Rau càng kèo nhà cái 5: bổ dưỡng tới đâu?

Chưa thấy tài liệu ghi nhận độc tính hoặc tác dụng phụ của càng kèo nhà cái 5. Ảnh: internet

Rau càng kèo nhà cái 5 (Peperomia peliucida, họ Hồ tiêuPiperaceae), đây là loại cỏ mọng nước, mọc nhiều ở các chân tường ẩm, vùng đất ruộng ẩm ướt, thường mọc xen vào các loại cây cỏ khác, có thể nói ở đâu có đất là càng kèo nhà cái 5 có thể phát triển mạnh.

Theo y học cổ truyền, rau càng kèo nhà cái 5 có vị đắng, tính bình, tác dụng thanh nhiệt, giải độc, khu phong, hoạt huyết, tán ứ huyết, chỉ thống, lợi tiểu. Là món ăn bài thuốc rất thích hợp chữa trị chứng phế nhiệt miệng khô khát, chứng huyết nhiệt sinh mụn nhọt lở ngứa, chứng vị nhiệt sinh táo bón, tiểu buốt gắt, và chữa chứng đau mỏi cơ khớp do phong nhiệt. Thường được dùng để chữa các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp như viêm họng, viêm ruột thừa, viêm gan truyền nhiễm, viêm dạ dày - ruột, tiêu hóa kém, đau nhức xương khớp, sốt rét.

Ngoài ra, nó còn được dùng ngoài chữa rắn cắn, nhọt lở, chấn thương sưng đau. Dân gian thường nghiền lá ra đắp để trị sốt rét, đau đầu. Rau càng kèo nhà cái 5 vò nát đắp lên da trị phỏng lửa, phỏng nước sôi, chữa trị bệnh ngoài da rất tốt, nhất là bệnh ghẻ lở, giã nát, vắt lấy nước hòa chút muối và chấm vào vết thương là da sẽ mau lành, liền miệng. Do có tính sinh tân, giải nhiệt, nhiều vitamin, vị hơi chua chua và mọng nước, rau càng kèo nhà cái 5 có tác dụng giải khát, ăn vào những ngày thời tiết oi bức, nóng nực thì thật tuyệt vời, liều dùng trung bình 100-200g tươi.

Theo kết quả nghiên cứu của A.C.Bojo và cộng sự, những hoạt chất trong càng kèo nhà cái 5 bao gồm đường, tannin, alkaloid, flavonoid, sterol, saponin steroid và triterpenoid, protein, một ít tinh dầu như caryophyllen, dillapiole, các chất xơ cấu trúc secolignan, naphthalene và nhiều khoáng tố vi lượng như Fe, Mn, Zn và Cu, đặc biệt hàm lượng beta carotene cao hơn trong cà rốt.

Y học hiện đại đã dựa trên tác dụng của các hoạt chất chiết được từ rau càng kèo nhà cái 5:

Tác dụng chống viêm, giảm đau nhức, vì vậy ăn kèo nhà cái 5 cuatrịcác chứng như đau đầu,sốt, ho,cảm lạnh vàviêm khớp. Tác dụng này được so sánh tương đương với aspirine trên thực nghiệm.

Tác dụng kháng khuẩn rộngtrên các chủng S. aureus, B. subtilis, P. aeriginosa và E. coli, dịch chiết trong clorofoc có tác dụng kháng nấm T. mentagrophytes. Tác dụng này chính nhờ chất patuloside A, một glycoside xanthone từ càng kèo nhà cái 5 được tìm thấy có hoạt tính kháng khuẩn rộng.

Chống ung thư, chống oxy hóa tế bào, một số hoạt chất của càng kèo nhà cái 5 có tác dụng ức chế sự tăng trưởng của một số tế bào ung thư và hơn nữa là nó còn có khả năng thu gom và tiêu hủy các gốc tự do có hại cho tế bào cơ thể. Điều này cho thấycó thể xem càng kèo nhà cái 5 là một loại thực phẩm cần bổ sung để giúp phòng và hỗ trợchống ung thư.

