Tưởng niệm 10 năm ngày mất Giáo sư Trần soi kèo nhà cái hôm nay Khê: Lắng khúc tri âm

Mười năm vắng ông, cái khoảng trống đó không thể ngày một, ngày hai mà được lấp đầy nhưng mạch nguồn mà ông đã khơi thông vẫn âm thầm tuôn chảy trong tự tình dân tộc. Tưởng niệm 10 năm ngày mất của Giáo sư Trần soi kèo nhà cái hôm nay Khê,Người Đô Thịonline xin giới thiệu bài viết "Lắng khúc tri âm" của Giáo sư - Tiến sĩ Thái Kim Lan, đã đăng trong sáchTrần soi kèo nhà cái hôm nay Khê - Trăm năm Tâm và Nghiệpdo nhóm thân hữu Trần soi kèo nhà cái hôm nay Khê và NXB Tổng Hợp TP.HCM ấn hành^(*). 

*    *    *

Kỷ niệm với Thầy khi nhớ lại không ít, nhưng vẫn nhớ nhất cuộc nghe đàn của hai ông tiên nhạc Trần soi kèo nhà cái hôm nay Khê và Vĩnh Bảo tại nhà nữ sĩ Tôn Nữ Hy Khương, xin chia sẻ với các bạn đoạn soi kèo nhà cái hôm nay viết về buổi nghe nhạc này, trích từ tản soi kèo nhà cái hôm nay Bến cũ soi kèo nhà cái hôm nay Lâu…

Buổi thơ nhạc “Lắng khúc tri âm” tại Thùy Khương Trang được anh chị Bá Thùy - Hỷ Khương tổ chức vào đầu xuân năm 1999 nhân dịp thầy Trần soi kèo nhà cái hôm nay Khê về thăm Việt Nam.

Thầy có một trí nhớ lạ kỳ về cô sinh viên gầy yếu mặc áo lụa trắng tại thành phố Munich khoảng năm 1973, trong buổi giới thiệu âm nhạc Việt Nam cho khán giả Ðức mà Giáo sư Trần soi kèo nhà cái hôm nay Khê đã làm say mê với tài bình giảng âm nhạc, với kiến thức uyên bác và lối nói cuốn hút nghe hoài không chán. Từ đó đến nay đã 25 năm, biết bao thay đổi, vậy mà những ấn tượng ngày xưa vẫn còn y chang mồn một trong trí nhớ của thầy. Chỉ khác, với tâm từ bi quảng đại, thầy đã đổi ấn tượng hôm qua thành hôm nay, khi nói Kim Lan hôm nay có phần hơn xưa.

Giáo sư Trần soi kèo nhà cái hôm nay Khê và Giáo sư Thái Kim Lan tại tư thất Thùy Khương trang của nhà thơ Tôn Nữ Hỷ Khương, tháng 12.2005 (Ảnh tư liệu của tác giả)

Sau lời giới thiệu đầy thân ái của thầy, sự hiện diện của tôi được đón nhận ngay.

Rồi không chờ ai thêm một lời, nhạc sĩ Vĩnh Bảo đã cúi xuống cây đàn nguyệt so dây.

Thầy Khê cũng lùa tay trên phím đàn tranh, nghe ngóng tiếng tình tang nơi cây đàn nguyệt. Thầy Bảo nhìn sang phía người bạn, cười nụ cười nghệ sĩ trẻ ngông, dù đã hơn 70, mái tóc bạc phất phơ trước cần đàn: “Anh dạo trước, tôi theo”.

Người bạn chúm chím gật đầu, tay rung nhẹ trên dây đàn, ấn dây vài nhấn và âm thanh òa ra như nước chảy. Người kia lập tức đuổi theo không rời, đầu lắc lư theo nhịp, tiếng đàn réo lên quấn quít với nhau. Họ dạo chơi một khúc, dò dẫm tìm nhau, người nọ nhìn sang chăm chút hỏi bằng mắt: “Có nhanh không?”, người kia chịu chơi không kém: “Anh mau thì tôi mau theo, anh chậm thì tôi chậm!”. Cả hai đồng cười xòa, trong lúc tay vẫn thoăn thoắt trên phím đàn.

Âm thanh trầm bổng nhặt khoan xô đẩy, níu nhau, dang ra rồi lại đến gần, thoắt tới thoắt lui, lúc va chạm lúc vuốt ve, ngất ngưởng trên cao rồi xoáy tròn dưới thấp. “Cao hả, được rồi, thì theo!” “Thấp hả? Ờ, thì thấp nghen”. Họ cười với nhau qua tiếng đàn, họ nghịch với nhau qua từng dấu nhấn, thách thức, chọc ghẹo, mơn trớn vuốt ve và cùng nhau đắm chìm trong cung bậc tài hoa…

Âm thanh thánh thót nhịp nhàng tựa như chim liền cánh lơ lửng trong không gian, bay bổng, rồi bỗng nặng nề, quyến luyến rời xa, rồi lại thoắt gần, không nỡ dứt. Trong phút chốc họ không còn là Vĩnh Bảo và soi kèo nhà cái hôm nay Khê bằng xương bằng thịt, họ hòa vào tiếng đàn đang đầy ắp gian phòng, thần sắc phơi phới, họ như bay trong không gian, sảng khoái như hai ông tiên nhập cốt.

