bóng đá trực tiếp kèo nhà cáiBouda, tạm biệt!

Tối 17.2.2020, tôi đã trao tận tay nhà thơ Nguyễn Duy chiếc hộp hình cuốn sách bìa da, mang phần cuối cùng tro cốt bóng đá trực tiếp kèo nhà cái người bạn chung: Georges Boudarel. Phần này, một ngày gần đây, Nguyễn Duy sẽ ra Hội An, cùng với nhà văn Nguyên Ngọc, trải theo dòng sông Thu Bồn để di cốt bóng đá trực tiếp kèo nhà cái Boudarel chảy ra Biển Đông, hoà trộn với những phần trước, mà chúng tôi đã trải ở sông Bé (ngày 4.2), ở sông Hồng (ngày 8.2).

Bạn bè đưa di cốt G. Boudarel đi trải tại chiến khu Đ, nơi ông từng công tác 70 năm trước (từ trái: nhà thơ Nguyễn Duy, nhà giáo Nguyễn Ngọc Giao, nhạc sĩ Trương Tuyết Mai).

Thế là chúng tôi hoàn thành ước nguyện bóng đá trực tiếp kèo nhà cái người quá cố, cũng là mong muốn bóng đá trực tiếp kèo nhà cái những người Pháp, Việt Nam, Mỹ, Đức, Thụy Sĩ… trong Hội Những người bạn bóng đá trực tiếp kèo nhà cái G. Boudarel, là gửi di cốt bóng đá trực tiếp kèo nhà cái người bạn quý vào sông nước Việt Nam. Chúng tôi đã đi qua – dù chỉ là tượng trưng – trong những ngày đầu năm 2020 này hành trình bóng đá trực tiếp kèo nhà cái Bouda cách đây gần đúng 70 năm.

Như tôi đã có dịp viết trong bàiƯớc nguyện mùa xuânđăng trênNgười Đô Thịsố Xuân 2020 vừa qua, giáo sư triết học 24 tuổi Boudarel, đã rời trường nữ sinh trung học Marie Curie Sài Gòn một ngày cuối năm 1950 để ra chiến khu Đ, gia nhập kháng chiến Việt Nam, chống lại một đội quân hùng hậu mà chính quyền Pháp, nhân danh tổ quốc bóng đá trực tiếp kèo nhà cái “Tự do, Bình đẳng, Bác ái”, đã tung ra để đàn áp một dân tộc đứng lên vì tự do, độc lập.

Sau một năm làm việc ở Đài Tiếng nói Sài Gòn - Chợ Lớn Tự do, Georges Boudarel bắt đầu một cuộc trường chinh 2.000km lên chiến khu Việt Bắc. Chính ở miền Trung “dằng dặc” ấy mà anh được tin bị một tòa án quân sự Pháp kết án tử hình vắng mặt.

Nhân danh một nước Pháp vừa thoát khỏi chế độ phát xít, người ta dám quy kết là “phản quốc” một nhà trí thức chỉ vì anh trung thành với lý tưởng bóng đá trực tiếp kèo nhà cái Cách mạng Pháp, bóng đá trực tiếp kèo nhà cái nền Cộng hoà Pháp.

Trên Việt Bắc, Cục Địch vận cử Boudarel đến trại tù binh Pháp 113 làm công tác tuyên truyền. Hiện nay, chúng ta chưa có những chứng cứ, hồ sơ đầy đủ về cuộc thử nghiệm “cải tạo” này. Nhưng qua một số chứng từ bóng đá trực tiếp kèo nhà cái những cựu tù nhân còn sống, và sự cố năm 1991, trong đó một số trong họ tố cáo Boudarel đã “tra tấn tinh thần”,  chúng ta hiểu rằng quân đội “viễn chinh” Pháp ở Đông Dương những năm 1950 là một đạo quân ô hợp, bao gồm người dân các nước thuộc địa (Việt Nam, Bắc Phi, Châu Phi Đen), lính lê dương (trong đó có bọn lính Đức quốc xã thất trận), và những người Pháp đủ mọi thành phần (từ những thanh niên kháng chiến tình nguyện sang Đông Dương để “giải giáp phát xít Nhật” đến những binh lính chuyên nghiệp đã phục vụ chế độ Pétain bán nước).

