trực tiếp kèo nhà cáiCánh bằng bạt gió

Hổ tự Tây Sơn xuất

Long tòng Đông Hải lai

Sấm truyền

Xã hội nông nghiệp Việt Nam cổ truyền, tính từ thời Lêvới sự thống trị của Nho giáo, thiếu, hoặc yếu, ba nhân vật: quý tộc (dòng máu), chiến binh và thương nhân. Sau khi nhà Trần với chế độ điền trang thái ấp sụp đổ, tầng lớp nho sĩ – thư lại thay thế quý tộc. Chính sách “ngụ binh ư nông,” “trọng văn khinh võ,” khiến xã hội không hình thành trực tiếp kèo nhà cái tầng lớp chiến binh chuyên nghiệp, như hiệp sĩ ở châu Âu hoặc samurai ở Nhật Bản. Sự không, hoặc kém, phát triển các đô thị thương mại, tức chấtthịlớn chấtđô, như Phố Hiến, Hội An, khiến không tạo ra được trực tiếp kèo nhà cái tầng lớp thương nhân lớn mà chỉ có những con buôn cò con. Hoặc những nho tướng có đầu óc con buôn, mà Nguyễn Hữu Chỉnh (? – 1787) là trực tiếp kèo nhà cái trường hợp.

Bằng Quận Công Nguyễn Hữu trực tiếp kèo nhà cái, Phan Trần Chúc (Nxb Mai Lĩnh 1943).

Nguyễn Hữu Chỉnh người làng Cổ Đan, xã Đông Hải, huyện Chân Phúc, trấn Nghệ An, nay thuộc Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Cha Chỉnh là trực tiếp kèo nhà cái nhà buôn giàu có và dám phiêu lưu. Gặp năm mất mùa, triều đình đề nghị chở thóc gạo ra Bắc. Không ai dám đi. Bố Chỉnh tình nguyện đưa thuyền vượt biển. Sau chuyến đi ấy, nhà Chỉnh giàu lại càng giàu. Ông đầu tư cho cậu con trai trực tiếp kèo nhà cái những điều kiện học hành tốt nhất.

Năm 16 tuổi Nguyễn Hữu Chỉnh đỗ Hương Cống, nên tục gọi là Cống Chỉnh. Bấy giờ, thời buổi loạn lạc, đạo đức Nho giáo mất giá, lần đầu tiên trong xã hội Việt Nam xuất hiện và sau đó thống trị tầng lớp quan binh. Chỉnh bỏ văn theo võ. Ba năm sau lên kinh ứng thi, nhưng không đỗ. Ông về quê ôn văn luyện võ chờ thời. Có người khuyên ông nên đầu quân làm môn hạ cho quận Việp Hoàng Ngũ Phúc, trực tiếp kèo nhà cái hoạn quan – võ tướng đang làm mưa làm gió ở Thăng Long.

Được trực tiếp kèo nhà cái chức quan nhỏ trong quân trường, Nguyễn Hữu Chỉnh mang tất cả của nả trong quê ra, xây dựng nhà cửa, vung tiền kết giao với các danh sĩ trong nước, và thực hiện trực tiếp kèo nhà cái cuộc sống phong lưu nhất có thể. Trong nhà Chỉnh lúc nào cũng nuôi sẵn dăm cô đào hát. Khi tiệc tùng, khi ca xướng, tiếng đàn tiếng ngâm vịnh không lúc nào dứt. Chỉnh nhanh chóng trở thành trực tiếp kèo nhà cái trang phong lưu công tử, cử chỉ nho nhã, tính tình khôi hài, được thầy yêu bạn mến. Chẳng mấy chốc ông đã được Hoàng Ngũ Phúc coi là tùy tướng. trực tiếp kèo nhà cái tướng tâm phúc, đi đâu cũng được chủ lôi đi theo. Nhờ thế, theo quận Việp đi đánh Thuận Hóa, Chỉnh mới có dịp quen với các tướng Tây Sơn, về sau mở ra trực tiếp kèo nhà cái hướng hoạt động mới.

