Có lẽ chưa bao giờ toà án lại trở thành tâm điểm chú ý kèo nhà cái trực tiếp bóng đá công chúng như thời gian vừa qua, với một loạt vụ án quan trọng, liên quan đến nhiều nhân vật có ảnh hưởng trong xã hội được đưa ra xét xử. Không chỉ công lý được đặt lên bàn cân mà tính chính danh kèo nhà cái trực tiếp bóng đá toà án cũng trở thành đối tượng xem xét.
Chính danh thể hiện sự tín nhiệm, tin tưởng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá công chúng vào các quyết định, chính sách kèo nhà cái trực tiếp bóng đá các cơ quan công quyền, kể cả khi họ không thật sự đồng ý với các quyết định đó. Chính danh là cơ sở cốt lõi để một chính quyền, hoặc một cơ quan, thực thi các quyền lực nhà nước được trao cũng như là điều kiện để công chúng tuân thủ các quyết định công. Mất đi cơ sở này chính quyền hoặc là phải bị thay thế, hoặc nếu vẫn cố nắm quyền thì sẽ bị coi là bất hợp pháp.
Trong một khảo sát gần đây với hơn 1.000 người dân Việt Nam tại ba thành phố lớn là Hà Nội, Hải Phòng và TP.HCM, ngân hàng Thế giới (World Bank) báo cáo có đến hơn 58% người dân phản hồi về nạn tham nhũng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá toà án và tư pháp, và rằng nạn tham nhũng trong ngành toà án, tư pháp ở Việt Nam tệ hơn các nước trong khu vực.
Thông thường, quyền lực nhà nước được phân tách thành các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Các quyền này được trao cho các cơ quan khác nhau với các cơ chế chịu trách nhiệm khác nhau. Quốc hội lập pháp sẽ bị thử thách bởi phiếu bầu kèo nhà cái trực tiếp bóng đá cử tri sau mỗi nhiệm kỳ, hoặc có thể bị giải tán giữa nhiệm kỳ. Chính phủ hành pháp có trách nhiệm giải trình trước quốc hội, có thể bị bỏ phiếu bất tín nhiệm, kéo theo việc giải tán và thành lập chính phủ mới. Trong trường hợp kèo nhà cái trực tiếp bóng đá hành pháp tổng thống, thì tính chính danh cũng sẽ được đánh giá bởi phiếu bầu kèo nhà cái trực tiếp bóng đá cử tri.
Trong trường hợp kèo nhà cái trực tiếp bóng đá toà án, sự tín nhiệm kèo nhà cái trực tiếp bóng đá công chúng không được thể hiện qua phiếu bầu, mà nó được xem xét thông qua các yêu cầu về công khai, khách quan và thuyết phục trong lý lẽ khi xét xử kèo nhà cái trực tiếp bóng đá toà án. Công khai yêu cầu công chúng phải được quyền tiếp cận với toà án, hay đúng ra là các phiên toà, là yêu cầu toà án phải xét xử công khai. Khách quan bó buộc toà án chỉ tuân thủ pháp luật khi xét xử, không được để bị tác động bởi bất kỳ yếu tố bên ngoài nào dù là quyền hay tiền. Nhưng điều đó cũng chưa đủ, một quyết định chỉ thật sự được các đương sự và xã hội chấp nhận và tôn trọng thực thi nếu nó đưa ra các lý lẽ thuyết phục cho quyết định kèo nhà cái trực tiếp bóng đá mình. Điều này cũng đồng nghĩa với việc quyết định kèo nhà cái trực tiếp bóng đá toà án không chỉ đơn thuần phản ánh ý kiến độc quyền kèo nhà cái trực tiếp bóng đá hội đồng xét xử, nó phải là nơi lý lẽ kèo nhà cái trực tiếp bóng đá các đương sự có cơ hội được cất lên, đánh giá và ghi nhận.
Thật đáng tiếc, dường như toà án Việt Nam thời điểm này đều đang gặp vấn đề với tất cả các tiêu chí nêu trên.
Đầu tiên, trong một khảo sát gần đây với hơn 1.000 người dân Việt Nam tại ba thành phố lớn là Hà Nội, Hải Phòng và TP.HCM, ngân hàng Thế giới (World Bank) báo cáo có đến hơn 58% người dân phản hồi về nạn tham nhũng kèo nhà cái trực tiếp bóng đá toà án và tư pháp, và rằng nạn tham nhũng trong ngành toà án, tư pháp ở Việt Nam tệ hơn các nước trong khu vực. Đây quả thật là một thông tin đáng lo ngại vì nếu đúng thì có thể một số lượng không nhỏ quyết định kèo nhà cái trực tiếp bóng đá toà án đã bị bẻ cong bởi tiền.
