'Thu hẹp dòng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá sông Đồng Nai là điều tối kỵ, nhiều nước lấn sông đã phải trả giá đắt!'

Dự án “Cải tạo cảnh quan và phát triển đô thị ven sông Đồng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá quy mô 8,4 ha, tại phường Quyết Thắng, thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá” hiện đang nhận được sự quan tâm của dư luận, giới truyền thông. Bởi dự án là một hoạt động xây dựng lấn chiếm và tạo nên hạ tầng lớn gây ra nhiều hệ lụy, ảnh hưởng tới an nguy của người dân...

Diễn tiễn vụ việc đang bị đẩy lên cao khi lập luận của lãnh đạo tỉnh Đồng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá không thuyết phục được, thậm chí đối lập với những phản biện của giới khoa học (mà mới nhất, tổ chức Mạng lưới sông ngòi Việt Nam (VRN) đề nghị tỉnh này rút lại dự án); cách làm ấy cũng vấp phải phản ứng của người dân. Người Đô Thị có cuộc trao đổi với PGS.TS Lê Anh Tuấn, phó viện trưởng viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu, cung cấp thêm góc nhìn của một nhà  khoa học, một chuyên gia nghiên cứu về biến đổi khí hậu về vấn đề kèo nhà cái trực tiếp bóng đá sông này.

PGS.TS Lê Anh Tuấn là phó viện trưởng viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu – trường đại học Cần Thơ; đồng thời là cố vấn của tổ chức Mạng lưới sông ngòi Việt Nam (VRN).

PGS.TS Lê Anh Tuấn nhấn mạnh:Sông ngòi đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong sinh hoạt và sản xuất của hàng triệu người dân nơi nó kèo nhà cái trực tiếp bóng đá qua và có tác động nhất định đến hệ sinh thái khu vực. Việc bảo vệ sự trong sạch và an toàn cho dòng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá sông ngòi là một nhiệm vụ của toàn cộng đồng trong việc duy trì sự phát triển bền vững. Việc tôn tạo, nâng cấp cảnh quan và phát triển dân sinh dọc theo hai bên bờ sông là việc rất đáng khuyến khích. Tuy nhiên, việc tạo cảnh quan bờ sông không phải bằng giải pháp lấn ra mặt thoáng dòng sông hay lấp một phần sông.

Việc thu hẹp dòng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá của sông sẽ gây ra nhiều điều tệ hại, đặc biệt trong bối cảnh diễn biến bất thường của mưa lũ và khô hạn do biến đổi khí hậu và cả những vận hành của các nhà máy thuỷ điện ở thượng nguồn. Việc lấn sông Đồng Nai làm dự án cần phải được cộng đồng người dân và giới khoa học đánh giá, phản biện rộng rãi để tránh những hệ luỵ khó sửa chữa về sau. Nên ưu tiên chọn giải pháp “không hối tiếc” cho những quyết định động chạm đến môi trường và tài nguyên thiên nhiên, nhất là khi con người phải đối mặt với những thách thức do những diễn biến bất thường và khó tiên đoán của khí hậu, thuỷ văn như hiện nay.

Những hệ lụy của việc lấn sông Đồng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá – dòng sông được đánh giá là một lưu vực sông có tầm quan trọng vô cùng lớn đến việc phát triển kinh tế xã hội và dân sinh của 11 tỉnh (nhưng lại là lưu vực có bình quân lượng nước hàng năm trên đầu người thấp nhất trong các lưu vực của Việt Nam – như thông tin của VRN thông báo), theo ông sẽ như thế nào?

Sông Đồng Nai kèo nhà cái trực tiếp bóng đá qua một khu vực phát triển kinh tế và xã hội năng động nhất nước, do vậy tính nhạy cảm rất cao. Hiện sông Đồng Nai đang “gánh” nhiều công trình thuỷ điện, các cụm công nghiệp và các khu dân cư dọc sông. Lưu vực sông Đồng Nai đóng góp trên 65% GDP công nghiệp cho cả nước. Ước tính khoảng 17 triệu người sử dụng nước để sản xuất, dịch vụ và sinh hoạt từ con sông Đồng Nai.

Ví trí dự án lấn sông Đồng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá.

Với tổng lượng dòng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá năm khoảng 45 tỷ m3 nước thì bình quân mỗi đầu người trong lưu vực chưa có đến 2.650 m3/người/năm. Nếu tính tổng lượng tài nguyên nước sông ngòi ở Việt Nam (kể cả nước từ bên ngoài kèo nhà cái trực tiếp bóng đá vào) thì bình quân đạt 10.240m3/người/năm thì lưu vực sông Đồng Nai có nguồn nước trên đầu người thấp nhất nước. Mặt khác chất lượng nước đang suy giảm theo chiều xấu đi. Cần lưu ý là lũ trên sông Đồng Nai tập trung đến 85% tổng lượng dòng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá và thời gian tập trung nước lũ rất ngắn chỉ khoảng 3 tháng/năm nên việc duy trì mặt cắt dòng sông là điều rất quan trọng. Việc thu hẹp dòng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá là điều tối kỵ, nhất là tình hình thời tiết bất thường và rừng đầu nguồn bọ tàn phá mạnh mẽ, khả năng phục hồi thảm thực vật đầu nguồn rất chậm và kém.

