Nuôi kèo nhà cái trực tuyến lấy mật ở Việt Nam không phải là phương pháp bảo tồn kèo nhà cái trực tuyến

kèo nhà cái trực tuyến bị nhốt nuôi trong những chiếc lồng chật chội để lấy mật. Ảnh: Free the Bears

Hàng nghìn cá thể kèo nhà cái trực tuyến hoang dã bị bắt nuôi lấy mật

Trong vòng 20 năm qua tại Việt Nam, hàng nghìn cá thể kèo nhà cái trực tuyến hoang dã đã bị bắt, bị nuôi nhốt trong những chuồng trại chật hẹp từ Bắc vào Nam, bị “thu hoạch” mật, phục vụ cho những bài thuốc cổ truyền. Việc nuôi giữ và sử dụng mật kèo nhà cái trực tuyến đã trở thành việc thường xuyên đến mức, không ít gia đình tại Việt Nam trong tủ lạnh thường có một ống mật kèo nhà cái trực tuyến cất giữ, để phòng khi cần đến. Những nghiên cứu trước đây đã cho thấy rằng số lượng hoang dã ngoài tự nhiên đã bị suy giảm nghiêm trọng ở Việt Nam, từ năm 1995 – 2005, khi ngành công nghiệp nuôi kèo nhà cái trực tuyến lấy mật được phép đi vào hoạt động.

Năm 2006, chính phủ Việt Nam thừa nhận mối nguy tiềm tàng đẩy loài kèo nhà cái trực tuyến ở Việt Nam đến vực tuyệt chủng, nên đã phát hành luật cấm thu hoạch và buôn bán mật kèo nhà cái trực tuyến. Kể từ đó, số lượng kèo nhà cái trực tuyến nuôi trong các trang trại ở Việt Nam đã giảm từ hơn 4.000 cá thể xuống còn khoảng 1.000 kèo nhà cái trực tuyến hiện nay.

Clip hành trình cuộc giải cứu kèo nhà cái trực tuyến của các cơ quan hữu quan Việt Nam và chuyên gia của tổ chức Free the Bears.

Sự sụt giảm trong số lượng kèo nhà cái trực tuyến bị nuôi giữ ở Việt Nam có thể là do luật ban hành cấm đã được thực thi hiệu quả, nhận thức của người dân được tăng cao thông qua các chiến dịch và dự án giáo dục bảo tồn, sự thay đổi nhu cầu của người sử dụng và sự suy giảm của số lượng kèo nhà cái trực tuyến hoang dã, dẫn đến sự suy giảm kèo nhà cái trực tuyến bị bắt bẫy để nuôi nhốt trong các trang trại.

Từ lâu, các nhà bảo tồn đã tranh cãi liệu việc nuôi giữ kèo nhà cái trực tuyến trong các trai trại lấy mật có phải biện pháp bền vững. Đây cũng chính là vấn đề nóng từ nhiều năm nay, không chỉ đối với việc bảo tồn kèo nhà cái trực tuyến, mà còn đối với nhiều loài động vật hoang dã khác, như hổ, tê tê và cả tê giác... Thêm vào đó, việc nuôi giữ kèo nhà cái trực tuyến để lấy mật ở Việt Nam đã bị cấm, nhưng ở những nước láng giềng khác như Lào và Campuchia lại mới chỉ bắt đầu. Nếu không có những chứng cứ và lập luận chắc chắn từ các nhà khoa học bảo tồn, thì các chính phủ và người tiêu dùng có thể dễ dàng lờ đi những mối nguy dẫn đến nạn tuyệt chủng của các loài động vật hoang dã.

Nuôi kèo nhà cái trực tuyến nhốt để lấy mật không phải là hình thức bảo tồn. Ảnh: Free the Bears

Tình trạng nuôi kèo nhà cái trực tuyến lấy mật ở Việt Nam chính là một trong những ví dụ điển hình cho thấy ngành công nghiệp nuôi nhốt động vật hoang dã không thể đáp ứng được nhu cầu sử dụng sản phẩm từ động vật hoang dã từ người dân, và làm suy giảm nghiêm trọng số lượng loài ngoài thiên nhiên hoang dã. Và sự suy giảm của ngành công nghiệp nuôi nhốt kèo nhà cái trực tuyến lấy mật ở Việt Nam cho thấy một cơ hội để chúng ta có thể rút ra những kinh nghiệm và bài học đắt giá: như việc nó phát triển như thế nào, và lý do gì dẫn đến sự suy giảm này, từ chính những chủ trang trại nuôi giữ kèo nhà cái trực tuyến.

Phản bảo tồn

Một nghiên cứu khoc học dựa vào quá trình phỏng vấn và thu nhập thông tin từ những chủ trang trại nuôi kèo nhà cái trực tuyến lấy mật ở Việt Nam, với tên gọi“Challenges and Conservation implications of bear bile farming in Vietnam”(Tạm dịch: Thách thức và tác động của việc nuôi giữ kèo nhà cái trực tuyến lấy mật tại Việt Nam) vừa được công bố ngày hôm 3.7.2018 (*). Kết quả nghiên cứu cho thấy ngành công nghiệp nuôi giữ kèo nhà cái trực tuyến lấy mật ở Việt Nam phụ thuộc vào việc săn bắt kèo nhà cái trực tuyến hoang dã ngoài tự nhiên, với đại đa số chủ trang trại thừa nhận họ thất bại trong việc gây giống kèo nhà cái trực tuyến nuôi.

