Đường phố chuyên ty le keo nha cai 5 - diện mạo đô thị

Sản phẩm đô thị độc đáo

Thật thú vị nếu biết rằng trong rất nhiều sách hướng dẫn du lịch của các công ty nước ngoài giới thiệu về phố phường Sài Gòn, họ mô tả các phố chuyên ty le keo nha cai 5 thật sinh động và coi chúng là sản phẩm độc đáo của đô thị Việt Nam.

Ở các nước phương Tây, do chức năng hóa không gian đô thị rạch ròi đâu ra đấy cho nên hàng hóa chỉ bán trong siêu thị, hoặc ở trong các chợ, với họ nhà chỉ để ở, ít khi họ sử dụng nhà ở để buôn bán, cho nên hiện tượng phố chuyên ty le keo nha cai 5 với họ thật là lạ. Có những chàng sinh viên nước ngoài suốt ngày chỉ la cà ở các con phố vừa để ngắm nghía, vừa để tìm hiểu văn hóa và học tiếng.

Đặc trưng của các loại phố chuyên ty le keo nha cai 5 này là màu sắc rất phong phú, mỗi mặt hàng có một vài màu nổi bật đặc trưng, đôi khi kèm theo cả mùi vị, âm thanh rất lạ tai và lạ mùi. Cả một đoạn phố dài đượm màu nâu trầm mặc của phố đồ cổ như ở Lê Công Kiều (quận 1) làm người ta liên tưởng đến quá khứ xa xăm. Mầu đỏ rực chen lẫn kim tuyến của đoạn phố bán giấy và sản phẩm trang trí từ giấy ở trên đường Hải Thượng Lãn Ông (giáp chợ Kim Biên) làm cho khách nhận ngay ra khu phố người Hoa, nhất là vào những ngày cận tết với câu đối, liễn, hình hoa lá, trái cây, hình con thú đại diện cho năm.

Một đoạn phố khác thật độc đáo với toàn màu đỏ vàng ở Lương Nhữ Học (quận 5), đây là địa điểm duy nhất ở miền Nam bán đầu lân, áo mũ cân đai, ngù lọng, xiêm y của cung đình dành cho cải lương, hát bội, tuồng cổ. Một số con phố chỉ một màu xanh của cây kiểng, hòn non bộ như đường Thành Thái (quận 10), Nguyễn Hữu Cảnh (quận 1), Nguyễn Trãi (quận 5). Những đoạn phố khác nữa chỉ có màu vàng ánh của kim loại là các con đường bán đồ thờ cúng, lư đồng, chân nến, hạc đồng ở Nguyễn Chí Thanh (quận 10), Trường Chinh (Tân Bình), Bạch Đằng (Bình Thạnh).

Một phố dài nằm trên đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa (quận 3) chạy ra sân bay bán tranh sao chép cũng rất nổi tiếng (và cả ở đường Trần Phú, quận 5) với giá rất mềm bản chép tác phẩm của các danh họa Picasso, Levitan, Van Gogh, Renoir, Monette, Tề Bạch Thạch, Từ Bi Hồng... kể cả tranh họa sĩ trong nước như Nguyễn Phan Chánh, Thành Chương, Đỗ Quang Em...

Một đoạn phố Hải Thượng Lãn Ông với màu sắc đặc trưng của người Hoa. ẢnhMai Nguyên

Lại có phố dài chỉ bán hàng đá cao cấp màu xanh, đó là phố bán đá cẩm thạch làm đồ trang sức ở đường An Bình và Hàm Tử (quận 5). Một số con phố người ta có thể nhận ra qua mùi cho dù còn ở khá xa như phố thuốc Bắc ở Hải Thượng Lãn Ông và Triệu Quang Phục (quận 5), có phố sặc mùi thuốc lá (Học Lạc, quận 5), có phố tanh mùi cá bởi hàng chục gian hàng bán cá cảnh như Nguyễn Thông (quận 3), có phố treo những dãy dài heo quay và vịt quay vàng ươm dậy mùi ngũ vị hương trên đường Tạ Uyên, Tôn Thọ Tường (quận 11). Có những con phố nghe âm thanh đủ biết thứ hàng hóa được rao bán là gì như phố bán chim và chó trên đường Lê Hồng Phong (quận 10). Các con phố chuyên ty le keo nha cai 5 cũng có phố vui và phố buồn. Phố vui là nơi các đôi bạn trẻ dìu dặt đi đặt thiệp cưới ở Lý Thải Tổ, áo cưới ở đường Ba Tháng Hai, thuê đồ phục vụ đám hỏi, đám cưới như mâm quả, cổng hoa ở Nguyễn Đình Chiểu, may màn sáo cho phòng tân hôn ở Lê Văn Sỹ... còn phố buồn là phố chuyên ty le keo nha cai 5 áo quan ở Trần Phú (quận 5).

