Dự án sân kèo nhà cái hôm nay Đak Đoa: phập phồng nỗi lo!

Từ trung tâm Pleiku, thẳng theo đường Lê Duẩn - một trục đường chính của thành phố, xe bon bon chạy chưa đầy hai mươi phút là tới bùng binh trung tâm thị trấn Đăk Đoa, rẽ phải đi tiếp chỉ chốc lát, chúng tôi bắt gặp kèo nhà cái hôm nay thông bên trái, nơi có đồi cỏ hồng Glar nổi tiếng. Mùa khô mới vừa qua, cỏ hồng còn chưa kịp nhú, sau hai trận mưa đầu mùa những cây thông bonsai đang trổ lá. Trên mỗi chùm lá thông, những sợi già đã ngả nâu rủ xuống, nhường chỗ cho lá kim còn cứng cáp, và những đọt non nhất hướng thẳng lên trời như hàng vạn ngọn nến xanh ngời còn lung linh sương. kèo nhà cái hôm nay thơm ngát mùi nhựa và vỏ thông, mùi đất. Trong những tán thông tiếng ve râm ran hòa với tiếng chim, bướm lượn từng đàn như những cánh hoa sáng chập chờn dưới nắng.

Một góc kèo nhà cái hôm nay thôngĐak Đoa. Ảnh: Thùy Linh

Chúng tôi tản bộ, cầm điện thoại vừa chụp, quay cảnh kèo nhà cái hôm nay thông thì một người mặc đồng phục bảo vệ xuất hiện: “Chị chụp hình làm gì? Khu kèo nhà cái hôm nay đã được Ủy ban giao lại cho dự án quản lí từ hai tuần nay rồi”. Một anh chủ đất kiêm môi giới gần đó, cho biết: “Dự án đã động thổ chỉ một, hai ngày sau khi được cựu Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng ký quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư hôm 1.4”.

Trôi đất, mất nguồn nước

Vào xã Tân Bình, chúng tôi gặp bác M., người đã sống ở đây từ những năm 1960. Bác không đồng tình với dự án và muốn giữ kèo nhà cái hôm nay vì kèo nhà cái hôm nay thông có tác dụng phòng hộ, chống xói lở đất. Trên đường chiều hôm ấy, anh H., con trai bác M. vừa ghìm tay lái băng qua con đường đất đỏ lổn nhổn giữa những rẫy cà phê, vừa bảo: “Đấy, mưa một lần là đất trôi như vậy. Mất kèo nhà cái hôm nay nữa thì trôi hết đất.”

Theo chú S. (ngụ thôn 3, xã Tân Bình), dự án sân kèo nhà cái hôm nay đã gây sốt đất từ hơn hai năm nay, gián tiếp ảnh hưởng đến diện tích đất sản xuất của dân địa phương. “Sốt đất thì người nơi khác đến mua chứ dân đây nghèo đâu có tiền mua. Dân đây đều cần nông, lẽ ra phải chia đất giãn dân cho người dân có đất sản xuất, nhưng người dân ngày càng ít đất. Có người di cư đến đây từ năm 1957 mà giờ không có đất để làm nữa,” rồi chú chỉ về cánh rừng cao su ở đằng xa: “Bên này cao su bên kia sân kèo nhà cái hôm nay thì dân Tân Bình đây hết chỗ rồi, lại đi làm thuê xa ăn nhờ ở đậu mất thôi”.

Mất kèo nhà cái hôm nay thông, cả gia đình chú S. cũng lo lắng về nguồn nước. Chú bảo: “Xưa đào giếng ở đây 15m là có nước, mấy năm nữa thì 20m, vài năm nay là 30m. Chính quyền giờ cũng đã cấm người dân khoan giếng, thế mà mất đồi thông nữa thì nước còn khó đến đâu?”

Một góc cánh đồng An Mỹ, nơi người dân canh tác lúa và hoa màu ngay kề bên kèo nhà cái hôm nay thông.Ảnh: Thùy Linh

Đồng bào Bahnar ở đây không đào giếng mà uống nước từ “giọt” - những mạch nước ngầm chảy ra từ đất ven kèo nhà cái hôm nay. Ở thôn Hlâm thuộc xã Glar, chú T.L. tự hào: “Dân bảy, tám thôn của xã Tân Bình và ba làng xã Glar đều dùng nước giọt vì rất trong lành, chứ nước giếng đào thì nhiều chì”.

Chúng tôi tìm đến một “giọt” nước cách rừng thông chừng hơn trăm mét. Anh L., người dân tộc Bahnar ở thôn Tuơh Ktu, trồng lúa trong khu đất cạnh đó. Anh khoe, cả vùng chỉ có khu này có giọt nước nhiều, chứ các nơi khác đều thiếu nước. Mấy năm trước, huyện phải đầu tư xây một hồ đập nhỏ ở thôn 1 xã Tân Bình để trữ nước tưới tiêu cho mùa hạn. “Nếu làm sân kèo nhà cái hôm nay, nước giọt chắc hết, mà có còn thì cũng bị nhiễm bẩn. Chưa kể, ngay lúc này người ta đã đào mương quanh đồi thông để ngăn người dân lấn vào đất sân kèo nhà cái hôm nay. Khi trời mưa nước theo mương chảy dồn xuống các vùng thấp hơn sẽ làm úng và chết lúa”, anh L. buồn rầu cho biết.

