Nguyễn Vĩnh Nguyên: Tìm lại Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 thời hương xa

Vì sao anh chọn Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 làm đối tượng trong cuốn du khảo đầu tiên?

Tôi có một sự gắn bó đặc biệt với Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2. Cuộc sống khoảng 5 năm (1997-2001) ở Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 cho tôi nhiều kỷ niệm đẹp thời tuổi trẻ. Trong suốt thời gian 15 năm chuyển về sống ở Sài Gòn, những khi mệt mỏi, chao đảo, tôi thường vác ba lô đi Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 một mình, với tâm thế vừa là một lữ khách tìm khuây, vừa là kẻ trở về ngôi nhà an lành trong ký ức. Tôi thấy thành phố đổi thay từng ngày; luôn đặt dấu hỏi trước sự “xa lạ” nhanh chóng của cảnh quan, khí hậu, không gian văn hóa và tâm tính thị dân.

Về bối cảnh rộng, tôi thấy Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 có tuổi đời hơn một thế kỷ, rất nhiều người “yêu điên đảo” thành phố đó, nhưng công trình nghiên cứu, khảo cứu, ghi chép ký ức cộng đồng về Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 lại thiếu vắng. Giới nghiên cứu, am tường Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 rất mỏng, hầu hết đã lớn tuổi, họ sống lặng lẽ, thanh đạm và kín tiếng... Trong khi đó, những người ít chịu bỏ công nghiên cứu thì lại chọn đám đông nhỏ hẹp để khẳng định.

Một số sách viết về Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 ấn hành trong khuôn khổ địa phương này, tôi tình cờ đọc thấy nhiều điểm sao chép trên mạng dễ dãi và cẩu thả. Vậy là tôi chọn cách âm thầm làm một điều gì đó. “Điều gì đó”, trước hết là để tháo gỡ phần nào những câu hỏi mình tự đặt ra, rồi sau đó, là biết đâu đó, sẽ là một gợi ý để những người có ưu tư với Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 đồng hành.

Đường phố Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 1961.Ảnh tạp chí Life

Vì sao lại là giai đoạn 1954-1975?

Như bạn biết, với hầu hết các đô thị trung tâm văn hóa của miền Nam trong khoảng 1954-1975, kể cả Sài Gòn, đến nay vẫn là một khoảng mờ mịt vì nhiều lý do, trong đó vấn đề lớn nhất đó chính là sự khó khăn về nguồn dữ liệu nền, đầu vào và sự khó khăn đầu ra cho công trình. Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 không là ngoại lệ. Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 thời thực dân (từ lúc hình thành đô thị đến khoảng 1950) thì nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước đã tiếp cận khá thấu đáo.

Riêng giai đoạn 1954-1975 hay trước một chút, thời Hoàng triều cương thổ thường dừng lại ở những ghi chép, hồi ức. Những tác phẩm có tính chất khảo cứu của tác giả trong nước viết rất thiếu vắng, hoặc rơi vào tình trạng phải đạo, định kiến ý hệ vẫn thường thấy ở các công trình “lễ nhận định bóng đá kèo nhà cái 2” nhà nước đầu tư. Nhiều sự thật về giai đoạn này còn lẩn khuất đâu đó trong sương mù dày đặc. Và cũng chính sương mù, sự che đậy, ẩn mật đó có sức quyến rũ đặc biệt với tôi.

Anh có thể nói rõ hơn về khái niệm “hương xa” được dùng cho Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2?

Đó là exotisme, những cuộc du hành, trải nghiệm và biểu hiện văn hóa ở những truyền thống, không / thời gian khác lạ. Tôi không muốn nhìn cái nhìn quen thuộc áp vào định kiến “thực dân”. Tôi muốn đặt trục nhìn trên giác độ văn hóa: người Pháp kiến tạo Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 như một thủ phủ trên cao trong cuộc du hành “hương xa” về Đông Dương (trong thời điểm phát triển rực rỡ nhất, thành phố này có tới 5.600 cư dân phương Tây - năm 1944; đây là vườn ươm nòi giống Pháp ở vùng Viễn Đông). Nhưng nói tới du hành văn hóa cũng là nói tới sự phản hồi của bản địa trước những cuộc du nhập của văn hóa đến từ “kẻ khác”.

