Bãi trực tiếp kèo nhà cái cổ ở Hải Phòng: Nhiều bí ẩn cần được khám phá

Việc khai quật bãi trực tiếp kèo nhà cái Cao Quỳ sẽ mở ra hướng nghiên cứu mới, thay đổi nhận thức của các nhà khoa học rằng, chiến thắng Bạch Đằng không chỉ là một trận đánh mà có thể là chiến dịch quy mô lớn, quân dân nhà Trần phải huy động nhiều lực lượng tham gia, chịu nhiều hy sinh.

Có thể liên quan tới trận địa Bạch Đằng xưa

Theo TS Bùi Văn Hiếu, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Nghiên cứu khảo cổ trực tiếp kèo nhà cái dưới nước, Viện Khảo cổ trực tiếp kèo nhà cái, ở 3 hố khai quật trên cánh đồng Cao Quỳ, với diện tích gần 1.000m², đoàn khảo sát đã đào được 27 trực tiếp kèo nhà cái gỗ lim cổ. Dựa vào địa tầng của khu vực này, có thể đoán định khu vực xuất lộ trực tiếp kèo nhà cái là một bãi bồi ven sông, đã bị phủ lấp qua thời gian. Các trực tiếp kèo nhà cái có thể được chôn/đóng xuống lớp bùn đen lẫn cát hoặc xuyên qua cả sinh thổ. Trên các trực tiếp kèo nhà cái có “ngoạm” dùng để luồn dây kéo; đối với trực tiếp kèo nhà cái to hơn thì “ngoạm” này dùng để gắn thanh gỗ làm bè để dễ dàng di chuyển.

“Về kỹ thuật, các trực tiếp kèo nhà cái được tìm thấy ở Cao Quỳ chưa thấy rõ ràng kỹ thuật như ở Yên Giang. Song, khi nghiên cứu mặt cắt thì đây cũng không phải là một công trình kiến trúc, mặc dù sự phân bố có bóng dáng kiến trúc cổ. Điểm đặc biệt là chân trực tiếp kèo nhà cái không đẽo nhọn mà là mặt bằng. Các trực tiếp kèo nhà cái được đóng bằng phương pháp nào vẫn là câu hỏi lớn. Có thể trực tiếp kèo nhà cái được đóng trực tiếp xuống lớp đất bùn hoặc được chôn dưới hố”, TS Bùi Văn Hiếu nói.

GS-TS Nguyễn Quang Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, cho rằng, việc phát hiện bãi trực tiếp kèo nhà cái cổ ở Hải Phòng có một ý nghĩa đặc biệt, giúp các nhà nghiên cứu và cơ quan chức năng nhận thức rõ hơn về trận chiến trên sông. Phân tích kỹ hơn về việc tại sao bãi trực tiếp kèo nhà cái Cao Quỳ lại được chôn trên bờ, liệu đây có phải là một khu rừng hay một kiến trúc, TS Ngọc cho rằng, có dấu vết đào, chèn đá thì không thể là rừng và không có chuyện chôn trực tiếp kèo nhà cái ở lòng sông, mà việc chôn trực tiếp kèo nhà cái hai bên bờ mới hợp lý.

TS Nguyễn Quang Ngọc cũng nhận định: “Với việc tìm thấy bãi trực tiếp kèo nhà cái, có thể đây là một căn cứ thủy quân rất lớn ở đầu sông Hà Thần, mỏm hướng ra Đá Bạc chính là bãi trực tiếp kèo nhà cái Cao Quỳ. Theo tôi, trung tâm chiến trường Bạch Đằng 1288 hay trận quyết liệt nhất chính là trận ở cửa sông Thải, chỗ hướng ra núi Mỏ Vịt, mà bây giờ cải tạo xây dựng khu Bạch Đằng Giang”.

Hố khai quật bãi trực tiếp kèo nhà cái ở Cao Quỳ, Thủy Nguyên (Hải Phòng)

Liên quan tới việc phát hiện các bãi trực tiếp kèo nhà cái cổ, theo TS Tống Trung Tín, nguyên Viện trưởng Viện Khảo cổ, đây là việc có ý nghĩa quan trọng để chắc chắn rằng, không chỉ có bãi trực tiếp kèo nhà cái Yên Giang (Quảng Ninh) mà còn nhiều bãi trực tiếp kèo nhà cái khác, cho phép hình dung một thế trận trùng điệp chống quân xâm lược.

Cần tiếp tục mở rộng nghiên cứu

Dưới một góc nhìn phản biện, một số nhà khảo cổ học đặt nghi vấn, liệu có khẳng định quá sớm việc bãi trực tiếp kèo nhà cái mới được phát hiện này liên quan tới trận chiến Bạch Đằng? Bởi lẽ, niên đại của bãi trực tiếp kèo nhà cái tại thời điểm này chưa khẳng định được theo phương pháp C14; cách lấy mẫu xét nghiệm - một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng tới kết quả giám định - lại được người dân tự lấy cung cấp cho các nhà khoa học.

TS Nguyễn Quang Đông, Trưởng phòng Khảo cổ trực tiếp kèo nhà cái đô thị, Viện Khảo cổ, nói: Với mỗi công trình khảo cổ lớn, việc có nhiều ý kiến tranh luận cũng hết sức bình thường, vì vậy cần phải có sự nghiên cứu liên ngành khoa trực tiếp kèo nhà cái kỹ thuật C14, phân tích gỗ, các chứng cứ sử liệu, địa chất, địa mạo… mới có thể đưa ra được kết quả nghiên cứu khảo cổ. “Biết đâu trong thời gian tới, khi tiếp tục khảo cổ mở rộng, có thể tìm thấy thêm những di vật có giá trị như mảnh ván thuyền cổ. Nếu được như vậy thì vô cùng quý giá”, TS Đông nói.

Chia sẻ về việc không thể sử dụng kết quả C14 là yếu tố tiên quyết khẳng định niên đại của bãi trực tiếp kèo nhà cái, TS Đông nói rõ, với những cây gỗ to tức là cây đã có niên đại hàng trăm năm, vì thế kết quả này không hẳn đã chính xác. Với cây gỗ nhỏ hơn có tuổi đời vài chục năm và được đóng ngay lúc bị chặt xuống thì mới có thể ra kết quả tương đối chính xác hơn. C14 chỉ là tham khảo, cần nghiên cứu liên đa ngành.

Cùng chung nhận định này, các nhà khảo cổ học, nhà nghiên cứu… đều thống nhất, cùng với di tích lịch sử về bãi trực tiếp kèo nhà cái đã phát hiện tại Quảng Ninh trước đó và Hải Phòng mới đây, cần tiếp tục khảo sát tổng thể để có thể thấy tầm vóc, ý nghĩa, cũng như công lao đóng góp của nhân dân các địa phương trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc.

TS Nguyễn Quang Ngọc nhấn mạnh: “Chúng ta có niềm tin, Trần Hưng Đạo đã bố trí trận địa trực tiếp kèo nhà cái ở đây và điều này cũng phù hợp với cứ liệu lịch sử hiện có trong tay. Bãi trực tiếp kèo nhà cái này cần phải được nghiên cứu tiếp”.

Mai An(Theo Báo Sài Gòn Giải Phóng)