Không chỉ bị hút mật mà tay kèo nhà cái trực tuyến còn được dùng để ngâm rượu (Ảnh tang vật một cuộc điều tra). Ảnh: Free the Bears

Chủ trang trại nuôi kèo nhà cái trực tuyến, khi được các thành viên của dự án nghiên cứu phỏng vấn, thừa nhận nhu cầu sử dụng mật kèo nhà cái trực tuyến vào thời “hoàng kim” vượt quá mức cung của các trang trại, dù tổng số lượng kèo nhà cái trực tuyến nuôi vào thời điểm đó trong cả nước lên đến hơn 4.000 kèo nhà cái trực tuyến. Họ cũng cho hay khách hàng sử dụng mật kèo nhà cái trực tuyến nuôi không hài lòng với chất lượng của mật, và ở nhiều nơi thổi phồng tác dụng của mật kèo nhà cái trực tuyến để bán cho khách hàng dẫn đến việc khách không còn tin tưởng vào việc sử dụng mật kèo nhà cái trực tuyến nuôi.

Họ cho rằng chất lượng mật kèo nhà cái trực tuyến không tốt là do kèo nhà cái trực tuyến nuôi không được tự do vận động, tìm kiếm thức ăn, chất lượng nuôi nhốt và khẩu phần ăn tồi tàn và việc thu hoạch mật kèo nhà cái trực tuyến quá mức thường xuyên. Vì vậy mà nhiều khách hàng sử dụng mật kèo nhà cái trực tuyến sẵn sàng trả với giá tiền cao hơn rất nhiều để có thể mua được mật  hoặc túi mật từ kèo nhà cái trực tuyến hoang dã. Nhiều chủ trang trại cho biết giá mật kèo nhà cái trực tuyến hiện nay đã rớt xuống rất thấp, nhưng giá mật kèo nhà cái trực tuyến hoang dã vẫn ở mức rất cao.

Ông Brian Crudge, Quản lý chương trình nghiên cứu bảo tồn kèo nhà cái trực tuyến của tổ chức Free The Bears – đồng nghiên cứu của báo cáo này, cho hay: “Thông tin từ những chủ trang trại kèo nhà cái trực tuyến đã bổ sung thêm vào những chứng cứ thu thập  được từ trước đây về việc nuôi nhốt kèo nhà cái trực tuyến lấy mật đem lại những tác động rất xấu đối với số lượng kèo nhà cái trực tuyến hoang dã ngoài tự nhiên. Từ giá đầu tư cao để mua kèo nhà cái trực tuyến, xây dựng chuồng trại, giá tiền cho kèo nhà cái trực tuyến ăn, thậm chí là mua đất để mở rộng trang trại nuôi kèo nhà cái trực tuyến, sự phụ thuộc vào số lượng kèo nhà cái trực tuyến bị bắt bẫy ngoài tự nhiên để phục vụ cho ngành chăn nuôi kèo nhà cái trực tuyến lấy mật, và việc chuộng sử dụng mật kèo nhà cái trực tuyến hoang dã của người tiêu dùng... đều cho thấy rằng ngành công nghiệp chăn nuôi kèo nhà cái trực tuyếnkhông hề đem lại bất cứ lợi íchnào cho công tác bảo tồn kèo nhà cái trực tuyến”.

Một cá thể kèo nhà cái trực tuyến được thả về thiên nhiên. Ảnh: Free the Bears

Năm 2017, chính phủ Việt Nam ký hiệp ước chấm dứt hoàn toàn việc chăn nuôi kèo nhà cái trực tuyến lấy mật. Bà Trang Nguyễn, giám đốc tổ chức WildAct, đồng tác giả báo cáo, cũng nhận định: “Nuôi giữ kèo nhà cái trực tuyến lấy mật là hành vi rất tàn bạo và không cần thiết. Chúng tôi lo ngại rằng với thói quen sử dụng mật kèo nhà cái trực tuyến, những người tiêu dùng mật kèo nhà cái trực tuyến sẵn sàng trả giá cao để mua mật kèo nhà cái trực tuyến hoang dã sẽ trực tiếp đẩy loài kèo nhà cái trực tuyến của Việt Nam đến vực tuyệt chủng. Công tác bảo tồn không phải chỉ để bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, mà còn là để bảo vệ chính mạng sống của con người nữa. Việc sử dụng mật kèo nhà cái trực tuyến hay những sản phẩm từ động vật hoang dã khác, có thể gây ra những loại bệnh truyền nhiễm từ động vật sang con người. Ví dụ như bệnh lao là một loại bệnh hoàn toàn có thể lây lan từ kèo nhà cái trực tuyến sang người và ngược lại. Không sử dụng các sản phẩm từ động vật hoang dã là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe của bản thân và cộng đồng”.

Các nhà nghiên cứu của báo cáo này hi vọng rằng với kết quả nghiên cứu này, các cấp chính quyền và những đơn vị có liên quan có thể cân nhắc kỹ lưỡng hơn trước khi cho phép các hoạt động nuôi nhốt, làm kinh tế từ động vật hoang dã, và người dân sẽ có trang bị kiến thức tốt hơn để lựa chọn phương pháp chăm sóc sức khỏe an toàn hơn cho bản thân và thân thiện hơn với môi trường.

Linh Đan

(*) Nghiên cứu này là kết quả của sự hợp tác giữa tổ chức bảo tồn kèo nhà cái trực tuyến Free the Bears, tổ chức bảo tồn động vật hoang dã Việt Nam WildAct và trường đại học Vinh. Nghiên cứu nhận được sự trợ cấp kinh phí từ Perth Zoo Wildlife Conservation Action.