Nhưng lúc này, trực tiếp kèo nhà cái còn đang mải sáng tác thơ văn, phần nhiều là thơ nôm. Những bài “văn có ích” (chữ Tản Đà) của ông thường là những bài nói chí, nhưQuách Tử Nghi Phú, Trường Lưu Hầu Phú. Những bài “văn chơi” (lại chữ Tản Đà) mới là của để đời, nhưVăn tế chị. Chả là chị ruột của trực tiếp kèo nhà cái là phu nhân của danh sĩ Phạm Nguyễn Du. Tuy văn tế không phải là phú, nhưng làm văn tế, Nguyễn Hữu trực tiếp kèo nhà cái dựa vào kết cấu chặt chẽ của phú, để làm nền, làm sợi dây cho con diều cảm xúc tự do bay lượn.

Văn tế của Chỉnh, vì thế, thoát khỏi ước lệ, phô diễn trực tiếp kèo nhà cái tình cảm chân thực, bay bổng lãng mạn, nhưng thâm trầm sâu sắc. Cùng vớiKhóc Trương Quỳnh Nhưcủa Phạm Thái, đây là hai ángvăn xuôi nghệ thuậtđầu tiên của Việt Nam. Nếu Nguyễn Hữu Chỉnh chuyên tâm về văn chương, thì ông có thể để lại trực tiếp kèo nhà cái sự nghiệp chẳng kém cạnh ai. Đằng này chí của ông không phải ở ngọn bút, mà ở lưỡi gươm.

Nguyễn Hữu trực tiếp kèo nhà cái. Ảnh minh họa: Internet

Tương truyền, mả tổ Nguyễn Hữu Chỉnh, được trực tiếp kèo nhà cái thầy Tàu mách, chôn ở Bằng Sơn thuộc huyện Can Lộc phía Nam Hồng Lĩnh. Bởi vậy, khi theo quận Việp, ông lấy tự hiệu là Bằng lĩnh hầu. Muốn mình phải như con chim bằng sải gió làm nên nghiệp lớn. trực tiếp kèo nhà cái anh hùng thời loạn. Nhưng, có lẽ ông giống như con rồng hơn. Bởi ông rất có tài thủy chiến. Trong những trận đánh giáp lá cà với giặc bể, Nguyễn Hữu Chỉnh tỏ ra là người can đảm và rất thiện thủy chiến. Sau này bọn cướp biển sợ uy Chỉnh và đặt cho ông danh hiệu “Thủy chi điểu.”

Quận Việp chết, Nguyễn Hữu trực tiếp kèo nhà cái bèn theo quận Huy, con nuôi của vị thái giám nói trên. Đến khi Quận Huy bị kiêu binh giết, đang ở Nghệ An, sợ bị trả thù, Nguyễn Hữu trực tiếp kèo nhà cái giăng buồm vào Quy Nhơn với Tây Sơn. Khi rời đất Nghệ, trực tiếp kèo nhà cái sực nhớ lời câu đối đang lan truyền trong dân gian:Hổ tự Tây Sơn xuất/ Long tòng Đông Hải lai. Hổ rời núi là anh em Tây Sơn thì đúng rồi, còn mình quê Đông Hải chắc là rồng chứ còn gì nữa – trực tiếp kèo nhà cái nghĩ. Biết đâu rồng có thể làm nên nghiệp lớn nhờ hổ làm vây cánh. Nhưng rồi trong trườnglong tranh hổ đấuở phía trước, đã lộ ra tính cách cuốn lượn của rồng, điểm mạnh cũng là điểm yếu chết người của Nguyễn Hữu trực tiếp kèo nhà cái.

Khi xã hội phân hóa, thì mỗi mẫu người của tầng lớp ấy có trực tiếp kèo nhà cái hệ giá trị riêng. Như nhà chính trị thì làquyền lực, nhà buôn –tiền bạc… Ở đây không có chuyện đạo đức. Nguyễn Hữu Chỉnh vừa là nhà chính trị vừa là thương nhân, trực tiếp kèo nhà cái con buôn chính trị, nên tham vọng quyền lực và tiền bạc là trên hết. Danh vọng và dục vọng cá nhân của mình là trên hết. “Nhà nước yên hay nguy không phải là việc quan trọng, thế đạo suy hay thịnh vị tất đã đáng quan tâm. Điều cốt yếu là chính ông [Nguyễn Hữu Chỉnh] phải tự gây lấy trực tiếp kèo nhà cái sự nghiệp hết sức vẻ vang, phải làm cho bản thân và tên tuổi mình trội lên trên bản thân và tên tuổi mọi người.”^[1]

Vở kịch về Nguyễn Hữu trực tiếp kèo nhà cái được Nhà hát Kịch Việt Nam dàn dựng biểu diễn năm 2018. Ảnh: Đức Triết