VRN có ra thông cáo báo chí bày tỏ sự “quan ngại sâu sắc” và đề nghị tỉnh Đồng Nai “tạm dừng dự án”(vào ngày 23.3). Một ngày sau, tỉnh Đồng Nai ra thông cáo phản hồi cho rằng dự án “làm đúng quy trình, không làm thay đổi đáng kể dòng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá và các đoạn sông lân cận”, như một cam kết và phủ nhận kiến nghị kia. Vậy, bước tiếp theo của VRN là gì, đặc biệt là tiếng nói của nhà khoa học về việc này, thưa ông?

Quan điểm khoa học và kinh tế liên quan đến tài nguyên và môi trường khác biệt nhau cũng là điều dễ hiểu, kể cả giữa cái nhìn của các nhà khoa học với nhau; hoặc giữa chuyên gia môi trường với chuyên gia kinh tế hay giới lãnh đạo chính trị. VRN không nói tỉnh Đồng Nai là sai quy trình, nhưng quy trình đó dẫn đến quyết định cho lấn sông là cần đánh giá lại. Nếu cho rằng việc lấn sông “không làm thay đổi đáng kể dòng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá và các đoạn sông lân cận” thì chưa thuyết phục vì những dẫn chứng, theo thông báo của tỉnh Đồng Nai, việc quy hoạch lấn sông và nghiên cứu dòng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá thực hiện từ hơn 10 năm trước (2007 -2008), hiện tại dòng  sông đã khác nhiều so với trước, nếu xem xét cả những tác động của biến đổi khí hậu trong tương lai.

VRN có mục tiêu bảo tồn sự trong sạch, toàn vẹn và phồn vinh của các con sông ở Việt Nam, sẽ đánh giá những hệ luỵ của dự án lấn sông này ở Đồng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá và sau đó đưa ra các khuyến cáo cần thiết. Tỉnh Đồng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá hoàn toàn có thể có những chọn lựa việc tạo cảnh quan, nơi vui chơi cho công chúng mà không cần phải lấn sông như vậy. Trước kia, nhiều tỉnh ở miền Trung cũng cho xây nhiều resort chiếm nhiều mặt tiền dọc bờ biển, trong các dự án đều nói đến việc tạo cảnh quan, phục vụ vui chơi giải trí cho người dân trong cộng đồng. Thực tế, sau khi các resort này hoàn tất thì người dân muốn ra biển chơi phải móc túi mua vé của các nhà đầu tư!

Dự án lấn sông Đồng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá gặp phải phản ứng dữ dội của dư luận. Ảnh: TL

Kinh nghiệm của ông về việc xử lý vấn đề này, trong sự tham chiếu những công trình nghiên cứu, tài liệu về cách làm, ứng xử với sông ngòi của những kèo nhà cái trực tiếp bóng đá khác. Và, một ví dụ ở Hàn Quốc, sau khi lấp kênh đã phải khẩn trương khơi lại dòng, đầu tư mở rộng kênh, đó có được coi là bài học?

Trên thế giới và cả Việt Nam, xu thế hiện nay là ứng xử theo tự nhiên, bảo vệ và không xâm lấn môi trường thiên nhiên. Trên thế giới, nhiều quốc gia, ví dụ như Hà Lan và Mỹ, đang tập trung cho giải pháp “Room for the rivers” nhằm mở rộng không gian kèo nhà cái trực tiếp bóng đá cho các dòng sông. Ở Thái Lan, dự án lấn sông kèo nhà cái trực tiếp bóng đá qua Bangkok đã phải trả giá cực kỳ đắt cho thiệt hại lũ lụt. Những nơi lấp sông, lấp kênh nay phải bỏ ra hàng triệu đô la để trả lại dòng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá như cũ, ví dụ ở Hàn Quốc.

Ở Việt Nam, gần đây dự án Tháp Hải Đăng ở Đà Nẵng đã bị dư luận các nhà khoa học và dân chúng phản đối kịch liệt vì lấn ra sông Hàn, kết quả là chính quyền TP. Đà Nẵng đã bác bỏ dự án. Ở Huế, dự án xây dựng khách sạn – khu nghỉ dưỡng ở đồi Vọng Cảnh nhìn ra sông Hương, chỉ mới “nhìn ra sông” thôi chứ không phải “lấn hay lấp sông”, mà cũng bị phản đối và xóa bỏ. Xưa kia ở ĐBSCL, có câu chuyện “ông già Ba Tri” đi bộ từ Bến Tre ra triều đình Huế để kiện vua vì làng bên lấp dòng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá, rốt cuộc vua Tự Đức đã xử thắng cho người kiện, buộc làng bên phải hoàn trả nguyên trạng dòng sông…

Cám ơn ông về cuộc trao đổi này.

Trung Dũngthực hiện