Đã cáo chung ngành ngành làm kèo nhà cái trực tuyến?

LTS:Thảm cảnh lụt lội, ô nhiễm, kẹt xe, lãng phí đất đai, dân số tăng quá nhanh, giá cả đắt đỏ... là những  chỉ dấu của một cuộc khủng hoảng phát triển đô thị đang diễn ra. Tình thế “càng làm càng nát” không chỉ ở các thành phố lớn Hà Nội, TP.HCM... mà ở cả các đô thị giàu tài nguyên thiên nhiên nhất, như: Nha Trang, Đà Lạt, Sa Pa, Tam Đảo, Phú Quốc.... Rõ ràng tất cả đô thị đó đều đã được làm theo kèo nhà cái trực tuyến, được điều chỉnh kèo nhà cái trực tuyến. Tất nhiên, không thể đổ tội cho mỗi kèo nhà cái trực tuyến, nhưng phần lớn hậu quả này có trách nhiệm của công tác kèo nhà cái trực tuyến.

Chính vì thế mà Luật kèo nhà cái trực tuyến ra đời (Quốc hội thông qua năm 2017, có hiệu lực thi hành từ ngày 1.1.2019) với tham vọng tạo nên sự thay đổi căn bản về tư duy và phương pháp làm kèo nhà cái trực tuyến. Nhưng “cuộc cách mạng trong quản lý từ kèo nhà cái trực tuyến” lại đang gặp vô cùng nhiều trở lực. Chuyên đề này bước đầu nhìn sâu vào “cuộc trường chinh” gian nan đó.

***

kèo nhà cái trực tuyến là công cụ đắc lực nhất để quản lý, điều tiết sự phát triển không gian kinh tế, xã hội. Vậy nếu yếu kém, hay vô dụng, sẽ chẳng những không thực hiện được chức năng quản lý phát triển, mà nó còn gây nên những tổn thất và rối loạn ở cấp độ toàn xã hội.

Quốc gia lập nhiều kèo nhà cái trực tuyến nhất thế giới?

Nhìn lại gần 8.000 tỷ đồng ngân sách chi cho việc lập 19.285 sản phẩm kèo nhà cái trực tuyến các loại (chủ yếu làm cho giai đoạn 2011 - 2020), ông Vũ Quang Các (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) phê phán: “Ban hành quá nhiều văn bản quy phạm, điều chỉnh kèo nhà cái trực tuyến... dẫn đến không thống nhất giữa các bản kèo nhà cái trực tuyến, chúng chồng chéo và mâu thuẫn với nhau”.

Theo ông Huỳnh Thế Du (Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright): “Duy nhất có kèo nhà cái trực tuyến khu đô thị Phú Mỹ Hưng (TP.HCM) thành công với quy mô 400ha/2.600ha” (đồ án đã được thực hiện đúng với những gì vẽ ra, nhưng cũng mới làm được hơn 1/6 diện tích đất kèo nhà cái trực tuyến). Nếu ông Huỳnh Thế Du đúng, thì tỷ lệ 1/19.285 quả là thành tích lập kèo nhà cái trực tuyến gần bằng 0?

Ông Lawri Wilson (chuyên gia tư vấn về kèo nhà cái trực tuyến và quản lý phát triển ở Úc, Malaysia, Việt Nam) cho rằng: “Trong hết thảy các nền kinh tế, công tác kèo nhà cái trực tuyến phải chú trọng vào các kết quả (một cuộc sống được hiện ra như nó đã dự kiến), nhưng theo những gì tôi biết ở Việt Nam chưa có bất kỳ phân tích mang tính thường xuyên nào được thực hiện với hiệu quả của lập kèo nhà cái trực tuyến” (ví như ta thuê người thiết kế cái ô tô, nhưng chế tạo ô tô theo bản vẽ ấy thì ra cái xe không chạy được).

