Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá: Từ ô nhiễm đến độc quyền thị trường

Theo quyết định của UBND TP.HCM, từ ngày 30.11.2014, 1.200 tấn rác/ngày tại bãi chôn lấp số 3 của khu kèo nhà cái trực tiếp bóng đá Hiệp (Củ Chi – chủ đầu tư là công ty TNHH MTV Môi trường đô thị TP.HCM) được chuyển về bãi chôn lấp rác Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá (chủ đầu tư là công ty Xử lý chất thải rắn Việt Nam – VWS - do ông David Dương làm chủ).

Đến ngày 31.3.2015, bãi chôn lấp số 3 hoàn toàn đóng cửa, 800 tấn rác/ngày còn lại tại đây được chuyển về Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá, tăng khối lượng xử lý rác ở Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá lên 5.000 tấn/ngày, chiếm khoảng 75% khối lượng rác thải phát sinh toàn thành phố. Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá trở thành bãi chôn lấp duy nhất thành phố! Việc này cũng khiến TP.HCM phải bồi thường cho liên doanh Hàn Quốc của dự án bãi chôn lấp số 3 gần 700 tỉ đồng. Theo nhiều chuyên gia, không chỉ là mối nguy cơ lớn về an ninh, môi trường thành phố, mà Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá còn đang là một tiền lệ xấu bởi rất nhiều dấu hiệu vi phạm trong lĩnh vực này nhưng chưa hề được làm sáng tỏ!

Nơi chứa nước rỉ rác của bãi rác Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá (Ảnh chụp tháng 6.2010)

Nguy cơ ô nhiễm lan rộng

Theo quyết định UBND TP.HCM, lý do đóng cửa bãi chôn lấp số 3 là do gây ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, qua rất nhiều phân tích và ý kiến, vấn đề này chưa thuyết phục. Kết quả quan trắc chất lượng môi trường của Sở Tài nguyên môi trường (TNMT) vào năm 2013, so sánh môi trường tổng thể của cả kèo nhà cái trực tiếp bóng đá Hiệp và Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá đều cho thấy sự hiện diện của các chỉ tiêu ô nhiễm đặc trưng liên quan đến hoạt động xử lý chất thải, không quá chênh lệch, trong đó khu kèo nhà cái trực tiếp bóng đá Hiệp xử lý rác thải cho thành phố đã 13 năm, khu Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá là 7 năm.

Tại buổi khảo sát kèo nhà cái trực tiếp bóng đá Hiệp của Ban Kinh tế Ngân sách, Hội đồng nhân dân TP.HCM vào tháng 2.2015, đại diện UBND xã kèo nhà cái trực tiếp bóng đá Hiệp và huyện Củ Chi khẳng định: từ năm 2014 cho đến nay, người dân không còn phản ánh về việc ô nhiễm của bãi rác kèo nhà cái trực tiếp bóng đá Hiệp. So với năm 2013, mùi hôi khu vực này đã giảm 90%. Do vậy, việc đóng cửa bãi rác này vì nguyên nhân ô nhiễm cần phải xem xét lại.

Còn theo phân tích của Sở TNMT, khi Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá còn xử lý 3.000 tấn rác/ngày, mỗi ngày có khoảng 300 chuyến xe vận chuyển rác sinh hoạt đến đây. Như vậy, trung bình khoảng 1,76 phút sẽ có một chuyến xe vận chuyển đến, và đã có hiện tượng ùn tắc giao thông từ quốc lộ 50 đến Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá. Còn với 5.000 tấn rác/ngày như hiện nay, có khoảng 490 chuyến xe/ngày. Cùng với lượng xe vận chuyển rác buộc phải bố trí, lượng lớn xe mai táng, xe vận chuyển bùn thải, xe vận chuyển bùn hầm cầu sẽ gây sức chịu tải rất lớn cho quốc lộ 50. Dù quốc lộ 50 đang được quy hoạch mở rộng, nhưng cũng sẽ dẫn đến tình trạng rơi vãi nước rỉ rác, ô nhiễm mùi hôi thứ cấp do quá trình phân huỷ rác, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt của khu dân cư xung quanh.