Giảm axit uric kèo nhà cái 5 máu, trong một nghiên cứusử dụng dịch thiết của rau càng kèo nhà cái 5 trên chuột đã làm giảm nồng độ acid uric là 44% trong máu so với 66% của allopurinol.Kết quả này cho thấyăn rau càng kèo nhà cái 5 có thể giúp phòng ngừa được bệnh gout. Nhiều tài liệu còn ghi nhận rau càng kèo nhà cái 5 còn góp phần làm giảm nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt.

Tác dụng ức chế thần kinh, đây là một kết quả nghiên cứu từ các nhà khoa học Bangladesh cho thấy rau càng kèo nhà cái 5 có thể chữa được chứng thần kinh kích thích quá độ. Liều lượng tùy thuộc vào tình trạng hưng phấn.

Bảo vệ tim mạch, các khoáng tố vi lượngnhư K và Mg và chất xơ nhiều trong càng kèo nhà cái 5 còn tốt cho tim mạch và huyết áp nên có thể góp phần chữa bệnhđái tháo đường,táo bón,cao huyết áp...Sắt nhiều trong càng kèo nhà cái 5 nên còn được dùng tốt cho những người thiếu máu. Beta carotene cũng giúp chữa bệnh thị lực kém.

Ăn nhiều nhưng không gây béo phìvì nhiều chất xơ và ít calori. Càng kèo nhà cái 5 được hái lúc còn tươi, rửa sạch,ăn sống như salad, nấu canh, xào, trộn với các rau khác để làm rau ghém chấm cá kho, mắm ruốc…Càng kèo nhà cái 5 trộn dầu giấm phi tỏi ăn với thịt bò xào là món ăn khoái khẩu của dân nam bộ.

Một số món ăn nên thuốc từ rau càng kèo nhà cái 5 như sau:

Chữa viêm họng:rau càng kèo nhà cái 5 50 – 100g, rửa sạch nhai ngậm, hoặc xay nước uống hàng ngày. Dùng liền 3-5 ngày.

Ổn định đường huyết: lấy rau càng kèo nhà cái 5 100g rửa sạch bóp giấm (có thể dùng chanh), ếch 1 con (100g), lột da, làm sạch bỏ đầu, lấy thịt tẩm bột, rán chín vàng. Tất cả trộn đều, ăn tuần 2-3 lần.

Chữa thiếu máu: rau càng kèo nhà cái 5 100g rửa sạch bóp giấm, thịt bò 100g, cho gia vị vừa đủ xào chín tới trộn đều ăn nóng với cơm. Một tuần ăn 3 lần.

Chữa tiểu khó, nước tiểu ít và đỏ:rau càng kèo nhà cái 5 150-200g, rửa sạch, cho 300ml nước đun sôi, chia 2 lần uống trong ngày. Uống liền 5 ngày.

Chữa đau lưng cơ co rút: lấy rau càng kèo nhà cái 5 sắc uống mỗi ngày 50 – 100g.

Chữa chín mé (khóe tay, chân sưng tấy, chưa vỡ mủ):rau càng kèo nhà cái 5 100 – 150g, cho 250ml nước, đun sôi chia 2 lần uống trong ngày. Bã đắp ngay chỗ đau.

Chữa mụn nhọt lở ngứa do nhiệt độc kèo nhà cái 5 người: rau càng kèo nhà cái 5 150g, rửa sạch ăn sống, hoặc xay nước uống.

Chưa thấy tài liệu ghi nhận độc tính hoặc tác dụng phụ của càng kèo nhà cái 5, vì vậy có thể an tâm sử dụng, càng kèo nhà cái 5 vừa là thuốc tốt, vừa là rau lành.

DS.Lê Kim Phụng

(Nguyên giảng viên khoa Y học cổ truyền Đại học Y dược TP.HCM)