Hay nói như ông Hubert Jenny (Pháp - Chuyên gia cao cấp về Phát triển đô thị, Ngân hàng ADB): “Ở Việt Nam công tác kèo nhà cái trực tuyến kết thúc ngay sau khi người ta vẽ ra đồ án kèo nhà cái trực tuyến”. Hiểu là những người làm kèo nhà cái trực tuyến ở xứ ta bàn giao bản vẽ là xong việc, chẳng phải chịu trách nhiệm gì về quá trình thực thi nó, rằng anh, chị kèo nhà cái trực tuyến cứ vẽ ra cho lắm (dĩ nhiên phải trả tiền cho anh, chị) nhưng yên tâm sẽ chẳng có ai cho điểm kết quả công việc đó?

kèo nhà cái trực tuyến là thành tích hay thảm họa?

Bộ Xây dựng có lẽ là nơi lập nhiều nhất các đồ án kèo nhà cái trực tuyến, ông cựu thứ trưởng Đỗ Đức Duy thông báo họ đã làm ra 15 kèo nhà cái trực tuyến vùng lãnh thổ, 60/63 kèo nhà cái trực tuyến vùng tỉnh, 775 kèo nhà cái trực tuyến đô thị (trong đó có 23 đô thị loại 1), 15 kèo nhà cái trực tuyến vùng chức năng đặc biệt, 395 kèo nhà cái trực tuyến khu công nghiệp, 98% các xã trên cả nước có kèo nhà cái trực tuyến v.v.. (số liệu 2015).

Ông cho rằng tất nhiên công tác kèo nhà cái trực tuyến còn thiếu sót, nhưng những đóng góp của nó là không thể phủ nhận, và nhìn hàng trăm đô thị đã mọc lên có thể thấy “bóng dáng của kèo nhà cái trực tuyến”, rồi hàng chục năm nay nó đã thành nề nếp v.v.. và v.v..

Núi Chín Khúc ở Nha Trang đã bị băm nát. Ảnh: CTV

Nhưng ông Đỗ Đức Duy chưa đưa ra công cụ, hay tiêu chí nào để đánh giá kết quả của việc lập kèo nhà cái trực tuyến, trước thực trạng hàng chục năm qua cho thấy rất nhiều thành phố (xây dựng theo kèo nhà cái trực tuyến, rồi được điều chỉnh kèo nhà cái trực tuyến...) điển hình như Hà Nội, TP.HCM, Đà Lạt, Sa Pa, Phú Quốc... ngày càng ô nhiễm, lụt lội, kẹt xe... đến mức khó sống nổi. Hoặc biết bao khu đô thị mới mọc ra (theo kèo nhà cái trực tuyến) trong các hành lang thoát lũ, lại không việc làm, không cơ sở giáo dục, y tế, thương mại... đang bị bỏ hoang.

Và cũng chưa ai tính hết những thiệt hại cho nông dân bị mất đất cư trú, sản xuất, cùng những khoản đầu tư công vô cùng lớn theo kèo nhà cái trực tuyến vào hạ tầng kỹ thuật ở đó như: hệ thống đường giao thông, hệ thống điện, viễn thông, cấp nước sạch, thoát thải rác... Tất cả chúng đều gây tổn thất to lớn, làm chất lượng sống của cư dân đô thị lẫn nông thôn vốn rất thấp, càng suy giảm và không thể khắc phục trong dài hạn... Và kèo nhà cái trực tuyến cũng từ lâu đã thành nỗi đe dọa của những hộ dân sống trong “vùng kèo nhà cái trực tuyến treo” có thể từ 10, 20 năm hoặc... vô tận, một đời người được bao năm sống cho ra người, nếu lâm vào hoàn cảnh đó?