Chưa kể, việc tập trung khối lượng rác về một nơi sẽ không đảm bảo vấn đề an ninh chất thải (sự cố thiên tai như lũ lụt, động đất, bão,...; sự cố cháy nổ - Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá từng xảy ra cháy bãi rác vào tháng 2.2014; sụt lún bãi chôn lấp, rò rỉ khí độc, hóa chất;...), gây tăng ô nhiễm mùi hôi từ bãi rác ở phạm vi rộng hơn; tăng ô nhiễm không khí,… Một chuyên viên sở TNMT cũng nhận định: bãi chôn lấp Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá được xây dựng trên một vùng đầm lầy, chịu ảnh hưởng của thuỷ triều bao quanh và tiếp giáp với nhiều kênh rạch (phía Bắc giáp rạch Chiếu, phía Nam giáp rạch Ngã Ba Đình, phía Đông giáp sông Cần Giuộc; phía Tây giáp rạch Ngã Cạy – PV), nên nguy cơ xảy ra lún trượt rất dễ xảy ra nếu thực hiện không tốt việc chôn lấp và đảm bảo về cơ sở hạ tầng tại đây.

Bãi rác Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá chụp tháng 6.2010 (ảnh trên) và chụp năm 2015 từ bên ngoài nhìn vào cao như một quả núi;được xây dựng trên một vùng đầm lầy, chịu ảnh hưởng của thuỷ triều bao quanh và tiếp giáp với nhiều kênh rạch, nên nguy cơ xảy ra lún trượt rất dễ xảy ra nếu thực hiện không tốt việc chôn lấp và đảm bảo về cơ sở hạ tầng tại đây.

Độc quyền thị trường với giá chôn lấp kèo nhà cái trực tiếp bóng đá cao ngất ngưởng

Dù Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá đã, đang tiếp nhận và chôn lấp 5.000 tấn rác sinh hoạt/ngày, nhưng cho đến nay, nhiều vấn đề khuất lấp, có dấu hiệu vi phạm pháp luật của chủ đầu tư VWS vẫn chưa được giải quyết. Tại báo cáo gửi Thường trực Thành ủy ngày 20.3.2015 của ông Lê Mạnh Hà, nguyên phó chủ tịch UBND TP.HCM, việc Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá chiếm 75% lượng rác thành phố cho thấy đang đi sai với quy hoạch của Thủ tướng Chính phủ (nâng cấp kèo nhà cái trực tiếp bóng đá Hiệp xử lý 8000 tấn/ngày – lên 690 ha, Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá chỉ xử lý rác ở 200 ha). Đồng thời, Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá đang độc quyền trong lĩnh vực chôn lấp khi được nhận 100% rác chôn lấp của thành phố (số rác còn lại được chế biến compose và tài chế nhựa qua 2 công ty Vietstar và Tâm Sinh Nghĩa - PV), có dấu hiệu vi phạm Luật Cạnh tranh.

Điều đáng nói, trong khi VWS chưa được thông qua giấy phép điều chỉnh đầu tư, chưa được Bộ Xây dựng thông qua điều chỉnh thiết kết, Bộ Tài nguyên và Môi trường chưa phê duyệt lại giấy phép đánh giá tác động môi trường thì công ty này vẫn đang được tiếp nhận thêm 1.200 tấn rác/ngày từ khu xử lý rác kèo nhà cái trực tiếp bóng đá Hiệp chuyển về, nâng tổng công suất tiếp nhận rác tại khu vực này lên đến 4.200 tấn rác/ngày, vượt quá 50% tổng khối lượng rác thải của toàn thành phố, vi phạm nghiêm trọng Luật cạnh tranh.

Giá xử lý rác thải cho Công ty VWS cũng có nhiều bất cập. Công ty không xây dựng và điều hành nhà máy phân loại, thu gom, tái chế và tái sử dụng chất thải công suất 2.500 - 3.000 tấn/ngày theo giấy phép năm 2005. Thay vào đó, VWS đang vận hành bãi chôn lấp rác với công suất khoảng 5.000 tấn/ngày. Mặc dù không thực hiện xây dựng nhà máy xử lý rác nhưng công ty vẫn được thanh toán chi phí xử lý rác cao hơn giá thanh toán cho doanh nghiệp khác đã thực hiện chôn lấp trước đây. Tính tại thời điểm hiện nay, thành phố thanh toán cho VWS cao hơn khoảng 03USD/tấn, tương ứng nhiều hơn khoảng 3 triệu USD/năm so với những doanh nghiệp cũng thực hiện chôn lấp trước đây; tương đương khoảng 10 triệu USD/năm khi công suất xử lý khu Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá lên 10.000 tấn/ngày.