Thời hậu thực dân, về chính trị, khi người Pháp mất ảnh hưởng, những trí thức miền Nam được hấp thụ các giá trị Tây học lại lên Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 để nhàn dật, nghiên cứu, theo đuổi học thuật và sáng tạo.

Phạm Duy nói đại ý rằng, ông thấy ở Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 một đời sống châu Âu ngay trên đất nước mình. Trong khoảng đầu thập niên 1960, những chàng trai tuổi đôi mươi như: Đinh Cường, Trịnh Công Sơn, Phạm Công Thiện... chọn Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 để sống những tháng ngày “thơ mộng và giang hồ”, suy tưởng và băn khoăn. Trông ảnh tư liệu, bộ dạng họ đôi khi như thể “nhập vai” những Albert Camus, Jean-Paul Sartre hay các văn sĩ Thế hệ Bỏ đi (Lost Generation) Mỹ từng ngang dọc ở Paris những năm tuổi trẻ. Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 là giấc mộng Paris, là khát khao đón “gió thổi đồi Tây” của nhiều trí thức, nghệ sĩ theo đuổi “hương xa” trong tâm thức dĩ Âu vi trung (lấy châu Âu làm trung tâm)... thời hậu thuộc địa.

Tôi muốn nhìn Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 như giao điểm, hay sản phẩm của những cuộc kiếm tìm hương xa trong quá khứ.

Từ phải: Marybeth Clark, Nguyễn Văn Trung, Phạm Duy, Đinh Cường, Khánh Ly, Thái Lãng, Đỗ Long Vân chụp trong triển lãm tranh Đinh Cường ở Alliance française de Dalat, Noël 1965.ẢnhĐinh Trường Chinhcung cấp

Việc tiếp cận tài liệu giai đoạn ấy hẳn có nhiều khó khăn?

Đa số báo chí, văn học, công trình trước tác tư tưởng giai đoạn này ở miền Nam đang nằm trong các kho hạn chế của các thư viện, với những nguyên tắc hành chính đầy phi lý, ấu trĩ hoặc nằm rải rác trong “giang hồ” giới sưu tập, buôn bán sách báo cũ mà muốn thủ đắc, phải chịu giá cắt cổ nếu không có mối quan hệ tốt...

Nhà văn Nguyễn Vĩnh Nguyên tại thư viện tỉnh Lâm Đồng. ẢnhTL

Tôi may mắn được một số sự giúp đỡ để có thể đi vào kho hạn chế của vài thư viện ở Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 và Sài Gòn. Cách giữ gìn tài liệu thô sơ, việc “cầm tù” chúng bằng các quy định nghiêm ngặt khiến tôi nghĩ không chừng chỉ mười năm nữa, nhiều thứ quý giá sẽ xuống cấp, thất thoát... Tôi đã nghĩ rằng, cho đến chừng nào mà các tàng thư vẫn bị khoanh vùng “nhạy cảm” hay “hạn chế” thì chừng đó, hiện tại còn đứt gãy với quá khứ, tương lai sẽ nghèo nàn và bạc màu vì thiếu vắng tính kế thừa tự nhiên.

Cũng vậy, đời sống đô thị chỉ giàu có, sang cả khi mà chúng ta biết công nhận những giá trị đô thị đã được kiến tạo từ trong lịch sử.

Chuyện ăn, ở, tổ chức thời gian... ở Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 của anh ra sao trong quá trình thực hiện dự án này?

Thường cuối tuần tôi vác ba lô đón xe đêm về Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2. Chuyện gõ cửa tá túc nhà bạn bè, người quen lúc 4 giờ sáng là bình thường. Nhưng những chuyến đi xác định lên làm việc với lịch trình quá dày, thì tôi thường ở nhà nghỉ, thuê xe máy để đi lại. Một căn phòng giá bèo, một chiếc xe chạy ổn, vậy là đủ. Có những chuyến tôi chìm đắm trong các tàng thư, các kho hình ảnh, miên man với các cuộc tiếp cận đến độ chẳng rảnh để đi phòng trà nghe nhạc hay để ý tới khung cảnh bên ngoài... Về khoản ăn uống la cà, tôi tự nhận là “thổ địa” Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2, lo gì.

Chất văn học trong cuốn du khảo này của anh sẽ được thể hiện như thế nào?

