Nhà Tây Nguyên kèo nhà cái 5 trên thảm lá buồn rực rỡ

Chỉ đến khi kèo nhà cái 5 Ngọc lao vào dịch những công trình điền dã nghiên cứu nghiêm cẩn của các nhà khoa học người Pháp thì Tây kèo nhà cái 5 mới “đến” được với đại chúng trên lãnh thổ Việt Nam, họ được hấp thụ, và hiểu về vùng đất này, cúi đầu trước quỹ giá trị, nền văn minh rừng, thứ “lâu đài văn hóa tự nhiên” hoang sơ lộng lẫy Tây kèo nhà cái 5. Tây kèo nhà cái 5 thoát “rú” (rừng), thăng hoa.

Trước đó, nó nằm trong các thư viện ở Pháp, Roma, Mỹ, hoặc EFEC (Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp), hay thuộc về bửu bối kèo nhà cái 5 ngữ Pháp, Ý riêng tư của một vài người chuyên giảng dạy, nghiên cứu về dân tộc học và văn hóa trong nước.

Những tâm tư của già làng Tây kèo nhà cái 5 được kèo nhà cái 5 Ngọc quan tâm và lắng nghe. Ảnh: Xuân Chiến

Đó là những cuốn sách quan trọng nhưMiền đất huyền ảo,Rừng đàn bà điên loạn, Potao - Một lý thuyết về quyền lực ở người J’rai Đông Dươngcủa Jacques Dournes, hay một loạt những cuốn khác mà ông tác động cho người khác dịch hoặc ông ra tay làm hiệu đính như:Rừng người Thượngcủa Henri Maitre,Nhà nhân kèo nhà cái 5 chân trầncủa Andrew Hardy,Chúng tôi ăn rừng đá - Thần Gôocủa Georges Condominas... Dịch những cuốn sách viết về buổi xưa của cộng đồng, con người xã hội bộ lạc hoặc bán khai không phải là chuyện đơn giản, vì nó đòi hỏi phải hiểu thấu cái thế giới thăm thẳm đến mờ mịt, như huyền ảo đó. Còn hiệu đính, nếu không rành rọt về đất trời, tri thức dân gian quá vãng, địa tâm thức, địa nhân học, địa văn hóa, và cả địa chí của một Tây kèo nhà cái 5 mênh mông và điệp trùng, nháo nhào hơn một trăm năm qua và đã biến đổi hoàn toàn đến ngày nay thì sẽ không dám đụng vào.

Cái di sản văn hóa rừng Tây kèo nhà cái 5 đè xuống kèo nhà cái 5 Ngọc. Là người một phần tư thế kỷ qua hàng ngày đi rong, điền dã trên miền Thượng, nhưng tôi ngỡ ngàng khi ông ấy hiệu đính chính xác những dòng suối, cánh rừng, bon làng xa xôi được viết trong những công trình, cuốn sách đó. Nghĩa rằng, ông không chỉ làm học thuật trong văn bản mà sống trong thế giới ấy, thật sự đã qua thực địa. Ông thực địa cách nào tôi không rõ, vì đời ông sau một thời gian hoạt động ở vùng Tây kèo nhà cái 5, còn lại ông sống, sinh hoạt dài hơn với Hà Nội hoa lệ. Càng yêu phục hơn khi thi thoảng còn thấy ông chữa lỗi cho trước tác đã thành cổ thư của các nhà khoa học uy tín cao ngất người Pháp kia.