Một giọt nước của thôn Tuơh Ktu, cách kèo nhà cái hôm nay thông khoảng 200m. Một gia đình người Bahnar đang lấy nước từ một giọt nước khác cạnh kèo nhà cái hôm nay thông. Ảnh: Thùy Linh

Tại một giọt nước khác, chưa đầy một giờ chúng tôi đã gặp ba gia đình người Bahnar ra lấy nước uống. Họ chở nhau bằng xe máy, thồ theo trong gùi chừng 20 -30 chai nhựa đựng nước đủ kích cỡ. Tôi hỏi chuyện một người mẹ đi lấy nước cùng con gái. Chị có ruộng gần rừng thông, nghe nói sẽ bị lấy làm sân kèo nhà cái hôm nay và được đền bù. Có thích đền bù không, tôi hỏi. Chị trả lời ngay: "Không thích đâu. Lấy đất thì chết hết thôi". Thế họ có hỏi ý kiến mình không? - "Có chớ. Làng không đồng ý. Chỉ nghe nói là FLC mua hết đất rồi". Thế sao không đồng ý mà người ta vẫn làm?” chúng tôi hỏi. Chị chỉ cười, không trả lời.

Đôi vợ chồng cùng ở thôn Tuơh Ktu ra lấy nước cũng cười như thế, nụ cười của người Bahnar vừa hồn nhiên vừa phảng phất vẻ cam chịu. Chúng tôi hỏi: “Sắp có dự án sân kèo nhà cái hôm nay rồi, cô chú có thích không?”. Cả hai đều lắc đầu cười. “Thế mình có nói với họ là mình không thích không?” “Không thích không cho ấy chứ,” người chồng đáp gọn.

Tác động từ bất động sản còn nặng hơn

Ông Trương Văn Vinh, là người có 20 năm công tác trong ngành lâm nghiệp thì tại khu vực Tây Nguyên, thị trấn Đak Đoa, xã Tân Bình và xã Glar (huyện Đak Đoa) nhiều năm nay đã thiếu nước vì diện tích rừng xung quanh gần như không còn, chỉ còn duy nhất khu rừng thông sắp bị chuyển sang làm sân kèo nhà cái hôm nay. Lượng nước ngầm phục vụ canh tác nông nghiệp ngày càng thiếu trầm trọng.

Trong khi đó, vận hành sân kèo nhà cái hôm nay cần lượng nước rất lớn, nếu khoan giếng để lấy nước sẽ làm tụt mạch nước ngầm của người dân, dẫn tới xung đột nguồn nước. Chưa kể, lượng phân bón và thuốc trừ sâu thẩm thấu xuống đất và ngấm vào các mạch ngầm sẽ ảnh hưởng tới chất lượng đất và nước trong toàn khu vực.

Giọt nước sạch này cách kèo nhà cái hôm nay thông 200m, là nguồn cung cấpnước uống cho người dân địa phương.Ảnh: Thùy Linh

Cạnh đó, theo vị chuyên gia lâm nghiệp sinh ra và lớn lên ở huyện Đak Đoa này, thì chính sách trồng kèo nhà cái hôm nay thay thế của ngành lâm nghiệp hiện nay còn nhiều bất cập. Theo Nghị định 156/2018-NĐ/CP và Thông tư 13/2019-TT-BNNPTNT, chủ đầu tư chỉ phải nộp Quỹ bảo vệ phát triển kèo nhà cái hôm nay số tiền trồng kèo nhà cái hôm nay một lần và chăm sóc trong 3 năm, trong khi kèo nhà cái hôm nay thông ở đây đã 45 tuổi. “Ai sẽ chịu trách nhiệm bù đắp khoảng thời gian còn lại? Loài thông ở Đak Đoa có di thực được không, với diện tích 156ha số lượng cây phải di thực là bao nhiêu, chủ đầu tư có cam kết gì về tỷ lệ sống sau khi di thực? Cây sẽ được đem đi trồng ở đâu trong bối cảnh Tây Nguyên nói chung và Đak Đoa nói riêng giờ đã thiếu đất cho dân canh tác?” vị chuyên gia trăn trở.

Theo TS. Lê Hoàng Lan, chuyên gia tư vấn về đánh giá tác động môi trường (ĐTM) và truyền thông môi trường, thành viên Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam, việc tham vấn người dân là nội dung quan trọng không thể thiếu trong quá trình ra quyết định. Luật Bảo vệ môi trường cũng có quy định bắt buộc công khai thông tin và tham vấn cộng đồng, không chỉ riêng về ĐTM. Tuy nhiên, thực tế triển khai các quy định này vẫn đang là một lỗ hổng lớn của thể chế, với các dự án đầu tư nói chung không chỉ riêng dự án sân kèo nhà cái hôm nay.

Những tấm biển bán đất, môi giới bất động sản mọc lên khắp khu vực quanh đồi thông từ hơn 2 năm nay. Ảnh: Thùy Linh

Theo quan sát của TS. Lan, dự án sân kèo nhà cái hôm nay gây bức xúc dư luận còn liên quan đến đối tượng hưởng thụ. Những người chơi kèo nhà cái hôm nay đều là người giàu, và thực tế không có sân kèo nhà cái hôm nay nào không đi kèm khu đô thị hay resort bên cạnh với diện tích gần tương đương diện tích sân kèo nhà cái hôm nay. Trường hợp Đak Đoa cũng có một khu biệt thự nhà ở diện tích 105 ha. Vậy có phải chủ đầu tư đầu tư bất động sản là chính?

Thực tế các dự án đầu tư bất động sản luôn có tác động bất lợi đến cảnh quan môi trường và hệ sinh thái (rừng, thảm thực vật, hồ nước), thông thường các tác động bất lợi này còn lớn hơn các tác động bất lợi cùng loại từ dự án sân kèo nhà cái hôm nay. “Cần xem xét, đánh giá tác động từ dự án sân kèo nhà cái hôm nay cần được điều tra khảo sát cụ thể và phải đặt trong bối cảnh có cả các dự án bất động sản đi kèm để có những điều chỉnh chính sách thích hợp”, TS. Lan đề nghị.

Nguyễn Thùy Linh