Lời rao giảng bóng đá trực tiếp kèo nhà cái một trí thức trẻ xuất thân từ thần học Công giáo, vừa “bừng nắng hạ” trong học thuyết “Mác – Lê” chắc không thể thuyết phục được những đầu óc thực dân, kỳ thị bọn “nhà quê”… nhưng tất nhiên đã cảm hóa được không ít những con người thiện chí.

Bốn mươi năm sau, họ sẵn sàng ra tòa làm chứng cho nhà sử học Boudarel khi ông bị một cựu tù binh kiện vì “tội ác chống nhân loại” trong trại 113. Phiên tòa không hề diễn ra, vì toà án Pháp (rồi những tòa phúc thẩm bóng đá trực tiếp kèo nhà cái Pháp, tòa Châu Âu) đã bác bỏ đơn kiện.

Vụ kiện không thành này là nguyên nhân thành lập “Hội Những người bạn bóng đá trực tiếp kèo nhà cái G. Boudarel”  mà hai chủ tịch kế tiếp là nhà toán học Laurent Schwartz (giải Fields 1950) và chị Janine Gillon, giáo sư văn học.

“Hội” chúng tôi ra đời để bảo vệ một nhà trí thức trung trực trong việc kiện tụng và chăm lo ông trong suốt những năm đau yếu ở bệnh viện rồi ở những nhà dưỡng lão (1998-2003). Hội viên là những người bạn “đủ mọi chân trời” bóng đá trực tiếp kèo nhà cái Boudarel, có người chỉ quen khi gặp nhau bên giường bệnh bóng đá trực tiếp kèo nhà cái ông. Có cả những người bạn “mới toanh”.

Một phần di cốt bóng đá trực tiếp kèo nhà cái G. Boudarel được bạn bè trải ở sông Hồng, Hà Nội, ngày 8.2.2020. Ảnh: Thúy Hương

Tôi nhớ tới mục sư người Thụy Sĩ, Jean-Claude Serex: ông ở cùng chung cư với Boudarel ở Romainville (ngoại ô Paris), nhưng hai người không quen biết nhau. Khi “vụ án Boudarel” bùng nổ, mục sư tò mò, đến làm quen với một con người bị tố cáo là “đao phủ trại tù 113”.

Từ đó, mục sư Tin lành và nhà sử học phái tả trở thành hai người bạn thân. Những năm 2000, 2001… vào ngày sinh nhật (21.12), chúng tôi thường tổ chức những bữa ăn mừng. Mục sư Serex là người lái xe thùng (có thể chứa xe lăn) chở Boudarel từ nhà dưỡng lão ra quán ăn…

Trở về Pháp năm 1967, Boudarel bắt đầu một giai đoạn mới trong cuộc đời mình: nghiên cứu và giảng dạy về lịch sử, văn hóa Việt Nam tại Đại học Denis Diderot (Paris 7). Ông được nhìn nhận là sử gia có uy tín qua các tác phẩm đa dạng: luận án tiến sĩ về Phan Bội Châu, nghiên cứu về chế độ đất đai thế kỷ XIX, vụ Nhân văn Giai phẩm, nạn quan liêu ở Việt Nam, tướng Giáp…

Nếu được kể lại một giai thoại về con người suốt đời cống hiến cho Việt Nam, tôi chỉ xin ghi lại một hình ảnh. Paris, một buổi chiều, trên đường phố Rue des Ecoles quận 5, đi từ Trường đại học Paris 7 về nhà riêng bóng đá trực tiếp kèo nhà cái Boudarel gần đó, chúng tôi dạo bộ, ba người: Boudarel, David Marr (nhà sử học Mỹ) và tôi (kẻ ngoại đạo, từ khoa toán chạy sang khoa sử để dự một cuộc hội thảo).