TP.HCM có khoảng 130 phố hay đoạn phố chuyên ty le keo nha cai 5, chiếm tỷ lệ 13% trên tổng số hơn 1.000 con đường. Phố chuyên ty le keo nha cai 5 có hai loại, một là chuyên bán hàng truyền thống có từ rất lâu đời. Có những phố chuyên ty le keo nha cai 5 ở Chợ Lớn tuổi đời trên hai trăm năm. Trong số đó phải kể đến phố bán gạo Trần Chánh Chiếu, con phố chuyên ty le keo nha cai 5 lâu đời nhất và đầu tiên của thành phố này do người Hoa lập nên năm 1750. Ngày ấy người Hoa thu mua gạo từ miền Tây, tập kết ở kênh Tàu Hũ, bến Bình Đông và bày bán ở Trần Chánh Chiếu, nay con phố bán gạo này vẫn còn nhưng không tấp nập như xưa.

Chính người Hoa là cha đẻ kiểu nhà hình ống có chiều ngang hẹp lòng và chiều dài gấp ba - bốn lần chiếu ngang, và cũng chính họ sản sinh ra loại nhà vừa để ở vừa để bán hàng (shophouse) và phố chuyên ty le keo nha cai 5 như chúng ta thấy ngày nay. Họ mang đến Sài Gòn và trước đó là Hà Nội từ các tỉnh Nam Trung Hoa như Quảng Châu, Quảng Tây, Phúc Kiến, Hồ Bắc... Ngày nay, ở quận 5 có 77 con đường thì đến 40 con phố và đoạn phố chuyên ty le keo nha cai 5 - chiếm tỷ lệ 52%, điều đó có nghĩa là cứ hai con phố thì có một là phố chuyên ty le keo nha cai 5 - mật độ cao nhất cả nước.

Loại phố chuyên ty le keo nha cai 5 được hình thành sau này thì bán các mặt hàng hiện đại như vật liệu xây dựng và trang trí nội thất, đồ điện tử, đồ gỗ, đồ chơi, đồ sành sứ Trung Quốc, giày tây... Các quận mới và các huyện cũng đã xuất hiện những loại phố chuyên ty le keo nha cai 5 như thế này, hầu hết là bày bán các mặt hàng hiện đại. Trước năm 2000, các phố chuyên ty le keo nha cai 5 chủ yếu tập trung ở 14 quận nội thành, những năm sau này phố chuyên ty le keo nha cai 5 có ở tất cả 24 quận, huyện với quy mô lớn nhỏ và dài ngắn khác nhau. Cũng nên kể đến những phố chuyên ty le keo nha cai 5 thời vụ, chẳng hạn phố bán bánh trung thu, những ngày gần Noel và tết thì xuất hiện rất nhiều phố bán quần áo, đồ trang trí tết. Những phố chuyên ty le keo nha cai 5 này tồn tại chỉ ít ngày nhưng đủ làm phố phường thêm sinh động.

Không thể loại bỏ

Phố chuyên ty le keo nha cai 5 là một phần diện mạo lịch sử hình thành và phát triển của Sài Gòn-TP.HCM. Nó đã gắn bó với hơn 300 năm thăng trầm của mảnh đất và con người thành phố này. Nó là sự kết hợp độc đáo giữa phố và chợ, giữa văn hóa làng xã và văn hóa đô thị, giữa kinh tế tư nhân và kinh tế cộng đồng, giữa nhà ở và hè phố, giữa văn hóa ở và văn hóa kinh ty le keo nha cai 5, giữa văn hóa thị dân và văn hóa tiểu nông, giữa kiến trúc ở truyền thống và kiến trúc thương mại, giữa kiến trúc Đông và Tây kết hợp thật hài hòa. Thật không quá khi gọi phố chuyên ty le keo nha cai 5 (cố nhiên không phải là tất cả) là một đặc sản văn hóa của phố phường Việt Nam.

Thật sự đã có ý kiến cần loại bỏ phố chuyên ty le keo nha cai 5 vì nó chiếm quá nhiều diện tích đất đô thị, phần nào ảnh hưởng đến trật tự đô thị do việc lấn chiếm vỉa hè, nhưng không dễ dẹp bỏ vì nó đáp ứng nhu cầu mua sắm, thuận tiện khi so sánh giá cả, mẫu mã, vận chuyển của thị dân. Phố chuyên ty le keo nha cai 5 là nơi cung cấp thông tin thị trường nhanh chóng và chính xác cho người tiêu dùng cũng như góp phần cung cấp thông tin giúp nhà sản xuất định hướng đúng trong nền kinh tế thị trường. Về văn hóa và xã hội thì nó phản ánh một mảng văn hóa chợ làng “buôn có bạn, bán có phường” nhưng được cải biên cho phù hợp với đô thị. Chính vì vậy mà loại hình này rất hấp dẫn đối với các nhà nghiên cứu kinh tế, văn hóa, kiến trúc đô thị, cũng như các nhà nhiếp ảnh, hội họa, lịch sử ở nhiều nước.

Do vậy trong quá trình nâng cấp, chỉnh trang và phát triển, chúng ta cần cân nhắc kỹ càng để có những quyết định hợp lý đối với loại hình phố chuyên ty le keo nha cai 5 này, sao cho vừa hạn chế được mặt tiêu cực (lấn chiếm vỉa hè, ô nhiễm môi trường, mỹ quan chưa đẹp) vừa tăng cường mặt tích cực, phù hợp với thành phố văn minh hiện đại, và bảo tồn được các giá trị truyền thống của nó.

Nguyễn Minh Hòa