Rác thải bongdaso kèo nhà cái ở Việt Nam và những khoảng trống chính sách

Quang cảnh buổi Đối thoại.

Hàng triệu tấn rác thải bongdaso kèo nhà cái thải ra môi trường mỗi năm

Trong những năm gần đây, việc truyền thông về môi trường nói chung và rác thải bongdaso kèo nhà cái nói riêng ngày càng trở nên phổ biến trên các phương tiện thông tin đại chúng cũng như nhận được sự quan tâm lớn của cộng đồng xã hội. Đặc biệt, từ ngày 1.1.2022, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 gồm 16 chương, 171 điều bắt đầu có hiệu lực. Luật này đưa các quy định về bảo vệ các thành phần môi trường lên đầu, thể hiện rõ mục tiêu xuyên suốt là bảo vệ các thành phần môi trường, bảo vệ sức khỏe người dân. Vậy nhưng, thực tế hiện nay là các sản phẩm bongdaso kèo nhà cái, đặc biệt các sản phẩm bongdaso kèo nhà cái sử dụng một lần vẫn được sử dụng rộng rãi, gây ảnh hưởng đến môi trường và sức khoẻ con người.

PGS-TS Nguyễn Huy Nga, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và phát triển môi trường sức khỏe (CHERAD), chia sẻ: “Hiện nay, ở Việt Nam việc tiêu thụ bongdaso kèo nhà cái ngày càng tăng cao. Nếu như trong năm 1990, chúng ta chỉ tiêu thu bongdaso kèo nhà cái 3.8kg bongdaso kèo nhà cái/người/ năm thì đến năm 2018 con số đã lên đến 41.3 kg bongdaso kèo nhà cái/người năm. Trong đó, các sản phẩm bongdaso kèo nhà cái bao bì chiếm tỉ trọng lớn nhất (36%) và ở các đô thị Việt Nam, tổng lượng túi ni lông được sử dụng là 10,48-52,4 tấn/ngày.

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực loại bỏ, đại dịch COVID-19 đã góp phần khiến lượng chất thải bongdaso kèo nhà cái tăng đột biến trở lại trong khoảng ba năm trở lại đây. Bên cạnh đó, xu hướng các hộ gia đình tăng chi tiêu cho thực phẩm và đồ uống là động lực tăng trưởng chính cho phân khúc bao bì bongdaso kèo nhà cái, trong khi tăng trưởng xây dựng nhà ở và xây dựng cơ sở hạ tầng vẫn tiếp tục là động lực tăng trưởng cho phân khúc bongdaso kèo nhà cái xây dựng”.

PGS-TS Nguyễn Huy Nga, Giám đốc CHERAD, chia sẻ tại sự kiện.

Bên cạnh đó, các phóng viên nữ thuộc Mạng lưới Phóng viên nữ hành động giảm thiểu rác thải bongdaso kèo nhà cái và ô nhiễm bongdaso kèo nhà cái đã chia sẻ về hành trình tác nghiệp tại làng nghề tái chế rác thải bongdaso kèo nhà cái ở Hưng Yên, hay nhà máy xử lý rác trăm tỷ phải dừng vận hành do không đáp ứng được yêu cầu về công nghệ hiện đại.

Đưa ra con số cập nhật hơn, bà Trần Thị Như Trang, Giám đốc Quỹ Vì tầm vóc Việt, cho biết: “Theo nghiên cứu của trường Đại học Khoa học Tự nhiên (thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội) năm 2020, chất thải bongdaso kèo nhà cái và túi nilong thải bỏ tại Việt Nam đã đạt xấp xỉ 2,5 triệu tấn/năm. Trong đó loại rác thải loại bỏ ra môi trường nhiều nhất là hộp xốp, túi ni lông, ống hút… và chỉ 10% trong đó số được tái chế và sự dụng”.

Từ kết quả điều tra thực địa, nhà báo Phạm Hồng Hạnh chia sẻ thông tin về một ngôi làng tỷ phú tái chế thuộc một tỉnh ở miền Bắc. Đến ngôi làng này có thể thấy ở các ngã ba, ngã tư thường treo tấm biển ‘Cấm đổ rác - Nếu vi phạm phạt từ 2 -5 triệu đồng’. "Tuy nhiên, có một thực tế trớ trêu là ngôi làng này hàng chục năm qua luôn chìm ngập trong rác. Mỗi ngày, không biết bao nhiêu tấn rác thải ni lông, rác thải bongdaso kèo nhà cái từ khắp nơi đổ về đây để người làng này biến rác thành… tiền, thành vàng.

Qua những công đoạn tái chế thô sơ, rác thải bongdaso kèo nhà cái lại được hô biến thành những hạt bongdaso kèo nhà cái đủ màu sắc đem bán tại địa phương và xuất đi các tỉnh thành trong và ngoài nước.  Quá trình đưa rác về làng, tái chế, tạo hạt bongdaso kèo nhà cái, sản xuất các sản phẩm mới như túi nilon, khay, cốc bongdaso kèo nhà cái, dây buộc, bàn ghế, ni lông công nghiệp… đã khiến không khí, đất, nước làng này ô nhiễm nghiêm trọng”, nhà báo Phạm Hồng Hạnh cho hay.

