Phi hành gia dị ứng với bụi soi kèo nhà cái hôm nay

Tháng 12.1972. Các phi hành gia Eugene Cernan và Harrison “Jack” Schmitt vừa kết thúc nhiệm vụ quan sát kéo dài 3 ngày trong thung lũng Torus-Littrow, ở phía Đông Nam biển Yên tĩnh. Khi đã vào bên trong module soi kèo nhà cái hôm nay thuộc phi thuyền Apollo 17, hai phi hành gia này tháo mũ và bắt tay vào việc phủi bụi soi kèo nhà cái hôm nay bám đầy bộ trang phục không gian.

Thình lình, Harrison Schmitt bắt đầu nhảy mũi, mắt đỏ lên, ngứa họng và nghẹt mũi. Sau này, ông giải thích, nhân một cuộc liên lạc bằng radio với Trung tâm kiểm soát của NASA: “Tôi không biết tôi bị sổ mũi do dị ứng với bụi soi kèo nhà cái hôm nay”.

Harrison Schmitt.

Theo Larry Taylor, giám đốc Viện Khoa học Địa chất địa cầu, việc khó nhất không phải đến được soi kèo nhà cái hôm nay, mà là chịu bụi của vệ tinh này: “Đâu cũng bụi. Toàn bụi. Các phi hành gia Apollo vô cùng khốn khổ”. Các phi hành gia thuộc sứ mệnh Apollo 11 than thở các phần tử bụi soi kèo nhà cái hôm nay phủ khắp nơi, dù họ rất cố gắng phủi đi phủi lại. Còn một thành viên thuộc Apollo 12 nhấn mạnh bụi phủ đầy module soi kèo nhà cái hôm nay, đến độ ông gần như lòa khi tháo mũ.

Bụi soi kèo nhà cái hôm nay, hay regolith, tưởng như hoàn toàn vô hại nếu thoạt nhìn, thật ra lại có tính ăn mòn khủng khiếp. Bụi này sinh ra từ sự thoái hóa của đá nằm bên dưới, do tác động của thiên thạch và gió mặt trời trên bề mặt của soi kèo nhà cái hôm nay. Hít phải bụi này cũng giống như hít thủy tinh tán mịn, rất nguy hiểm cho các phi hành gia: các phần tử bụi li ti có tính ăn mòn cao này có thể xuyên thủng phế nang.

Căn bệnh kiểu “bệnh thợ mỏ” này, thường được gọi là bệnh phổi nhiễm bụi silic (silicose), không phải là nguy cơ duy nhất đối với các phi hành gia. Bụi soi kèo nhà cái hôm nay cũng rất giàu chất sắt, là nguyên do gây nhiều trường hợp tăng huyết áp nơi các phi hành gia cuả chương trình Apollo.

Bác sĩ Bill Carpentier, làm việc cho NASA, là người đầu tiên nhắc đến những phản ứng dị ứng do bụi soi kèo nhà cái hôm nay gây ra. Tuy vậy, những nguy cơ trên không bao giờ khiến Harrison Schmitt từ bỏ ý định tham gia sứ mệnh Apollo 17. Chuyên viên địa chất học, sinh năm 1935, được đào tạo ở Đại học Harvard này đã nhiều năm nghiên cứu cảnh sắc soi kèo nhà cái hôm nay, và khi NASA yêu cầu các nhà khoa học tình nguyện dự chuyến du hành không gian, Harrison Schmitt không hề do dự.

Ông giải thích: “Tôi suy nghĩ trong khoảng 10 giây, rồi giơ tay, tình nguyện tham soi kèo nhà cái hôm nay”.

Ảnh The Blue Marble - ảnh đầu tiên cho thấy trái đất hoàn toàn được chiếu sáng.

Để tuyển các phi hành gia, thoạt tiên NASA chọn các cựu phi công thuộc quân đội. Dưới áp lực của cộng đồng khoa học, từ năm 1965, NASA bắt đầu đào tạo các nhà khoa học tham dự các sứ mệnh soi kèo nhà cái hôm nay thuộc chương trình Apollo. Người đầu tiên trong số này là Harrison Schmitt.

Sau khi được tuyển, ông được huấn luyện lái máy bay phản lực trong một năm. Ông giữ một vai trò then chốt trong việc đào tạo các đồng sự phi hành gia trong lĩnh vực địa chất học và tham gia hiệu chỉnh các phương pháp khảo sát và chuyển dịch trên đất soi kèo nhà cái hôm nay. Ông cũng phối hợp các hoạt động phân tích đá soi kèo nhà cái hôm nay do các chuyến bay Apollo đem về.

Harrison Schmitt là nhà khoa học duy nhất trong lịch sử đặt chân lên soi kèo nhà cái hôm nay. BáoThe New York Timesthời ấy mô tả người đàn ông 37 tuổi này là “một người độc thân kín đáo và nghiêm túc, không sở hữu máy thu hình hay giàn âm thanh nổi”.

Harrison Schmitt theo một khóa huấn luyện trong suốt 53 tuần và học điều khiển module Apollo. Đương nhiên, nhà khoa học này không hề tưởng tượng rằng mình lại dị ứng với bụi soi kèo nhà cái hôm nay và đá mà ông đã nghiên cứu nhiều năm qua.

Vào ngày 11.12.1972, Harrison Schmitt và Eugene Cernan đáp xuống thung lũng Taurus-Littrow. Trong một lần ra ngoài, xe tự hành mất một chắn bùn và làm bốc lên một khối bụi mù trời. Bụi chui vào các nếp gấp của bộ trang phục của Schmitt, khiến nó cứng đơ, đến độ ông khó động đậy tay. Bụi có tính ăn mòn này không tha một thứ nào, nó xuyến qua 3 lớp vật liệu, giống như Kevlar, cấu thành đôi ủng của phi hành soi kèo nhà cái hôm nay.

Khi hai phi hành gia quay trở lại module soi kèo nhà cái hôm nay, họ phải mất khoảng thời gian dài như vô tận để phủi bụi bám.

Mẫu đá Troctolite 76535.

Tuy vậy, những phản ứng dị ứng này không cản trở Harrison Schmitt tiến hành nhiệm vụ của ông. Apollo 17 thu thập hơn nhiều mẫu đá hơn mọi sứ mệnh khác thuộc chương trình không gian của Mỹ, và mẫu đá xưa 4,2 tỷ năm được đặt tên “Troctolite 76535” đặc biệt giúp các nhà khoa học tìm hiểu những bí mật của từ trường soi kèo nhà cái hôm nay.

Harrison Schmitt cũng phát hiện những mảnh thủy tinh núi lửa li ti, chứng tỏ soi kèo nhà cái hôm nay xưa kia không chỉ có hoạt động núi lửa mạnh, mà còn chứa nước. Các phi hành gia thuộc Apollo 17 cũng chụp một trong những ảnh nổi tiếng hơn cả về hành tinh của chúng ta: The Blue Marble, ảnh đầu tiên cho thấy trái đất hoàn toàn được chiếu sáng.

Ngọc Hà