Đột phá nào để giảm kẹt xe, ngập trực tiếp kèo nhà cái ở TP.HCM?

trực tiếp kèo nhà cái ở đường Nguyễn Hữu Cảnh (quận Bình Thạnh). Ảnh: T.T

TS.Nguyễn Hữu Nguyên, Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và chính sách quốc gia, Đại học Khoa học Xã hội và nhân văn TP.HCM:

Chấn chỉnh công an giao thông!

Ông đánh giá thực trạng của những vấn đề ngập trực tiếp kèo nhà cái, kẹt xe hiện nay ở TP.HCM như thế nào?

Các chương trình không đạt kết quả như mong muốn được chính quyền thành phố nêu ra nhiều nguyên nhân khó khăn, trong đó có vấn đề thiếu vốn... Từ nguyên nhân thiếu vốn có thể suy ra: vì phải đột phá đến 6 lĩnh vực, mỗi lĩnh vực lại gồm nhiều hạng mục lớn nên phải dàn trải kinh phí. Nguyên tắc cơ bản của “đột phá” là phải tập trung cao nhất trực tiếp kèo nhà cái mục tiêu then chốt, nếu thành công sẽ có tác động toàn bộ hệ thống...

Đánh giá năm 2015, Ban An toàn giao thông TP.HCM thừa nhận, tiêu chí thống kê về ùn tắc giao thông chưa khoa học nên chưa phản ánh đúng thực tế, hiện nay ùn ứ giao thông xảy ra thường xuyên, đặc biệt do sự cố cháy, tai nạn giao thông, trời mưa, triều cường... Theo ông, khó khăn nhất hiện nay trong vấn đề kẹt xe là gì? Thực tế vì sao lâu nay vẫn chưa làm được?

Đối với vấn đề kẹt xe, khó khăn lớn nhất và cũng là nguyên nhân cơ bản nhất là: tỷ lệ diện tích dành trực tiếp kèo nhà cái giao thông của TP.HCM còn quá thấp (khoảng 8%) so với tiêu chuẩn của đô thị hiện đại (trên 20%), trong khi dân số quá đông (gần 10 triệu người), mật độ giao thông quá cao vì phương tiện giao thông quá nhiều (khoảng 6 triệu xe gắn máy và gần 1 triệu xe hơi). Thời gian qua không giảm được kẹt xe trong nội đô vì không còn quỹ đất để tăng tỷ lệ diện tích trực tiếp kèo nhà cái giao thông, trong khi đó lại xây dựng thêm nhiều cao ốc trong nội đô nên mật độ cư trú càng cao, phương tiện giao thông càng nhiều. Mặt khác công tác điều hành giao thông còn thiếu nhiều phương tiện kỹ thuật hiện đại và còn nhiều tiêu cực.

Quay lại xác định mục tiêu then chốt trực tiếp kèo nhà cái một lĩnh vực, ông nhận định như thế nào ở “đột phá” giảm kẹt xe, tai nạn giao thông mà thành phố đã đưa ra?

Trong lĩnh vực giao thông, vấn đề mấu chốt nhất là phải tăng được tỷ lệ diện tích dành cho giao thông, nhưng trong nội đô không còn quỹ đất... Các vấn đề khác như giảm phương tiện giao thông, giảm dân số... cũng không thể thay đổi nhanh chóng. Như vậy chỉ còn một biện pháp có thể giảm được phần nào nạn kẹt xe và tai nạn giao thông là xây dựng “văn hóa giao thông”. Lĩnh vực này có hai mặt là văn hóa chấp hành luật pháp của nhân dân và văn hóa thực thi pháp luật của công an giao thông, trong đó mặt thực thi pháp luật có vai trò chủ đạo. Do vậy, phải đột phá vào khâu xây dựng phẩm chất và trách nhiệm của công an giao thông. Thế nhưng thời gian qua chỉ chú trọng các biện pháp tuyên truyền, vận động, tăng mức phạt... trong khi văn hóa thực thi pháp luật còn rất nhiều tiêu cực. Phải chăng đó là những “viên đạn” không trúng mục tiêu chủ yếu, nên chưa nâng cao được ý thức người dân; thậm chí còn làm cho người dân giảm lòng tin vào kỷ cương phép trực tiếp kèo nhà cái vì người ta thấy có thể dùng tiền để qua mặt luật pháp.