Các nhân vật, hiện tượng trải rộng trên rất nhiều lĩnh vực. Có những lĩnh vực hẹp, chuyên sâu. Chính vì thế, tôi chọn một văn phong dung hòa, vừa phải để bạn đọc bình thường có thể tiếp nhận. Một đôi chỗ tôi cho phép mình tung tẩy bằng lối “phục dựng” riêng. Ví dụ như về nhạc sĩ Lê Uyên Phương, tôi chọn ba bài viết trong cuốnKhông có mây trên thành phố Los Angeles(Lê Uyên Phương, truyện và tùy bút - NXB Tân Thư, Hoa Kỳ, 1990) đọc nhuyễn chúng rồi quẳng cuốn sách đi, ngồi để “viết lại” như một truyện ngắn kể về cậu bé tên Lập lớn lên trong thành phố Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 từ giữa thập niên 1940 đến thập niên 1950 với một tình yêu âm nhạc mãnh liệt. Hay trường hợp ông Nguyễn Bạt Tụy, một học giả của Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2, một trí thức nổi tiếng miền Nam, tôi chọn cách đi sát theo những tài liệu ngôn ngữ, dân tộc học đã công bố để bước qua những thêu dệt, huyền thoại hóa, cố gắng dựng lại một chân dung từ rất nhiều mảnh ghép rời rạc...

Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 là thiên đường sáng tạo, nhưng cũng là nơi nhấn chìm rất nhiều đại thụ vào trong sương mù của hư vô. Việc dấn bước vào sương mù để tìm thấy họ, với tôi là một thử thách đầy thú vị.

Từ phải: Trịnh Công Sơn, Tôn Nữ Kim Phượng và Đinh Cường trong triển lãm tranh Đinh Cường ở Alliance Française de Dalat, Noël 1965.ẢnhĐinh Trường Chinhcung cấp

Sau khi hoàn tất cuốn sách, anh cảm thấy những thắc mắc ban đầu của mình về Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 đã giải quyết xong chưa?

Mọi thứ mới chỉ bắt đầu. Tôi cảm thấy cuốn sách vẫn chưa đủ. Đi vào tâm hồn, căn tín của một đô thị là một hành trình không thể giải quyết ngắn ngày và đơn giản gói trong một, hai cuốn sách; mà phải là một cuộc tri hành lâu dài. Nhất là với một đô thị bị vây phủ bởi quá nhiều lớp “sương mù” huyền thoại và định kiến!

Suy nghĩ và quan niệm của anh về Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 trước và sau khi khi thực hiện cuốn sách du khảo về Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 có chênh nhau điểm nào không?

Trước đó, tôi có một cuộc khảo sát cá nhân khá ngẫu hứng, dưới dạng nhật ký, tản mạn. Kết quả cuộc khảo sát đó là cuốnVới Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2, ai cũng là lữ khách(NXB Trẻ, 2014). Một Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 trong cảm nhận riêng tư, Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 trong thời của tôi. Khi đem đối chiếu một Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 của những người đến trước, lịch thời, sẽ thấy có ít nhiều khác biệt về hoàn cảnh, điều kiện, tâm thế nhưng cũng có một thứ tôi tin là hóa giải được, khiến tôi hiểu, đồng cảm với họ, đó là một tinh thần tịnh mặc, một tình yêu chân thành, một cuộc truy cầu hiểu biết và sáng tạo.

Cá nhân anh có nghĩ Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 sẽ tìm lại được giá trị của mình - thành phố trí thức và văn hóa như đã từng?

Tôi không đủ quyền năng để trả lời câu hỏi này. Như đã nói, tôi chỉ làm công việc của người khảo cứu, ghi chép, kết nối tư liệu để cố gắng dựng lại thời hoàng kim của một đô thị trong tư cách đặc khu đại học, một sinh quyển trí thức lý tưởng hôm qua. Hành trình đó cũng mới chỉ vỡ vạc bước đầu. Với những gì tìm kiếm được, tôi nghĩ sẽ giúp người đọc có một cách kiến giải sâu hơn về cái gọi là “sự mất mát” của Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 trong sâu xa, cốt lõi là gì. Từ đó, hy vọng sẽ suy tư tiếp về cách thế làm sao để hạn chế “sự mất mát” đó hay liệu có thể phục hưng, sáng tạo lại giá trị sang cả đã từng cho Đà nhận định bóng đá kèo nhà cái 2 chăng?

 Trâm Anhthực hiện