Nguồn kèo nhà cái 5 cho cư dân Sài Gòn: Ô nhiễm cấp độ mới, xử lý an toàn nhưng vẫn... lo

kèo nhà cái 5 sông Đồng Nai tại đầu vào trạm xử lý kèo nhà cái 5 máy Thủ Đức vào một ngày mưa tháng 8 vàng quạnh. Quan sát, kèo nhà cái 5 chảy về bể lắng lọc ngoài trời trong dần, đối lập với những “mảng” đục trôi lơ lửng ngay phía sau nó. kèo nhà cái 5 sau lắng lọc sẽ được khử trùng bằng chlorine, rồi hòa vào hệ thống cung cấp kèo nhà cái 5 cho toàn thành phố.

Báo động từ ô nhiễm “thông thường”...

Trao đổi vớiNgười Đô Thị, ông Trần Kim Thạch, Trưởng phòng Quản lý chất lượng kèo nhà cái 5 Sawaco cho biết: vào mùa mưa, độ đục của kèo nhà cái 5 ở trạm bơm Hóa An này rất khó kiểm soát, thường xuyên thay đổi đột ngột, nhanh, trong giờ, đặc biệt là ban đêm. Có nhiều thời điểm, độ đục lên đến 96 NTU trong khi quy chuẩn cho phép tối đa là 2 NTU (nhà máy duy trì xử lý ở mức 0,5). Ngoài ra, ô nhiễm hữu cơ, vi sinh nguồn kèo nhà cái 5 thô đầu vào ở đây rất cao, thường xuyên vượt quy chuẩn cho phép với chất lượng kèo nhà cái 5 mặt loại A (phù hợp cho mục đích cấp kèo nhà cái 5 sinh hoạt). Quan trắc tháng 7.2018 ở trạm Hóa An, chỉ tiêu Eliform ở họng đầu vào tới 16.000 CFU/100ml, tăng gấp 6,4 lần quy chuẩn cho phép; E.Coli là 2.000 CFU/100ml, tăng gấp 100 lần quy chuẩn...

Tương tự, quan trắc của Sawaco hai năm 2017 - 2018 cũng cho thấy, ô nhiễm vi sinh kèo nhà cái 5 sông Đồng Nai tại khu vực lấy kèo nhà cái 5 thường xuyên vượt mức quy chuẩn cho phép hơn 100 lần, có lúc E.Coli vượt tới 1.275 lần; ô nhiễm hữu cơ COD, amonia thì thường vượt chuẩn hơn 1 - 3 lần quy chuẩn. Tuy nhiên, khu vực lấy kèo nhà cái 5 thô trạm bơm Hòa Phú trên sông Sài Gòn lại báo động ô nhiễm amonia, COD cao hơn, về cả tần suất và chất lượng từ 7,5 - 9 lần. Ô nhiễm vi sinh tại trạm bơm Hòa Phú cao báo động tương tự Hóa An. Ngoài ra, các chỉ tiêu sắt, mangan với các kèo nhà cái 5 sông Đồng Nai và Sài Gòn cho mục đích cấp kèo nhà cái 5 sinh hoạt đều vượt quy chuẩn cho phép, tùy thời điểm, từ 1 - 9 lần...

Bể lắng lọc kèo nhà cái 5 ngoài trời của Nhà máy kèo nhà cái 5 Thủ Đức.

Những chất ô nhiễm mới

Không chỉ đang bị ô nhiễm hóa chất, hữu cơ, vi sinh, chất lượng kèo nhà cái 5 có lượng oxy hòa tan trong kèo nhà cái 5 thấp... nhiều năm nay trong nguồn kèo nhà cái 5 cấp sông Sài Gòn, Đồng Nai đã xuất hiện hóa chất bảo vệ thực vật, dư lượng kháng sinh, hợp chất gây rối loạn nội tiết... Nghiên cứu diễn biến chất lượng nguồn kèo nhà cái 5 từ năm 2011 - 2016 của nhóm tác giả Đại học Bách khoa TP.HCM cho thấy, những chất vi lượng làm biến đổi giới tính, hóa chất bảo vệ thực vật có thể gây ung thư đã xuất hiện trong nguồn kèo nhà cái 5 cấp thô. Mức độ ô nhiễm những chất này tại sông Sài Gòn cao hơn sông Đồng Nai, và cao hơn gấp 10 lần so với các kèo nhà cái 5 phát triển.

Quan trắc của Sawaco hai năm 2017 - 2018 cho thấy, ô nhiễm vi sinh kèo nhà cái 5 sông Đồng Nai tại khu vực lấy kèo nhà cái 5 thường xuyên vượt mức quy chuẩn cho phép hơn 100 lần, có lúc E.Coli vượt tới 1.275 lần...

Nghiên cứu của nhóm tác giả PGS-TS. Nguyễn Đinh Tuấn, nguyên hiệu trưởng Đại học Tài nguyên và Môi trường TP.HCM công bố năm 2014 cũng cho thấy, vùng hạ lưu sông Sài Gòn - Đồng Nai đã xuất hiện chất gây rối loạn nội tiết và dư lượng kháng sinh, với nhiều nơi vượt tiêu chuẩn cho phép.

Theo các chuyên gia, những chất ô nhiễm này đang tồn tại trong các thành phần môi trường, nhưng đến nay vẫn chưa được nghiên cứu và quan trắc định kỳ. Cũng vậy, ông Trần Kim Thạch cho biết, chúng đều chưa nằm trong danh mục cần được xử lý cho kèo nhà cái 5 máy của Bộ Y tế.