Trung Hoa trung đại cũng rất phát triển thương mại, cũng có những nhà buôn lớn. Nhưng trong chế độ toàn trị Nho giáo thì địa vị của thương nhân rất bấp bênh. Nhà nước có thể viện bất kỳ lý do nào đó để tịch thu tài sản của họ. Nên giới thương gia, như Tây Môn Khánh chẳng hạn,^[2]hoặc đem hết tiền lãi vào ăn chơi, đồng thời để bảo vệ tài sản của mình, họ hoặc tìm ô dù ở giới quan lại triều đình, hoặc chạy chọt trực tiếp kèo nhà cái chân thư lại ở huyện nhà. Việt Nam không có trực tiếp kèo nhà cái tầng lớp phú thương như ở Trung Quốc, mà phần lớn chỉ là những nhà buôn nhỏ, kiếm ăn dưới nách của giới quan chức qua những bà vợ của họ.^[3]Dĩ nhiên là phải “nộp thuế” cho họ. Đây cũng thêm trực tiếp kèo nhà cái lý do khác nữa khiến thương nhân hoặc con cái họ, như Nguyễn Hữu Chỉnh, muốn làm giàu bằng làm quan.

Không trở thành trực tiếp kèo nhà cái thương gia đúng nghĩa để mà phải chịu thân phận chiếu bét trong tứ dân, Nguyễn Hữu Chỉnh mang suy tư và ứng xử của con buôn vào chính trường. Điều này thể hiện ở khả năng ứng biến và tùy thời.Ứng biếnlà trong hoàn cảnh nào, dù bế tắc đến đâu cũng tìm ra lối thoát. Và, sở dĩ ứng biến được là do tư tưởngtùy thời, gió chiều nào che chiều ấy, phe nào có lợi thì theo, hết lợi thế bỏ.

Riêng với Chỉnh thì ứng biến và tùy thời hòa quyện vào nhau, trong cái nọ có cái kia, trong cái kia có cái nọ. Như, thấy đẳng cấp quan binh đang lên thì bỏ văn theo võ; thi cử võ không đỗ thì đi làm môn hạ cho tướng thái giám; khi hoạn tướng này chết thì chuyển sang làm môn hạ cho hoạn tướng kia; đến khi ông ta bị kiêu binh giết thì chạy vào Quy Nhơn theo anh em Tây Sơn; rồi hiến kế rước hổ Tây Sơn đem quân ra Bắc Hà với khẩu hiệu “Phù Lê diệt Trịnh,” kẻ mà mình đã từng phục vụ; khi bị Nguyễn Huệ bỏ rơi ở Nghệ An, được vua mời ra Thăng Long dẹp tàn quân Trịnh mà thống lĩnh được triều đình; rồi nhân lúc anh em Tây Sơn Nhạc Huệ choảng nhau, bèn xưng hùng xưng bá muốn làm trực tiếp kèo nhà cái chúa Trịnh khác… Tuy nhiên, “Nguyễn Hữu Cảnh không phải là người lập chí bền vững, gần đây lại thu được nhiều chiến công oanh liệt mà không phải tốn nhiều tư lự hoặc mồ hôi, nên mất hẳn cái tính cẩn trọng đã đưa ông đến chỗ thành công.”^[4]

Khi ngọn gió thời thế thay đổi, con chim bằng hết cách, bay thì vướng núi, đậu thì vướng cung tên. Nguyễn Hữu Chỉnh bị Vũ Văn Nhậm bắt sống và phân thây giữa chợ. Bình sinh muốn làm trực tiếp kèo nhà cái đạianh hùngmà kết cuộc chỉ là trực tiếp kèo nhà cái đạigian hùng. Cuộc đời trực tiếp kèo nhà cái dường như đã được lập tình sẵn từ thơ ấu qua bài thơ xuất thầnVịnh pháo:

Xác không vốn cũng cậy tay người,

Khôn khéo làm sao nữa cũng rơi

Kêu lắm lại càng tan tác lắm

Chung quy cũng chỉ trực tiếp kèo nhà cái tiếng thôi.

Tuy nhiên, như trực tiếp kèo nhà cái vô ý thức của lịch sử, hành động của Cống Chỉnh đã xoay ngược thời thế, góp phần chấm dứt trực tiếp kèo nhà cái thời đại, mở ra trực tiếp kèo nhà cái thời đại mới tiến tới bước đầu thống nhất đất nước.

Đỗ Lai Thúy