kèo nhà cái 5 nhà nước trong văn chương Việt Nam hôm nay - Kỳ 3: Biểu hiện mẫu kèo nhà cái 5 công chức lệch chuẩn mực

Quang cảnhcuộc tọa đàm do kèo nhà cái 5 Đô Thị tổ chức với sự tham gia của các nhà nghiên cứu văn học diễn ra tại Hà Nội.

» kèo nhà cái 5 nhà nước trong văn chương Việt Nam hôm nay

» kèo nhà cái 5 nhà nước trong văn chương Việt Nam hôm nay - Kỳ 2: hiện tượng “lại giống”

TS. Nguyễn Mạnh Tiến:

Chất liệu cho văn chương minh họa

Một điều dễ nhận thấy, mẫu kèo nhà cái 5 công chức, in dấu ấn cực sâu đậm trong đời sống xã hội, có thể nói là “làm mưa làm gió”, thì trong nghệ thuật nói chung và sáng tạo văn học nói riêng lại không để lại một chút dấu vết. Nghệ thuật đương đại, trong đó có văn học, mẫu kèo nhà cái 5 công chức bị loại trừ.

Sự thực thì cũng có thời điểm, mẫu kèo nhà cái 5 công chức – những con kèo nhà cái 5 được xây dựng với lý tưởng “cần kiệm liêm chính chí công vô tư” – đại diện cho nhà nước, đứng ở trung tâm nghệ thuật, đó là giai đoạn “nghệ thuật” duy ý chí, viết và làm theo mệnh lệnh 1945 – 1986.

					TS. Nguyễn Mạnh Tiến

Đổi mới trong văn học, nghệ thuật – nghĩa là nghệ thuật theo đuổi sự tự do thì, bắt đầu với sự biểu hiện mẫu kèo nhà cái 5 công chức lệch chuẩn mực, ở họ là sự theo đuổi đời sống vật chất, tiện nghi và tôn thờ đồng tiền. Họ là mẫu kèo nhà cái 5 mới có quyền lực trong trật tự gia đình và xã hội, như cô Lý (Mùa lá rụng kèo nhà cái 5 vườn- Ma Văn Kháng) hay kèo nhà cái 5 con dâu trong (Tướng về hưu- Nguyễn Huy Thiệp)…

Càng về sau này, đến hiện nay, thì mẫu kèo nhà cái 5 này vắng bóng. Nó không in dấu ấn trong nghệ thuật, dù ngoài đời, như đã nói, đây lại là lớp kèo nhà cái 5 có “quyền lực” mạnh nhất – hình ảnh hợp pháp nhà nước nối dài. Sự kiện xã hội này là rất khó lý giải, có thể, nhà văn ngại va chạm vào mẫu kèo nhà cái 5 nắm giữa quyền lực này, vì “đụng” tới họ, là “đụng” tới “kèo nhà cái 5 nhà nước”. Nhưng cũng có thể, với nghệ thuật, họ là mẫu kèo nhà cái 5 xa với tinh thần nghệ thuật nhất – nếu chỉ hiểu nghệ thuật là sự theo đuổi tự do, hiện hữu trong cái đẹp.

kèo nhà cái 5 công chức là hiện thân một sự tuân phục, của nhàm chán với chuỗi lặp lại trong hiện hữu sống khá cơ giới, sáng cắp cặp đi tối cắp về. Họ thiếu vắng sự bùng nổ, tính tự do là những chất liệu gây cảm hứng và cuốn hút nghệ thuật.

TS.Trần Ngọc Hiếu:

Hiện thân của sự đơn điệu

Dù câu chuyện của chúng ta chỉ tập trung nói về “kèo nhà cái 5 nhà nước” trong xã hội Việt Nam đương đại nhưng có lẽ nên truy ngược về quá khứ một chút. Ý niệm hiện đại về “kèo nhà cái 5 nhà nước” dường như xuất hiện trong văn học Việt Nam từ cuối thế kỷ XIX, qua hình ảnh của những thầy ký, thầy thông. Những mẫu nhân vật này thường là đối tượng trào phúng trong sáng tác của một số nhà nho. Họ là mẫu kèo nhà cái 5 quyền lực mới trong xã hội, với những phong cách sống khác hơn so với những hình mẫu truyền thống về vai xã hội. Họ vừa trở thành đối tượng để khao khát (đối với một bộ phận phụ nữ trong xã hội) mà cũng vừa là đối tượng để nghi kỵ, mỉa mai bởi sự khác biệt của họ. Trong sự khác biệt ấy, trớ trêu thay, sẽ có nhiều đặc điểm sau này lại được xem như chuẩn mực của lối sống thành thị của một lớp kèo nhà cái 5.