“Với tất cả ô nhiễm nguồn kèo nhà cái 5 đầu vào hiện nay, chúng tôi đều sử dụng chlorine để xử lý. Ô nhiễm cao thì cho châm nhiều chlorine hơn”, ông Thạch nói.

Trao đổi vớiNgười Đô Thị, giới chuyên môn nhận định, công nghệ xử lý kèo nhà cái 5 cấp truyền thống hiện nay (lắng lọc và dùng chlorine khử trùng) chỉ phù hợp khi chất lượng kèo nhà cái 5 đạt tiêu chuẩn A1. Còn với chất lượng kèo nhà cái 5 sông đang bị ô nhiễm COD, vi sinh, kim loại nặng... như hiện nay, công nghệ này khó có thể xử lý đạt yêu cầu. Và với những chất “mới” như EDCs, dư lượng kháng sinh, thuốc bảo vệ thực vật... công nghệ xử lý kèo nhà cái 5 cấp này không thể nào xử lý.

Nghiên cứu của nhóm tác giả Đại học Bách khoa TP.HCM năm 2016 còn cho thấy: sử dụng chlorine khử trùng nguồn kèo nhà cái 5 thô bị nhiễm vi sinh đã làm phát sinh chất THMs - một chất gây ung thư nếu tích lũy lâu dài ở người sử dụng. Kết quả phân tích 300 mẫu kèo nhà cái 5 của Sawaco gửi ra phòng thí nghiệm Hà Lan năm 2016 cũng khuyến nghị cần đặc biệt lưu ý sản phẩm phụ phát sinh khi xử lý ô nhiễm là THMs; nếu ô nhiễm tăng thêm thì không đảm bảo chất lượng kèo nhà cái 5 được nữa.

Chất lượng kèo nhà cái 5 an toàn mà vẫn lo

Theo ông Thạch, Sawaco có nắm các thông tin cảnh báo ô nhiễm nhiều năm qua. Tuy nhiên, hạn chế về vốn đầu tư là một trong những lý do khiến những cảnh báo này đến nay vẫn chưa được giải quyết.

Nhiều năm qua, giới khoa học đã có nhiều cảnh báo cần thay đổi công nghệ xử lý kèo nhà cái 5 phù hợp khi tình trạng chất lượng kèo nhà cái 5 sông Sài Gòn, Đồng Nai ngày càng xấu. Thực tế có rất nhiều công nghệ xử lý kèo nhà cái 5 dựa trên quá trình tiếp xúc sinh học, trong đó có các công nghệ ozon, lọc bằng than hoạt tính và lọc nano được sử dụng rộng rãi để loại bỏ các chất hòa tan trong kèo nhà cái 5.

Phòng thí nghiệm của Nhà máy kèo nhà cái 5 Thủ Đức.

Một nghiên cứu và thiết lập mô hình pilot của Sawaco hợp tác với Cục Cấp kèo nhà cái 5 Kitakyushu (Nhật Bản) tại trạm bơm Hòa Phú từ năm 2014 - 2017 cho thấy, công nghệ lọc sinh học U-BCF giúp giảm đáng kể hàm lượng các chất ô nhiễm (amonia, mangan, chất hữu cơ, độ đục...), từ đó giảm nhu cầu sử dụng hóa chất dùng cho những công trình xử lý sau, đặc biệt là chlorine. Việc này đồng nghĩa với giảm được khoảng 30% nguy cơ sản sinh ra sản phẩm phụ khử trùng THMs; giải quyết được vấn đề mùi vị kèo nhà cái 5 sau xử lý (mùi chlorine); chi phí xử lý kèo nhà cái 5 tăng 500 đồng/m3.

Tuy nhiên, theo ông Thạch, khi đưa vào thực tế, việc cần đến 4-5 triệu USD đầu tư cho công nghệ này đã khiến Sawaco bị chựng lại. Các công ty tư nhân cũng khó đầu tư vì vấn đề hiệu quả kinh doanh, khi chỉ có thể dựa vào giá kèo nhà cái 5. Còn nếu đầu tư công nghệ lọc màng thì chi phí xử lý kèo nhà cái 5 lại rất cao, khiến giá kèo nhà cái 5 máy có thể tăng lên tới 16 - 17 ngàn đồng/m3...

Cho đến nay, ông Thạch khẳng định, chất lượng kèo nhà cái 5 máy vẫn ở mức an toàn. Các ô nhiễm thông thường được khống chế ở mức dưới ngưỡng cho phép, qua xử lý bằng chlorine. Các ô nhiễm hữu cơ, amonia, vi sinh, độ dẫn... đều được kiểm soát qua quan trắc 24/7, nhằm xử lý kịp thời ngay khi phát hiện, dù là nửa đêm. Tuy nhiên, ông Thạch cũng nhìn nhận, do điều kiện phòng thí nghiệm công ty chưa cho phép nên các hóa chất bảo vệ thực vật, các kim loại nặng như asen, crom... hiện chỉ được kiểm soát ở các phòng thí nghiệm dịch vụ bên ngoài, theo định kỳ xoay vòng lấy mẫu tại các điểm lấy kèo nhà cái 5 đầu vào.

Riêng với những chất ô nhiễm “mới” như dư lượng kháng sinh, EDCs,... theo ông Thạch, do kết quả phân tích mẫu của Hà Lan năm 2016 cho thấy còn thấp dưới ngưỡng cho phép, nên đến nay vẫn chưa được Sawaco đưa vào kiểm soát riêng.

Bài và ảnh:Lê Quỳnh