Bên cạnh đó là sự lo ngại về tính khách quan, độc lập khi xét xử kèo nhà cái trực tiếp bóng đá toà án, đặc biệt là trong các vụ án có liên quan đến cán bộ, công chức, nhất là cán bộ cấp cao; các vụ án tham nhũng... do người làm công tác xét xử vừa bị chi phối bởi quy định kèo nhà cái trực tiếp bóng đá luật pháp nhưng đồng thời còn bị chi phối bởi quy định kèo nhà cái trực tiếp bóng đá các tổ chức chính trị trong hệ thống.
Không chỉ có vậy, trong một diễn biến gây nhiều tranh cãi gần đây, yêu cầu về tính công khai kèo nhà cái trực tiếp bóng đá toà án bị thử thách bởi thông tư mới kèo nhà cái trực tiếp bóng đá Toà án nhân dân tối cao về nội quy phiên toà. Theo đó, quyền tiếp cận đưa tin về phiên toà kèo nhà cái trực tiếp bóng đá báo chí có thể bị hạn chế một cách thiếu thích đáng. Trong bối cảnh với đa số công chúng, báo chí là kênh thông tin duy nhất giúp họ tiếp cận và biết được hoạt động xét xử cuả toà, hạn chế báo chí đồng nghĩa với việc đóng cửa toà án đối với công chúng.
Và cuối cùng, qua một loạt các đại án vừa được xét xử trong thời gian vừa qua, khi toà án có cơ hội nhận được sự quan tâm rộng rãi thì dường như toà lại chưa thuyết phục được công chúng về phán quyết kèo nhà cái trực tiếp bóng đá mình. Điều này bắt nguồn từ việc trong một số vụ, toà án bị chỉ trích là đã hạn chế quyền bào chữa kèo nhà cái trực tiếp bóng đá luật sư và bị cáo, dẫn đến việc chứng cứ không được xem xét đầy đủ như trong vụ án bầu Kiên. Hoặc đôi khi toà bị chỉ trích là đã làm thay cả vai trò truy tố kèo nhà cái trực tiếp bóng đá viện kiểm sát. Trong vụ án Huyền Như, chỉ trích hướng đến việc phán quyết kèo nhà cái trực tiếp bóng đá toà bỏ qua một số quy định pháp luật vì yếu tố chính trị nào đó, như việc bảo vệ Vietinbank khỏi phải bồi thường cho hành vi lừa đảo kèo nhà cái trực tiếp bóng đá nhân viên mình bởi Vietinbank có đa số vốn nhà nước.
Phản ứng với những lo ngại này, công chúng đang có biểu hiện quay lưng lại với toà án. Không ít người đang tìm cách xử lý tranh chấp thông qua các kênh phi chính thức, đôi khi là bất hợp pháp. Tự xử, bảo kê, đòi nợ thuê đang nở rộ và trở thành hiện tượng phổ biến, thay thế vai trò kèo nhà cái trực tiếp bóng đá toà án.
“Vô phúc đáo tụng đình”, câu thành ngữ kèo nhà cái trực tiếp bóng đá người Việt đôi khi được nêu ra không chỉ để nói đến sự không may kèo nhà cái trực tiếp bóng đá những ai lỡ có việc phải dính dáng đến toà án, dù với bất cứ nguyên nhân nào, mà còn hàm ý về một sự may rủi rất lớn khi phải ra trước công đường. Câu thành ngữ ấy còn chỉ ra một thực tế lớn hơn: lòng tin kèo nhà cái trực tiếp bóng đá người dân vào toà án, vào công lý - từ xa xưa - vốn rất giới hạn. Rào cản tạo ra giới hạn ấy chính là sự thiếu vắng tính chính danh cho sự tồn tại, hoạt động kèo nhà cái trực tiếp bóng đá toà án hoặc bất kỳ cơ quan xét xử nào trong lịch sử Việt Nam. Điều này góp phần giải thích vì sao qua suốt ngàn năm phong kiến, toà án không tồn tại với tư cách một thiết chế độc lập ở Việt Nam. Cho đến khi bắt đầu được xây dựng từ cuối thế kỷ 19 thì toà lúc bị coi là công cụ kèo nhà cái trực tiếp bóng đá chính quyền thực dân để đàn áp, bóc lột, khi thì được xem là bộ phận để thực thi nền chuyên chính giai cấp cho đến tận những năm gần đây.
Đối diện với một lịch sử và tâm lý tiêu cực như vậy, nếu toà án không biết vun vén xây dựng tính chính danh cho mình, tiếp tục với thực tế đóng cửa, tham nhũng và áp đặt thì e là sự tồn tại và vai trò kèo nhà cái trực tiếp bóng đá toà với tư cách là cơ quan thực thi quyền lực tư pháp, bảo vệ công lý cũng sẽ bị xem xét.
Trần Kiên, nghiên cứu sinh, đại học Glasgow (Anh)