TS.Hồ Long Phi, Giám đốc Trung tâm Quản lý trực tiếp kèo nhà cái và biến đổi khí hậu (Đại học Quốc gia TP.HCM):

Thu phí thoát trực tiếp kèo nhà cái để chống ngập

TP.HCM đang thực hiện song song hai quy hoạch 752 và 1.547 cho chống ngập trực tiếp kèo nhà cái và sẽ xây thêm 103 hồ điều tiết nằm khắp thành phố. Tuy nhiên đến nay chương trình chống ngập vẫn gặp nhiều khó khăn. Ông nhận định gì về tình hình này?

Tôi cho rằng đang tồn tại bốn vấn đề lớn: trở ngại về kỹ thuật, tài chính, thể chế và những vấn đề liên quan đến xã hội. Trở ngại về kỹ thuật, tôi cho rằng đây không phải là vấn đề chính, vì quy hoạch, hướng đi thành phố đã có, các vấn đề về lộ trình không đáng ngại, chỉ có điều là tâm lý sốt ruột quá thôi. Từ năm 2001, quy hoạch đã đưa ra cần 150.000 tỉ đồng cho toàn bộ hệ thống chống trực tiếp kèo nhà cái. Cho tới nay, với gần 30.000 tỉ đồng đã bỏ ra cho các chương trình chống trực tiếp kèo nhà cái trong 15 năm qua, chỉ mới giải quyết được diện tích 30%. Gần đây, tất cả những hệ thống đã đưa vào hoạt động cho thấy có giảm trực tiếp kèo nhà cái, thay vì trận mưa nào cũng trực tiếp kèo nhà cái thì bây giờ mưa lớn mới trực tiếp kèo nhà cái. Cụ thể năm 2009 tổng số điểm trực tiếp kèo nhà cái thành phố cả mưa lẫn triều khoảng 150, tới nay giảm xuống còn 50-60 điểm trực tiếp kèo nhà cái, tùy lượng mưa lớn nhỏ.

Thống kê giai đoạn 2009-2012 của trung tâm điều hành chống trực tiếp kèo nhà cái thành phố, năm 2009 có 780 lần trực tiếp kèo nhà cái với 124 vị trí trực tiếp kèo nhà cái; đến năm 2012 còn 203 lần trực tiếp kèo nhà cái với 28 vị trí, nhưng đến nay thì tăng 50-60 điểm trực tiếp kèo nhà cái, diễn biến lại phức tạp hơn... Như vậy, liệu nói do thiếu tiền có thuyết phục?

Chúng ta không có cơ chế tài chính hợp lý cho chống ngập. Hiện nay, tất cả tài chính cho chống ngập chủ yếu dựa vào vốn vay trực tiếp kèo nhà cái ngoài, vốn vay thì lúc có lúc không. Nhìn lại con số tổng 150.000 tỉ đồng đã bỏ ra được khoảng hơn 30.000 tỉ đồng kể cả vay, tính ra tốc độ đầu tư trong 10 năm trước bình quân khoảng 3.000-5.000 tỉ đồng/năm, lúc đó vốn ODA dồi dào, còn trong 3-4 năm vừa qua thì không có năm nào quá 1.000 tỉ đồng/năm, có nghĩa thành phố không có đồng tiền bỏ vô. Chia với con số 120.000 tỉ đồng còn lại, thì vốn 500-1.000 tỉ đồng hàng năm như muối bỏ biển.

Một trong những vướng mắc lớn nhất là cơ chế tài chính giải tỏa và đền bù, theo quy định là quá thấp nên công trình nào cũng vướng, có cái 5 - 10 năm không triển khai được, có vốn cũng không làm được.

Theo ông, giải pháp trực tiếp kèo nhà cái trước mắt và lâu dài là gì?