Có ít nhất hai xu hướng đánh giá công tác lập kèo nhà cái trực tuyến. Một, cố gắng tiếp tục lập ra nhiều đồ án kèo nhà cái trực tuyến để phục vụ quản lý (coi đó là thành tích), và để có thể “phủ kín toàn lãnh thổ bằng kèo nhà cái trực tuyến”, có ước tính cần tới 400 tỷ USD, chứ không phải chỉ 8.000 tỷ đồng? Phía khác muốn liên tục giám sát, đối chiếu thực tế đã diễn ra với các đồ án đã được lập, để thấy kết quả cụ thể của kèo nhà cái trực tuyến theo từng giai đoạn.

Bà Sarah Dix (Hoa Kỳ - Cố vấn Chính sách cải cách hành chính và Chống tham nhũng của UNDP Việt Nam) đề nghị: “Cần một khung giám sát và trách nhiệm giải trình. Giám sát để thu thập và phân tích các dữ liệu về sự cố. Giải trình sẽ sử dụng các bằng chứng nhằm đảm bảo rằng những người có trách nhiệm về sự cố phải hành động để khắc phục chúng. Và nhà nước cần tạo điều kiện cho người dân và các doanh nghiệp có cơ hội tham gia vào việc lập kèo nhà cái trực tuyến, bao gồm cả giám sát, giải trình”.

Nhưng cần nói rõ rằng, dẫu công tác kèo nhà cái trực tuyến thất bại (so với kỳ vọng của nó) cũng không thể đổ mọi lỗi cho các cơ quan làm kèo nhà cái trực tuyến, vì suy cho cùng thì kèo nhà cái trực tuyến chỉ là bước cụ thể hóa sử dụng không gian đất đai của các chủ trương chính sách kinh tế, xã hội... và nó có thể bị phá nát vì quản lý tồi, vì lợi ích của các nhóm tài phiệt. Tức là kèo nhà cái trực tuyến không độc lập với thể chế.

Tác hại của kèo nhà cái trực tuyến “phân mảnh”

Ông Lawri Wilson khái quát: “Công tác kèo nhà cái trực tuyến của Việt Nam trong hơn 20 năm qua chỉ là di tích của thời tiền Đổi mới, rất ít giá trị cho thời hậu gia nhập WTO... Lối kèo nhà cái trực tuyến đô thị như hiện nay đang áp dụng đã thất bại trong việc cung cấp chất lượng một cuộc sống như nó đã hứa hẹn”. Nói nôm na, lạc hậu vì trong hơn 20 năm qua người ta vẫn làm kèo nhà cái trực tuyến theo cách ngành nào làm cho ngành nấy, tỉnh nào làm cho tỉnh đó (bị gọi là kèo nhà cái trực tuyến đơn biệt, phân mảnh...).

Ông Lawri Wilson dẫn lời cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt (năm 2006) về tình trạng kèo nhà cái trực tuyến đô thị theo lối phân mảnh: “Đô thị là một cơ thể thống nhất (nhưng) xây dựng và vận hành thì phân cho Bộ Xây dựng làm kèo nhà cái trực tuyến, Bộ Giao thông và Vận tải quản lý đường đô thị, Bộ Tài nguyên và Môi trường quản lý đất, Bộ Công nghiệp (nay là Bộ Công Thương) phụ trách điện, Bộ Bưu chính viễn thông (nay là Bộ Thông tin và Truyền thông) quản hệ thống dây, đường cáp, đường ống nổi, ngầm... là một cách làm manh mún mang dấu vết tiểu nông.

Kế hoạch đầu tư do đó mà chồng chéo, dẫm chân, lệch pha, lỗi nhịp, gây nên tình trạng lộn xộn trong nghiên cứu, xây dựng và vận hành đô thị”. Và ông Lawri Wilson cho rằng tình hình vẫn không hề thay đổi, do: “Giải pháp cho những thách thức đó luôn bị hạn chế bởi các quy trình và công nghệ kèo nhà cái trực tuyến đô thị đã lỗi thời”.

Đường Nguyễn Tuân dài 720 m, có đoạn rộng chỉ khoảng 10 m nhưng gánh hàng nghìn căn hộ chung cư dọc hai bên. Đồ họa: Phượng Nguyễn/Zing

Ông Đào Xuân Học (nguyên thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), nêu ví dụ: “Trong kèo nhà cái trực tuyến ngành giao thông, 6 tỉnh Bắc Trung bộ thì có 5 sân bay. Cũng do tỉnh nào làm kèo nhà cái trực tuyến cho tỉnh nấy, mà nhiều cảng biển nước sâu (của tỉnh) không kết nối với đường sắt (thuộc Bộ Giao thông và Vận tải) để có thể chuyên chở các container từ đó đến các vùng, miền để giảm giá thành lưu thông và giá thành nhập khẩu, xuất khẩu.

Nhiều hệ thống đường, cầu cống giao thông, đường sắt ở khu vực Trung bộ (của bên giao thông) gây cản trở dòng chảy lũ (ở lãnh thổ các tỉnh), các hồ chứa nước thủy điện (thuộc bên công thương) ở lưu vực các sông gây ngập lụt nghiêm trọng, ảnh hưởng đến tính mạng, đời sống sản xuất, phá hủy cơ sở hạ tầng ở nhiều vùng nông thôn (thuộc các tỉnh).

Hiện ở Việt Nam hầu hết hệ thống đê (của bên thủy lợi) không kết hợp với đường giao thông, đê biển (của nhiều bên) không kết hợp được với đường quốc phòng ven biển (của bên quốc phòng), cầu không kết hợp với cống (giao thông - thủy lợi không gắn nhau)”.

Lối làm riêng “ngành nào biết ngành nấy, tỉnh nào biết tỉnh đó” dẫn đến việc “thủ số liệu cho riêng mình”. Ông Michael Digregorio (Mỹ - Trưởng đại diện Quỹ châu Á tại Việt Nam) nhận xét: “Các số liệu dùng lập kèo nhà cái trực tuyến là số liệu “chính thức” thường đã lỗi thời, trong khi có những nguồn số liệu từ các nghiên cứu khoa học gần nhất lại không được sử dụng. Việc sử dụng số liệu “chính thức lỗi thời” tạo ra những hư cấu (bịa) hành chính trong quá trình lập kèo nhà cái trực tuyến. Và, các bộ thường coi dữ liệu là “độc quyền” của họ, khiến thông tin quốc gia thành một loại hàng hóa được bán mua trên thị trường, thậm chí giữa các cơ quan chính phủ, hạn chế hợp tác giữa các ngành...”.

Tóm lại, với việc ban hành Luật kèo nhà cái trực tuyến đã bắt đầu xác lập lại quyền hạn về công tác kèo nhà cái trực tuyến giữa các bộ, và trên thực tế Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang nắm quyền điều phối. Tuy có nhiều ý kiến cho rằng việc đó chỉ nhằm “thâu tóm hay tập trung quyền lực vào một siêu bộ”, nhưng nó đã cho thấy (dù khá muộn), cần phải thay đổi tình thế quản trị phát triển quốc gia ở tầm vĩ mô bằng kèo nhà cái trực tuyến tích hợp.

Và đó là việc cực lớn, vì thế mà “cuộc trường chinh này” mới chỉ bắt đầu.

Trần Trung Chính

• Tại sao kèo nhà cái trực tuyến bị bẻ cong theo đề xuất của chủ đầu tư?
• Chính nhiều dự án nhà kèo nhà cái trực tiếp bóng đá
• Nhà cao bongdaso kèo nhà cái - cỗ máy
• Cuộc không chiến cao ốc lợi - hại gì keo
• keo nha cai 5: Không được 'bê tô
• “Siêu bongdaso kèo nhà cái” trên đỉnh Bạch Mã
• bóng đá trực tiếp kèo nhà cái: thấy dự
• Du lịch bongdaso kèo nhà cái thái “xẻ thịt” Rừng đặc dụng: Những kẽ hở thất
• Luyến mây keo nha cai 5 Đảo, nhớ