Giáo sư Trần soi kèo nhà cái hôm nay Khê và nhạc sư Vĩnh Bảo tại tư thất Thùy Khương trang của nhà thơ Tôn Nữ Hỷ Khương (Ảnh tư liệu của tác giả)

Tôi nghe tim mình nhảy thót. Chưa bao giờ tôi được chứng kiến một cuộc hội ngộ cầm đài thích thú đầy khoái cảm như thế. Ðã từng nghe ngón đàn tài tình của Vĩnh Bảo lừng danh miền Nam, đã từng nghe tiếng đàn tài tử của Trần soi kèo nhà cái hôm nay Khê truyền diễn trên năm châu, trong những giờ cao điểm biểu diễn nghệ thuật, trong những lúc thi thố tài năng tột đỉnh với mọi người bốn bể, nhưng cuộc trùng phùng hôm ấy cho người nghe cảm giác đang tham dự một cuộc đùa vui bằng hữu, nhẹ như tơ mà thơ thới như mây. Hình như mọi vướng bận đều được rũ sạch trong cuộc “chơi đàn” ấy, mọi hình tướng bỗng chốc nhòa đi, chỉ còn thoăn thoắt ngón tay, chỉ còn thích chí tiếng cười, chỉ còn nhột nhạt “chạm nhau” nơi từng nốt nhạc, chỉ còn đầu lắc lư, chỉ còn chân giậm nhịp, chỉ còn mê say tiếng nhạc, chỉ còn hạnh phúc cho nhau, chiều nhau, nâng nhau nơi từng tiếng tình tang.

Họ không còn là người phàm, họ là tiên hiện xuống chơi đàn! Vui, thích, sảng khoái, thong dong! Bay bổng, chơi vơi. Hầu như mọi trọng lượng chẳng còn nơi tiếng đàn ấy, trầm xuống là buông, là thả để lên cao réo rắt, lững lờ là để tự do như gió!

Họ dạo đàn không lâu trước khi ngâm thơ, không ai chuẩn bị hay phân công ai sẽ đánh bản nào, họ nghe tiếng đàn người khác để nhấn phím của mình, họ nhìn miệng người ngâm thơ để gây cung bậc… tất cả đều là ngẫu hứng ngẫu nhiên. Không ai hẹn trước một nốt nhạc, một tiếng tơ, mà nhạc chỉ chờ trào ra từ ngón tay, tưởng như liên miên, ngay cả khi dừng lại, ngón tay nghệ sĩ như vẫn còn tuôn khúc cầm ca…

Không lâu chìm trong âm thanh, tôi nghe bao muộn phiền bỗng dưng được cởi. Người tôi như được tiếng đàn nhấc bổng lên, không còn nặng trĩu những băn khoăn, tôi nghe vai mình nhẹ đi như vừa trút một gánh nặng đè nén từ muôn nghìn kiếp trước, tay chân không còn thủ thế chống đỡ, nghe như có một luồng nước chảy vào tim, dội mát, nghe như xương cốt không còn cồng kềnh trong da. Không gồng lên cố gắng xã giao như mọi khi, cùng với tiếng nhạc, tôi chuồi mình nhập vào cuộc thơ lúc nào chẳng hay. Chỉ biết, khi chị Hỷ Khương bắt đầu ngâm thơ cùng với tiếng đàn đệm trìu mến của thầy Khê, thầy Bảo, ngũ quan tôi đã bơi vào trong vùng âm thanh trầm bổng ấy.

Trong suốt cả buổi thơ, tiếng ngâm ấm dịu của chị Hỷ Khương hòa với tiếng đàn tuyệt diệu của thầy Khê và thầy Bảo đổ đầy cả không gian im lặng, bao trùm cả người nghe.

Huế, ngày 28 tháng 7 năm 2021.

Thái Kim Lan

^(*)Bài viết trích từ tản soi kèo nhà cái hôm nayBến Cũ soi kèo nhà cái hôm nay Lâutrong tập tùy bútMai rồi mưa tạnh trong xuâncủa Thái Kim Lan. SáchTrần soi kèo nhà cái hôm nay Khê – Tâm và Nghiệpphát hành năm 2022 nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh giáo sư Trần soi kèo nhà cái hôm nay Khê (24.7.1921 - 24.7.2021)