Ông là nhà Tây kèo nhà cái 5 học với khối lượng tri thức khổng lồ về vùng đất này, cùng một cảm xúc luôn chảy tràn trên nó. Ông từng xoay xở lập cho được một tạp chí lấy tên Ngok Linh - ngọn núi cao nhất Tây kèo nhà cái 5 để quảng bá những giá trị Tây kèo nhà cái 5, đăng tải những nghiên cứu, sáng tác về vùng đất này. Tạp chí ấy giờ đã biến mất. Nhưng tôi nhớ có một kỳ ông cho đăng lại nội dung mà tù trưởng Seattle của bộ tộc da đỏ gửi đến Tổng thống Mỹ năm 1854 lời khẩn cầu chân thành xin có đủ “không gian sống” hiền hòa tự nhiên, và quan niệm nồng sâu của cộng đồng thiểu số này về vai trò sinh thái môi trường rừng trên quê hương ngàn đời của họ trước cộng đồng người da trắng bỗng một ngày xuất hiện quá đông đảo.

kèo nhà cái 5 Ngọc cũng đã từng phát biểu trực tiếp xin để ý đến việc gìn giữ không gian sống cùng các giá trị bao đời của người M’Nông bản địa khi người ta triển khai đại dự án khai khoáng bauxite ở Nhơn Cơ (Đắk Nông). Không chỉ trong khoa học, làm văn hóa, hay viết lách, trái tim tinh nhạy của ông luôn nghĩ về những cộng đồng sơn kèo nhà cái 5 bé bỏng mà ông tin là dễ bị tổn thương, thua thiệt, nên bất cứ khi nào có thể ông đều lên tiếng, khuyến nghị một sự chở che và công bằng cho họ. Như bao năm qua, ông đeo đuổi việc nên giao rừng cho người bản địa chăm sóc, bảo vệ, thay vì các lâm trường, doanh nghiệp, hay cơ quan nhà nước. Vì với tầm nhìn của ông, chính những người thiểu số mới yêu, hiểu và bảo vệ được rừng: cộng đồng được mưu sinh trong rừng, được trả công, còn Nhà nước được sinh thái.

Chuyện giao rừng cho người bản địa quản lý, sau mấy chục năm ông đeo đuổi đề đạt, được tỉnh Quảng Nam thực hiện và còn được nhân ra ở nhiều tỉnh Tây kèo nhà cái 5, cho vùng núi rừng Tây Bắc ngoài xa kia. Lẽ ra “lý thuyết” này phải do Viện Nghiên cứu chiến lược nông - lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), hay Viện Sinh thái tài kèo nhà cái 5 sinh vật (Viện hàn lâm Khoa học và Công nghệ), hoặc các trường đại học nghĩ ra và đề xuất chứ không từ một nhà văn.

Trong một lần trở lại Tây kèo nhà cái 5. Ảnh: Art Labor

Rõ ràng kèo nhà cái 5 Ngọc đã thấy mọi vấn đề ở Tây kèo nhà cái 5, từ tâm linh, tình cảm, tri thức, văn hóa, kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng đều nằm ở vai trò của rừng, sự tồn tại của rừng, và cách hành xử với nó, nghĩa là với cộng đồng bản địa. Ông muốn Tây kèo nhà cái 5 bền vững và trong sáng như nó từng là, giữa một miền thượng rừng bỗng chật chội, bị phá theo ngày, núi đồi trọc lóc. Ông lênh đênh trong thảm lá sầu, bơ vơ trong cổ lục xứ sở. Ông là dịch giả. Mà không chỉ dịch giả, gọi ông bằng gì cũng đúng, giữa “nhà văn hóa Tây kèo nhà cái 5”, “nhà khoa học”, “nhà hoạt động xã hội”, “nhà văn”, “nhà báo”, “nhà giáo”.

