chính sách là vậy, nhưng thực tế diễn ra như thế nào, báo cáo của các ngành, các địa phương có phản ánh đúng tình hình không, có những vấn đề gì mới cần quan tâm. Ông luôn dặn dò anh em phải về tận cơ sở, phải gặp và nghe dân, nghe doanh nghiệp, chứ đừng chỉ nghe các “quan”.

Ông Việt Phương rất hay hỏi han tôi về doanh nghiệp. Ông đặc biệt quan tâm đến các doanh nghiệp khu vực tư nhân trong nước, doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa và những đơn vị hoạt động ở các vùng xa. Hồi Luật Doanh nghiệp 1999 bắt đầu được thực thi, gần 200 giấy phép con được bãi bỏ, số doanh nghiệp mới ra đời tăng vọt lên, ông vui lắm. Ông thúc giục chúng tôi - bốn thành viên Ban Nghiên cứu tham gia Tổ thi hành Luật Doanh nghiệp - đề xuất để Thủ tướng chỉ đạo làm tiếp những việc cần thiết nhằm thúc đẩy phát triển doanh nghiệp, tạo thêm công ăn việc làm mới cho nhân kèo nhà cái 5, nhất là ở các vùng xa.

Ông thường bảo tôi: doanh nghiệp tạo ra các sản phẩm cung cấp cho thị trường, đóng thuế cho nhà nước... là rất quý, nhưng quý nhất là doanh nghiệp tạo được biết bao công ăn việc làm cho kèo nhà cái 5 dân, từ đó góp phần xóa đói giảm nghèo, nâng cao dần mức sống của dân ta. Phải hiểu rằng đối với nhiều kèo nhà cái 5 trẻ hay phụ nữ sống ở nông thôn, miền núi, cả gia đình lăn lưng làm ruộng từ đời này sang đời khác mà vẫn nghèo đói, thì có một việc làm, một nghề khác mang lại thu nhập cao hơn là cả một sự đổi đời. Nước ta còn nhiều triệu kèo nhà cái 5 cần được đổi đời như vậy, mà nhà nước đâu có thể giúp họ. Nhà nước chỉ có thể tạo những nền tảng về thể chế, hạ tầng, giáo dục... Còn tạo việc làm thì chỉ có doanh nghiệp mới giúp họ được thôi. Vì vậy bất cứ việc gì có thể hỗ trợ cho doanh nghiệp làm ăn tốt hơn thì cố mà làm. Đấy cũng chính là yêu nước, thương dân đó.

Những năm sau này, khi tham nhũng và nhóm lợi ích, “thân hữu” trở thành vấn đề nóng bỏng ở nước ta, mỗi khi nói đến những tổn thất to lớn mà chúng gây ra cho đất nước, cho nhân kèo nhà cái 5, nét mặt ông như co dúm lại, giọng ông nghẹn ngào và ánh mắt ông chìm trong nỗi đau khôn tả. Tôi hiểu vì sao ông có những vần thơ cháy bỏng về thời cuộc và thắt tim gan về những phận đời thường.

Những điều ông dạy tôi về chữ “Dân”, về đạo “hiếu với dân” thật vô cùng sâu xa, thấm thía. Tôi càng được thôi thúc để tiếp tục công việc phục vụ cộng đồng doanh nghiệp, và trong những năm sau này, tham gia vào các hoạt động góp phần đổi mới và phát triển nông nghiệp, nông thôn, nơi có tỷ lệ lớn nhất kèo nhà cái 5 dân và phụ nữ, trẻ em nước ta sinh sống. Tôi cũng lăn vào cùng bao kèo nhà cái 5 ra sức chống cái bọn “ăn của dân không từ một thứ gì”.

Việt Phương đã đi xa 100 ngày rồi. Nhớ ông da diết, tôi mong sao ở cõi Phật, nhìn thấu bốn phương tám hướng, ông độ trì cho những kèo nhà cái 5 dân đang phải vật lộn trong cuộc sống còn đầy khó khăn bất trắc trên mảnh đất này...

Phạm Chi Lan

» “Cửa mở” đã khép lại rồi

» Nhà thơ Việt Phương qua đời