Theo tôi, cách ứng xử tốt nhất trước mắt và lâu dài trong điều kiện nguồn vốn có hạn là tập trung dứt điểm những nơi ngập nặng nhất để giảm thiệt hại, đầu tư vào những điểm có tính chất gọn, dễ làm, tập trung vào những trọng điểm có tính chất lan tỏa nhiều, có hiệu ứng xã hội tốt chứ không nên dàn trải. Thứ hai, các cơ quan phải cùng có trách nhiệm, cùng hợp tác, đưa vào quy hoạch, tạo ra không gian trực tiếp kèo nhà cái đô thị, điều tiết cục bộ, giảm ngập hệ thống chung. Mấu chốt là có mạnh dạn làm hay không.

Vấn đề nữa là thu phí thoát trực tiếp kèo nhà cái. Sớm hay muộn thì cũng cần thu loại phí này. Phí thoát trực tiếp kèo nhà cái hiện chỉ thu bằng 10% phí cấp trực tiếp kèo nhà cái, nhất định phải tăng, nhưng tăng bao nhiêu, tăng như thế nào để người dân đồng thuận thì Nhà trực tiếp kèo nhà cái phải suy nghĩ, tìm cách. Tâm lý xã hội hễ tăng phí thì dân kêu (vì thực ra dân còn nghèo quá). Nhưng điều khổ sở hiện nay là anh cấp trực tiếp kèo nhà cái thu đủ được tiền để đầu tư, còn anh thoát trực tiếp kèo nhà cái đành chịu chết, chỉ trông cậy trực tiếp kèo nhà cái ngoài cho vay tới đâu được tới đó, mình không chủ động được việc chống ngập. Thành ra cần một cơ chế tài chính và sự đồng thuận của xã hội cho vấn đề thoát trực tiếp kèo nhà cái. Tôi nói điều này chắc chắn sẽ bị nhiều người phản đối nhưng tôi không thấy tương lai nào khác.

Lấp kênh xây cống hộp: càng chống, càng trực tiếp kèo nhà cái!

Vừa đây, với lý do để hạn chế tình trạng xả rác và lấn chiếm kênh rạch, đồng thời nhằm tăng diện tích giao thông và chỉnh trang đô thị, UBND tp.hcm đã có chủ trương cải tạo rạch Bùi Hữu Nghĩa thành cống hộp. Đây chỉ là một trong nhiều trường hợp lấp kênh làm cống hộp đã xảy ra. Tôi trực tiếp kèo nhà cái rằng việc lấp kênh thay bằng giải pháp cống hộp là một giải pháp tồi, chỉ có ích trực tiếp kèo nhà cái nhà đầu tư. Trong khi mình đang cần đất để làm hồ điều tiết, có cái kênh thì lại trực tiếp kèo nhà cái rằng vì quản lý không được, dân rả xác nên trực tiếp kèo nhà cái lấp luôn là không được.

Về thực chất, xung quanh hai đầu cống hộp cũng sẽ bị ngập mà thôi, về mặt bền vững lâu dài TP.HCM sẽ trở thành một hố trực tiếp kèo nhà cái lớn. Cần xác định đúng nguyên nhân, từ đó đưa ra giải pháp bền vững. Các lý do trời mưa lớn, triều, đất lún... chỉ là hiện tượng. Nói một cách đơn giản, ngập là do không cân bằng giữa lượng mưa và thoát trực tiếp kèo nhà cái. Bít lấp kênh rạch, các vùng trũng tự nhiên thay bằng cống hộp nhỏ mà không có đường trữ trực tiếp kèo nhà cái, thì gây ngập, chỗ nào thấp thì ngập. Giải pháp tối ưu là kênh mở, nên nạo vét, gìn giữ kênh rạch.

Trước mắt cần tăng cường nạo vét kênh rạch, giải quyết hiện trạng kênh rạch, hàng năm có kế hoạch nạo vét trả lại độ sâu, bề rộng thậm chí rộng thêm. Sau đó mới nghiên cứu việc đầu tư hệ thống cống như thế nào, bao nhiêu, đưa hệ số rủi ro vào, dựa vào dự báo khoa học...

TS.Phạm Sanh(giảng viên Đại học Bách Khoa TP.HCM)

Thùy Linhthực hiện