Chưa kể, giá khởi điểm 16,4 USD/tấn cho VWS (năm 2007) là quá cao so với công ty cùng chôn lấp trong nước và tái chế compose. Với cách tính lấy tổng chi phí chia cho số lượng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá xử lý làm đơn giá xử lý đã làm cho giá kèo nhà cái trực tiếp bóng đá rất cao, không chính xác và hoàn toàn phụ thuộc vào thông tin do chủ đầu tư cung cấp. Trường hợp chủ đầu tư khai quá cao cũng không thể xác định được.

Cách tính giá rác cho VWS theo CPI cũng không đúng quy định và không bình đẳng với các doanh nghiệp khác. Hiện giá chôn lấp của Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá đã 20,16 USD/tấn. Sau một thời gian giá chôn lấp thậm chí sẽ vượt giá đốt rác (30 USD/tấn). Ngoài ra, theo quy định pháp luật, giá cung cấp dịch vụ công ích do nhà nước ấn định, tuy nhiên thành phố lại thỏa thuận giá với VWS. Thực tế hiện nay, thành phố ấn định giá với tất cả các dịch vụ, sản phẩm công ích trong đó có xử lý rác, trừ xử lý rác ở Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá!

Phân tích cho thấy, việc cho phép khu Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá tăng công suất chôn lấp lên 10.000 tấn/ngày như hiện nay và giá chôn lấp càng cao thì nguy cơ chủ đầu tư Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá không thực hiện tái chế rác thải rất lớn. Các doanh nghiệp khác cũng không muốn tái chế vì giá chôn lấp cao. Các doanh nghiệp khác cũng không thể tham gia chôn lấp, vì theo quy hoạch TP.HCM, chỉ có 2 khu xử lý rác nhưng một khu đã đóng cửa, khu còn lại là do VWS vận hành. Như vậy rõ ràng VWS sẽ trở thành độc quyền không chỉ trong lĩnh vực chôn lấp rác mà còn trong toàn bộ hoạt động xử lý rác và cản trở phát triển tái chế và đốt rác thải.

Giá xử lý rác cho Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá đi ngược thực tế thế giới

Trao đổi vớiNgười Đô Thị,nhiều chuyên gia trong ngành nhận định: giá xử lý rác mà TP.HCM đang trả cho Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá, theo mức cao dần lên mỗi năm, là một việc làm ngược so với thực tế áp dụng giá xử lý rác hiện nay trên thế giới. Theo PGS.TS Phùng Chí Sỹ, viện Kỹ thuật Nhiệt đới và Bảo vệ Môi trường, hiện nay nguyên tắc, chủ trương chung là xã hội hoá lĩnh vực thu gom xử lý rác, dần dần nhà nước không phải trả tiền cho việc này, mà doanh nghiệp tự thu gom trong quyền hạn của mình, chế biến, phân loại, kinh doanh, cuối cùng anh được lợi nhuận, và nhà nước cho anh một số ưu đãi như về thuế, giá đất, giá điện…

Vì vậy, theo PGS Phùng Chí Sỹ, việc thành phố kí hợp đồng với doanh nghiệp về giá xử lý kèo nhà cái trực tiếp bóng đá tăng dần theo mỗi năm là không có trách nhiệm, bởi giá xử lý kèo nhà cái trực tiếp bóng đá tăng dần là điều vô lý. “Ban đầu giá xử lý kèo nhà cái trực tiếp bóng đá có thể cao, vì đầu tư cơ sở hạ tầng, phương tiện đi lại… ; nhưng những năm sau thì giá xử lý kèo nhà cái trực tiếp bóng đá sẽ được giảm dần, cho đến lúc về 0, nhà nước không phải trả tiền cho doanh nghiệp nữa. Thực tế các nước, và đã có nơi trong nước làm như vậy làm như thế. Còn TP.HCM thì đang làm ngược lại, giá tiền xử lý lại tăng dần, trong khi kèo nhà cái trực tiếp bóng đá được xem là tài nguyên, anh thu gom xử lý kèo nhà cái trực tiếp bóng đá và anh thu lợi nhuận được từ việc này.”, PGS Sỹ phân tích.