Boudarel không rành tiếng Anh, Marr lúc đó chưa thạo tiếng Pháp. Thế là hai nhà sử học dùng ngôn ngữ chung duy nhất mà họ làm chủ: tiếng Việt. Tôi đi giữa hai người, nhìn rõ cái nhìn ngạc nhiên, ngỡ ngàng bóng đá trực tiếp kèo nhà cái người dân Paris đi trên vỉa hè, thấy hai “ông Tây” hăng say tranh luận bằng một ngôn ngữ xa lạ…

***

May mắn bóng đá trực tiếp kèo nhà cái chúng tôi là ở chiến khu Đ cũng như bên bờ sông Hồng, chúng tôi được đi cùng với hai người bạn chiến đấu bóng đá trực tiếp kèo nhà cái Boudarel.

Anh Đặng Trung Hiếu – nguyên giám đốc Đài Truyền hình TP.HCM, năm nay đúng 90 tuổi, đi đứng phải chống gậy, đã ba lần trở lại chiến khu Đ để tìm lại dấu tích Đài Tiếng nói Sài Gòn - Chợ Lớn Tự do nơi anh làm kỹ thuật viên ở tuổi 20, và Boudarel làm Ban tiếng Pháp ở tuổi 24. Nhìn anh Tư tiến sát tới nhịp cầu sông Bé bị gãy ở chính giữa, gửi nắm tro cho cơn gió đưa xuống dòng sông lặng lờ trôi, tôi hình dung những bước đầu bỡ ngỡ bóng đá trực tiếp kèo nhà cái Boudarel trong những ngày tiếp xúc với kháng chiến Việt Nam, 70 năm về trước.

Bên đình làng Bát Tràng, sát sông Hồng, chúng tôi đi cùng nhà văn hóa Hữu Ngọc, năm nay vừa đúng 102 tuổi. Thời kháng chiến, Hữu Ngọc phụ trách Cục Địch vận, nơi Boudarel công tác trong thời gian 1952-1954. Những năm hòa bình, hai người cùng làm việc ở tạp chí Le Vietnam en marche, NXB Ngoại Văn.

Mưa phùn, gió bấc, anh Hữu Ngọc không chịu để ai cõng, từng bước bước xuống bờ sông, để gửi di cốt người bạn thân cho sông Hồng, nhắc lại một vài kỷ niệm về người bạn mà anh “hẹn gặp lại, một ngày gần đây”.

Di cốt G. Boudarel trên bàn thờ tại nhà nhạc sĩ Trương Tuyết Mai (người yêu cũ bóng đá trực tiếp kèo nhà cái ông). Bà đã lập bàn thờ ông từ khi nghe tin ông mất năm 2003.

Tôi sẽ không được cùng nhà văn Nguyễn Duy ra Hội An để cùng nhà văn Nguyên Ngọc trải phần tro cốt cuối cùng bóng đá trực tiếp kèo nhà cái Boudarel xuống sông Thu Bồn. Nhưng tôi yên tâm coi như đã hoàn thành bổn phận đối với người đã khuất. Những năm biên dịch ở Hà Nội (cuối thập niên 50, đầu thập niên 60 bóng đá trực tiếp kèo nhà cái thế kỷ trước), Boudarel đã dịch ra tiếng PhápTắt đèn(bóng đá trực tiếp kèo nhà cái Ngô Tất Tố),Dế Mèn phiêu lưu ký(Tô Hoài), vàĐất nước đứng lên(Nguyên Ngọc)…

Từ bản tiếng Pháp bóng đá trực tiếp kèo nhà cái Boudarel, anh hùng Núp đã đến với độc giả bóng đá trực tiếp kèo nhà cái hơn mười nước khác nữa. Với bàn tay bóng đá trực tiếp kèo nhà cái các tác giảĐất nước đứng lên,  vàNhìn từ xa… Tổ quốc, tro cốt bóng đá trực tiếp kèo nhà cái Boudarel sẽ theo dòng Thu Bồn, ra Biển Đông, gặp lại chính mình từ sông Bé, từ sông Hồng...

Boudarel, tạm biệt anh!

TP.HCM 18.2.2020

Nguyễn Ngọc Giao- Ảnh:Nguyễn Hồ