Bà Trần Thị Như Trang, Giám đốc Quỹ Vì tầm vóc Việt,chia sẻ tại sự kiện.

Những khoảng trống pháp lý

Từ thực trạng trên, PGS-TS Nguyễn Huy Nga đưa ra một số khuyến nghị về chính sách, như: xây dựng hướng dẫn về tính tuần hoàn và bongdaso kèo nhà cái, phát triển mạng lưới nghiên cứu và đổi mới về bongdaso kèo nhà cái, phát triển các tiêu chuẩn kỹ thuật cho các sản phẩm bongdaso kèo nhà cái và bongdaso kèo nhà cái tái chế. Ngoài ra cần đẩy mạnh phát triển và ứng dụng vật liệu, sản phẩm thay thế vật liệu, sản phẩm bongdaso kèo nhà cái trước sự ô nhiễm từ chất thải bongdaso kèo nhà cái... “Để giảm thiểu rác thải bongdaso kèo nhà cái và ô nhiễm bongdaso kèo nhà cái thì từng cá nhân phải tự có ý thức tham gia bảo vệ môi trường, không sử dụng các sản phẩm là đồ bongdaso kèo nhà cái dùng một lần” - PGS.TS Nguyễn Huy Nga nhấn mạnh.

Về chính sách quản lý chất thải bongdaso kèo nhà cái ở Việt Nam, bà Kim Thuý Ngọc - Trưởng phòng Kế hoạch hợp tác quốc tế, Viện Chiến lược chính sách tài nguyên môi trường (ISPONRE), cũng đề xuất một số kiến nghị đối với các cấp chính quyền và doanh nghiệp. Đồng thời chỉ ra những khoảng trống còn tồn tại trong các quy định pháp luật.

Chẳng hạn, hiện nay đã có các chính sách hỗ trợ cho tái chế chất thải, nhưng còn thiếu các hướng dẫn cụ thể để có các tiếp cận đến các ưu đãi theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường và các văn bản hướng dẫn thi hành. Thiếu các hướng dẫn về lựa chọn công nghệ tái chế, xử lý chất thải rắn. Thiếu tiêu chuẩn, quy chuẩn đối với các sản phẩm tái chế. Các quy định liên quan đến trách nhiệm tái chế, trách nhiệm xử lý của nhà sản xuất, nhập khẩu tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu cần có hướng dẫn cụ thể hơn để có thể áp dụng trong thực tiễn.

Các đại biểu trong phiên đối thoại.

Ở Việt Nam, mỗi năm tiêu tốn 2,2 tỷ đô la cho hoạt động tái chế kém hiệu quả. Nước ta đang gặp phải nhiều thách thức trong cuộc chiến chống ô nhiễm bongdaso kèo nhà cái. Bà Ngọc đề xuất kiến nghị phải tăng thuế cho túi nilon và sản phẩm bongdaso kèo nhà cái dùng một lần để giảm lượng tiêu dùng.

Đồng với quan điểm trên, nhà báo Đỗ Doãn Hoàng cho rằng, những vấn đề liên quan đến phân loại, thu gom, xử lý rác đã được nêu ra từ cách đây 10 năm, hệ thống chính sách pháp luật cũng đã được sửa đổi, nhưng thực tiễn hành vi của người dân, doanh nghiệp và tác động đến môi trường vẫn chưa chuyển biến nhiều.

Theo các chuyên gia, việc cần làm hiện nay là đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng cũng như tác hại khi sử dụng túi ni lông, đồ bongdaso kèo nhà cái; vận động người dân “nói không với túi nilon”, vứt rác đúng nơi quy định và chủ động phân loại rác ngay tại nguồn; tăng thuế và cấp phép chặt chẽ với hệ thống kiểm soát chặt chẽ việc sản xuất sản phẩm bongdaso kèo nhà cái; nói “không” việc nhập rác thải từ nước ngoài về tái sử dụng…

Tất nhiên, với tình hình đáng báo động của ô nhiễm môi trường hiện nay, việc đưa ra các giải pháp xử lý, đẩy mạnh tuyên truyền là rất cần thiết, nhưng để có thể giải quyết được vấn đề một cách triệt để, cần “hành động quan trọng hơn lời nói” – tức phải có những biện pháp chế tài nghiêm khắc trong việc phân loại rác tại nguồn, kiểm soát chất lượng việc sản xuất các sản phẩm bongdaso kèo nhà cái hướng đến phát triển bền vững, đánh thuế nặng với những sản phẩm không thân thiện với môi trường…

Do đó, về chính sách, cơ quan quản lý cần có hướng dẫn về áp dụng kinh tế tuần hoàn đối với rác thải bongdaso kèo nhà cái. Cần phát triển mạng lưới nghiên cứu và đổi mới về bongdaso kèo nhà cái cũng như phát triển các tiêu chuẩn kỹ thuật cho các sản phẩm bongdaso kèo nhà cái và bongdaso kèo nhà cái tái chế. Việt Nam cũng cần tham gia các nỗ lực hành động quốc tế về ô nhiễm bongdaso kèo nhà cái đẩy mạnh phát triển, ứng dụng vật liệu, sản phẩm thay thế vật liệu, sản phẩm bongdaso kèo nhà cái.

Bài và ảnh:Mộc Trà