PGS Phùng Chí Sỹ cho biết, số tiền trả trên kèo nhà cái trực tiếp bóng đá chỉ là một thông số, nó phụ thuộc vào công nghệ và nhiều yếu tố khác nữa. Ông nói: “Tôi rất ủng hộ việc tăng giá lý kèo nhà cái trực tiếp bóng đá nhưng không làm mất đất cho chôn lấp, vì khi đã chôn lấp thì coi như toàn bộ đất đó là mất vĩnh viễn. Tăng giá xử lý kèo nhà cái trực tiếp bóng đá mà giải quyết triệt để vấn đề môi trường và các vấn đề khác, không ảnh hưởng tới người dân thì ủng hộ. Nhưng nếu cùng một công nghệ như nhau, ở cùng một mặt bằng như nhau mà giá xử lý kèo nhà cái trực tiếp bóng đá của hai đơn vị khác nhau thì cần phải xem xét lại”.

Ngoài ra, PGS Sỹ cũng cho rằng, việc chuyển kèo nhà cái trực tiếp bóng đá cần phải đảm bảo các yếu tố: chuyển sang nơi có nền đất tốt hơn, xa dân cư hơn, về nơi xử lý tốt hơn, trả tiền ít hơn, môi trường đảm bảo hơn.

____________________________________

Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá đang hoạt động... không phép?

Về điều chỉnh thiết kế cơ sở dự án khu liên hợp xử lý chất thải rắn Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá, ngày 12.11.2014, Bộ Xây dựng trả lời Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá, thiết kế cơ sở dự án đã được Bộ thẩm định năm 2006 và có ý kiến về việc bổ sung hoàn thiện vào năm 2007. Theo đó, Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá được xây dựng trên 128 ha, quy mô 23 triệu m3 chất thải, hoạt động trong 24 năm, công suất tiếp nhận 3.000 tấn/ngày, bao gồm các hạng mục: nhà máy phân loại rác, nhà máy sản xuất phân compose, hệ thống thu gom xử lý khí, hệ thống thu gom xử lý nước rỉ rác, khu chôn lấp rác, hệ thống giao thông nội bộ, trạm cân, trạm rửa xe, trạm điện,... Tuy nhiên, việc xin phép nâng công suất tiếp nhận rác thải từ 3.000 tấn/ngày lên 10.000 ngày (với thời gian hoạt động rút ngằn còn 14 năm) của Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá vào tháng 10.2014 của VWS, theo Bộ Xây dựng là “đã làm ảnh hưởng trực tiếp đến hầu hết các hạng mục hạ tầng kĩ thuật và công suất các hạng mục trong dây chuyền công nghệ xử lý rác, cũng như thời gian hoạt động theo mục tiêu ban đầu của dự án. Vì vậy, VWS phải tổ chức lập hồ sơ điều chỉnh dự án (bao gồm thuyết minh và thiết kế cơ sở) trong đó có đánh giá hiện trạng các hạng mục công trình đã đầu tư xây dựng và đang đưa vào sử dụng, phương án điều chỉnh thiết kế cơ sở và công nghệ xử lý rác để đáp ứng yêu cầu xử lý 10.000 tấn/ngày”.

Sau đó, ngày 31.12.2014, Bộ Xây dựng có văn bản trả lời Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá: “việc nâng công suất tiếp nhận rác thải cần thực hiện theo lộ trình do UBND TP.HCM quyết định, phù hợp với hạ tầng kĩ thuật”.

Được biết, cho đến nay, VWS vẫn chưa được Bộ Tài nguyên Môi trường thông qua Báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM), và UBND TP.HCM chưa cấp giấy phép đầu tư với phương án nâng công suất xử lý lên 10.000 tấn/ngày của Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá.

Bài ảnh: Lê Quỳnh

» Mùi hôi Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá “xà quần” khu đô thị phía Nam Sài Gòn

» Mùi Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá - từ xóm nghèo lan đến khu Phú Mỹ Hưng

» Thanh tra TP.HCM kết luận: Hàng loạt sai phạm tại khu xử lý rác Đa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá