Chớ vội tin "Uống lá keo nha cai 5 kê giải độc gan"

Cây keo nha cai 5 kê. Ảnh: internet

keo nha cai 5 kê là một loại cây được trồng khá phổ biến ở Malyasia, Thái bình dương, Caribe, Mỹ, Canada, Châu âu,… có tên khoa học làArtocarpus altilis(Parkinson), họ dâu tằm -Moraceae. Trái keo nha cai 5 kê có giá trị dinh dưỡng cao, chứa carbonhydrat khoảng 25%, vitamin C 20mg%, vitamin B1 0,1mg% và một số vi chất cần thiết cho sự phát triển cơ thể (kali, kẽm,…), được dùng làm lương thực ở nhiều quốc gia với tên gọi “quả bánh mì” (Breadfruit) vì sau khi chiên, nướng hoặc nấu, món ăn từ loại trái cây này có mùi vị tương tự khoai tây, gần giống bánh mì tươi.

Tác dụng làm thuốc

Nhiều bộ phận khác của cây keo nha cai 5 kê được sử dụng để làm thuốc: nhựa, rễ, lá, vỏ, gỗ thân… Theo kinh nghiệm của nhân dân các nước khu vực thái bình dương, nhựa keo nha cai 5 kê có tác dụng kháng viêm, kháng khuẩn, dùng để xoa bóp, băng bó khi gãy xương, bong gân, đau thần kinh tọa, bôi ngoài da để điều trị các bệnh nhiễm nấm da và niêm mạc. Khi uống nhựa cây pha loãng có tác dụng điều trị tiêu chảy, kiết lị, rối loạn tiêu hóa. Y học dân gian Ấn độ và Indonesia dùng lá keo nha cai 5 kê cho bệnh nhân sơ gan, tăng huyết áp, đái tháo đường, tim mạch.

Những nghiên cứu gần đây cho thấy các hợp chất flavonoid chiết xuất từ keo nha cai 5 kê có hiệu quả ức chế u tuyến tiền liệt, kháng khối u và bệnh bạch cầu (Ragone, D. 1997). Dịch chiết lá keo nha cai 5 kê có tác dụng ức chế một số dòng tế bào ung thư của người như: ung thư phổi (SPC-A-1), ung thư ruột kết (SW-480), ung thư gan (SMMC-7721)… Đồng thời cũng thể hiện hiệu quả giảm cholesterol và giảm tích tụ mảng vữa trong thành động mạch chủ của động vật thí nghiệm, cho thấy có nhiều triển vọng ứng dụng trong phòng ngừa đột quị.

Không dùng phối hợp các vị thuốc

Cho đến nay, chưa có bằng chứng đáng tin cậy về hiệu quả phối hợp lá keo nha cai 5 kê với các vị thuốc khác. Ví dụ bài thuốc trị viêm gan vàng da có lá keo nha cai 5 kê tươi, diệp hạ châu tươi, củ móp gai tươi, cỏ mực khô. Trong bài thuốc này có hai vị thuốc là diệp hạ châu và cỏ mực đã được nghiên cứu khá nhiều bởi các nhà khoa học trong và ngoài nước về hiệu quả bảo vệ gan, chống oxy hóa.

Nếu muốn sử dụng cây cỏ thiên nhiên để bảo vệ keo nha cai 5, chỉ nên sử dụng riêng rẽ từng vị thuốc (diệp hạ châu hoặc cỏ mực) thay vì sử dụng một công thức nhiều thành phần chưa rõ hiệu quả phối hợp.

Dựa vào kinh nghiệm sử dụng của nhân dân các nước và kết quả nghiên cứu về dược lý hóa học của keo nha cai 5 kê, lời khuyên cần thiết để bảo vệ sức khỏe mọi người là chỉ nên dùng trái keo nha cai 5 kê để chế biến thành các món ăn chín. Còn việc sử dụng các bộ phận khác của cây keo nha cai 5 kê trên người bệnh phải hết sức thận trọng và cần tham khảo ý kiến của bác sĩ điều trị.

Độc tính của keo nha cai 5 kê

Tác dụng phụ thường gặp nhất khi sử dụng trái keo nha cai 5 kê sống là bị tẩy xổ. Có thể khắc phục bằng cách luộc chín và bỏ nước luộc. Tuy nhiên, một số ít loại keo nha cai 5 kê lại khá an toàn ngay cả khi sử dụng để ăn sống không qua chế biến.

Như vậy, độc tính của trái keo nha cai 5 kê tùy thuộc vào loài, vùng trồng và cách chế biến. Người ta cũng nhận thấy hoa keo nha cai 5 kê phơi khô, đốt cháy có thể hiện độc tính với muỗi và các loại côn trùng biết bay khác, có thể áp dụng đặc tính này để diệt muỗi và côn trùng, con người khi tiếp xúc phải hết sức thận trọng.

PGS-TS-DS.Nguyễn Phương Dung

(Trưởng bộ môn bào chế, khoa y học cổ truyền, đại học Y dược TP.HCM)