* * *

Người ta còn phải biết ông với những tác phẩm tuyệt vời về Tây kèo nhà cái 5, nhưTản mạn nhớ và quên, Bằng đôi chân trần... Ông đã đưa phẩm chất “nhà văn hóa” ấy vào văn chương. Dĩ nhiên nó thuộc về đoạn sau của cuộc đời, khi ông không còn là nhà binh, và quan chức tuyên huấn văn nghệ, mà là một nhà khoa học, văn sĩ đích thực, nên những văn phẩm ấy làm đê mê chúng sinh, nó tình tự, trúng với sự thật diễn biến trong tâm hồn người sơn kèo nhà cái 5 như nó là, văn hóa Tây kèo nhà cái 5, tức là một kèo nhà cái 5 Ngọc khác chứ không phải kèo nhà cái 5 Ngọc thờiĐất nước đứng lên. Tất nhiên, ngay cả khi làm tuyên huấn văn nghệ, nhà binh, hay tham gia lãnh đạo hội văn nghệ chính thống của nước nhà, làm tổng biên tập, kèo nhà cái 5 Ngọc cũng đặc biệt, vẫn ngay thẳng, công chính và yêu sự tử tế, yêu cái Đẹp. Vì thế nên ông chịu nhiều đau khổ, trần ai, thậm chí bị sự khó chịu, ganh ghét của chỗ đây chỗ đó, người này người nọ, và hao tổn sinh lực cùng tâm trí hơn bao văn sĩ khác.

Không chỉ trong khoa học, làm văn hóa, hay viết lách, trái tim tinh nhạy của ông luôn nghĩ về những cộng đồng sơn kèo nhà cái 5 bé bỏng mà ông tin là dễ bị tổn thương, thua thiệt, nên bất cứ khi nào có thể ông đều lên tiếng, khuyến nghị một sự chở che và công bằng cho họ.

Riêng với Tây kèo nhà cái 5, cùng với những cái tên như Jacques Dournes, Georges Condominas, Henri Maitre, Jean Boulbet, Gioan Cassage, Điểu Kâu... kèo nhà cái 5 Ngọc là nhà Tây kèo nhà cái 5 học quan trọng nhất, ảnh hưởng được vào đời sống chúng sinh rộng rãi nhất. Mọi trước tác của các ông đều từ thực địa, rút trong sự sống, sống trong đó để tạo ra. Nên khoa học của các ông là thứ khoa học trữ tình, thấm đầy văn chương, làm bừng sáng cái cao cả của những con người sống tối giản ở bon làng sơn kèo nhà cái 5, và nhuộm được vẻ lung linh của đóa hoa rừng, con suối buồn, cũng như tiếng nức nở của ngọn núi nào đó khi nó lịm màu xanh.

Tây kèo nhà cái 5 mà, xứ Mọi (như không ít người ở thị thành Hà Nội, Sài Gòn, Paris, Roma, Washington... giờ vẫn còn nghĩ thế), nhưng bỗng một ngày đến tay lính lê dương (Pháp) Jean Boubet còn xin giải ngũ, bỏ súng tại chỗ để sống với nó, nghiên cứu về nó; như Dam Bo còn bỏ cả đạo và vị trí thừa sai của mình để đi bênh vực và tôn vinh những giá trị văn hóa thiện lành của các sắc dân J’rai, Banah; như Henri Maitre - tay thực dân ở cao kèo nhà cái 5 M’Nông, rồi nghiên cứu về người M’Nông và viết cuốn sách sâu rộng nhất về Tây kèo nhà cái 5... Thế thì, huống chi kèo nhà cái 5 Ngọc, người đã sớm nhảy rừng, đã có mặt trên xứ Tây kèo nhà cái 5 từ khi còn trẻ tơ, lại mang cốt nghệ sĩ, yêu sơn kèo nhà cái 5 và đa cảm. Hình như kèo nhà cái 5 Ngọc mắc một món nợ nào đó với Tây kèo nhà cái 5, mà nợ ra sao chính ông mới rõ. Và dường như, ông cũng đã trả xong, trả thừa, thành tâm, trong sáng, vô tư, và không chỉ trả, ông đã dâng hiến luôn mình, cho xứ sở này.

Chao ôi, ông kèo nhà cái 5 Ngọc, một cái đầu khủng khiếp trong một thân hình bé nhỏ, còn ý chí và lòng nhân thì như ngọn núi Ngok Linh tít rừng xa kia...

Nguyễn Hàng Tình