Từ sau năm 1945, công cuộc cải tạo xã hội đã tạo nên một diện mạo khác cho tầng lớp công chức. Nhưng vẫn có một đặc điểm làm kèo nhà cái 5 ta thường liên tưởng đến ngay mỗi khi nhắc đến kèo nhà cái 5 nhà nước, dù ở thời nào. Đó là những kèo nhà cái 5 chuộng lối sống an phận, ổn định, dễ thích nghi với những phép tắc, quy cách của hệ thống xã hội. Thực chất, chính lớp xã hội tưởng như đơn điệu, nhàn nhạt này xưa nay lại vẫn luôn là nguồn cảm hứng của nhiều cây bút văn xuôi lớn, trong văn học thế giới cũng như Việt Nam, mà cái tên Chekhov (Nga) hay Nam Cao là hai cái tên dễ nhớ nhất. Trong văn học đương đại, lớp kèo nhà cái 5 này có thể xuất hiện trong sáng tác trong hầu hết các nhà văn quan trọng như Ma Văn Kháng, Nguyễn Huy Thiệp, Phan Thị Vàng Anh, Hồ Anh Thái, Nguyễn Trương Quý... dù có lẽ chưa có cây bút nào chỉ chuyên chú vào nhóm nhân vật này.

Câu hỏi đặt ra: tại sao chính sự đơn điệu, phẳng, nhàn nhạt của “kèo nhà cái 5 nhà nước” lại chưa bao giờ thôi khơi gợi mạch nghĩ của các cây bút? Theo tôi, chính ở họ, các nhà văn nhìn ra một chủ đề hiện sinh thú vị: trạng thái lười sống, ngại sống, sợ sống. Điều đó, xét đến cùng, lại chính là một “bí ẩn” của nhân sinh: ta tồn tại bằng lựa chọn né tránh việc sống.

					TS.Trần Ngọc Hiếu

Tất nhiên, cũng chính từ đây mà văn học khi viết về bộ phận này lại thường chú ý đến nhữngmong muốnvượt thoát. Tôi nhấn mạnh từ mong muốn, vì dường như các nhân vật này thường chỉ “nổi loạn”, “phá bỏ rào cản” kèo nhà cái 5 tâm tưởng. kèo nhà cái 5 tiểu thuyết“Trí nhớ suy tàn”của Nguyễn Bình Phương, nhân vật “em” trong tiểu thuyết cố gắng thoát khỏi cảm giác mỏi mòn của một đời sống công chức đã thành thói quen bằng việc cố nuôi những gì vu vơ nhất, mơ hồ nhất trong tâm tưởng. Nhưng đời sống đô thị, với tốc độ biến đổi chóng mặt của nó, mỗi ngày lại làm mất đi những điểm tựa để ký ức của nhân vật neo lại. Mất dần những thứ để nhớ, con kèo nhà cái 5 bị kéo về cái hiện tại, phải chịu đựng sự trống rỗng của nó với tất cả những nặng nề.

Nhưng cách tiếp cận phổ biến hơn trong văn học Việt Nam về mảng đề tài này chính là thông qua tiếng cười mà kèo nhà cái 5 ta có thể thấy qua sáng tác của Hồ Anh Thái hay Nguyễn Trương Quý. Cái nhạt, cái đơn điệu của đời sống công chức sinh ra nhiều thói tật, nhiều tình thế oái oăm khác cần đến tiếng cười để phê phán như bệnh soi mói kẻ khác hay tâm lý bầy đàn. Song nếu thiếu điều gì thì chính là tiếng cười ấy vẫn còn đơn cực. Con kèo nhà cái 5 công chức, trong hình dung của tôi, là dạng con kèo nhà cái 5 “every man”, có chiều kích phổ quát. Trong tất cả sự loay hoay, sự thỏa hiệp và mộng tưởng của hắn, kèo nhà cái 5 ta nhìn thấy rất nhiều điều tội nghiệp của đời sống con kèo nhà cái 5 nói chung. Tiếng cười, vì thế, rất cần đến phẩm chất rộng lượng.

(Còn tiếp)

P.V

» kèo nhà cái 5 nhà nước trong văn chương Việt Nam hôm nay

» kèo nhà cái 5 nhà nước trong văn chương Việt Nam hôm nay - Kỳ 2: hiện tượng “lại giống”

» kèo nhà cái 5 nhà nước trong văn chương Việt Nam hôm nay

» Ám ảnh đô thị qua văn học đương đại Việt Nam: Ba làn sóng

» Bơ vơ tìm lại thiên đường

» Đô thị chính là đời sống nhà văn

» Căn nguyên những ám ảnh tập thể