‘Cuộc chiến chống buôn bán ngà kèo nhà cái trực tuyến’: Không mạnh tay, kèo nhà cái trực tuyến còn đổ máu…

Xung quanh vấn đề trên, phóng viên đã có cuộc trao đổi với bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV- tổ chức nghiên cứu chuyên sâu về lĩnh vực bảo tồn thiên nhiên và giáo dục môi trường), để rõ hơn về thực trạng buôn bán ngà kèo nhà cái trực tuyến, từ đó kiến nghị giải pháp đấu tranh, xử lý.

Đấu tranh, xử lý thu hơn 53 tấn ngà kèo nhà cái trực tuyến

Xin bà cho biết thực trạng buôn bán ngà kèo nhà cái trực tuyến và các sản phẩm được chế tác từ ngà kèo nhà cái trực tuyến trong những năm gần đây?

Theo đánh giá của ENV, tình trạng buôn bán ngà kèo nhà cái trực tuyến và các sản phẩm chế tác từ ngà kèo nhà cái trực tuyến vẫn đang diễn biến hết sức phức tạp. Việt Nam không chỉ là một thị trường tiêu thụ tiềm năng mà còn đóng vai trò là địa bàn trung chuyển đặc biệt quan trọng được các “đường dây tội phạm” sử dụng để đưa động vật hoang dã đến tiêu thụ tại một số quốc gia khác trong khu vực.

Từ đầu năm 2010 đến cuối năm 2018, ENV đã ghi nhận khoảng 150 vụ việc vi phạm về ngà kèo nhà cái trực tuyến với tổng khối lượng ngà kèo nhà cái trực tuyến bị thu giữ lên đến hơn 53 tấn. Đặc biệt, có đến hơn 30 vụ việc vận chuyển ngà kèo nhà cái trực tuyến bị bắt giữ, khối lượng ngà thu giữ lên tới hơn 500kg/vụ, chủ yếu phát hiện tại khu vực cửa khẩu, cảng biển.

Tại các khu vực làng nghề điểm nóng về buôn bán, tiêu thụ ngà kèo nhà cái trực tuyến như Nhị Khê, tuy tình trạng buôn bán ngà kèo nhà cái trực tuyến không diễn ra công khai như những năm về trước nhưng các cơ quan chức năng cũng đã phát hiện nhiều vụ việc vi phạm, thu giữ một khối lượng lớn ngà kèo nhà cái trực tuyến cho thấy tình trạng buôn bán, tiêu thụ ngà kèo nhà cái trực tuyến vẫn tiếp tục sôi động tại khu vực này.

Không những vậy, hiện nay, rất nhiều đối tượng đang lợi dụng internet như một biện pháp hiệu quả để quảng cáo, buôn bán ngà kèo nhà cái trực tuyến trái phép.

Tình trạng buôn bán ngà kèo nhà cái trực tuyến và các sản phẩm chế tác từ ngà kèo nhà cái trực tuyến vẫn đang diễn biến hết sức phức tạp. Ảnh: Vietnam+

Theo ENV, vì sao Việt Nam lại được coi là “trung tâm,” hay điểm trung chuyển của thị trường buôn bán ngà kèo nhà cái trực tuyến xuyên biên giới?

ENV cho rằng vị trí địa lý thuận lợi và một số hạn chế trong công tác xử lý vi phạm là những nguyên nhân chính khiến Việt Nam trở thành một điểm trung chuyển ngà kèo nhà cái trực tuyến quan trọng trong khu vực.

Ví dụ, nếu nhìn vào số lượng khoảng 150 vụ vi phạm về ngà kèo nhà cái trực tuyến phát hiện từ năm 2010 đến năm 2018, chỉ có khoảng 30 vụ việc các đối tượng bị đưa ra xét xử, trong đó hình phạt tù giam cũng chỉ được áp dụng trong hơn 10 vụ việc vi phạm.

Đặc biệt, trong hầu hết các vụ bắt giữ với số lượng đặc biệt lớn tại khu vực cảng, các cơ quan chức năng cũng không thể xử lý tội phạm do không tìm ra các đối tượng đứng đằng sau các công ty “ma” nhập khẩu ngà kèo nhà cái trực tuyến trái phép. Điều này cho thấy tuy Việt Nam đã khá thành công trong việc phát hiện và bắt giữ một số lượng lớn ngà kèo nhà cái trực tuyến nhưng lại chưa thực sự thành công trong việc xử lý các vi phạm liên quan đến ngà kèo nhà cái trực tuyến.

Theo quan điểm của ENV, việc bắt giữ hàng hóa chỉ có ý nghĩa làm giảm lợi nhuận của các đối tượng phạm tội nhưng không thể ngăn chặn tội phạm. Chỉ khi các cơ quan chức năng tiến hành các biện pháp nghiệp vụ, đưa ra ánh sáng và xử lý nghiêm các đối tượng cầm đầu các đường dây buôn bán ngà kèo nhà cái trực tuyến lớn thì mới có thể đấu tranh hiệu quả loại tội phạm này.

Xử lý vi phạm về ngà kèo nhà cái trực tuyến chưa hiệu quả

Như bà nói thì nguyên nhân khiến vấn nạn buôn bán động vật hoang dã quý hiếm, đặc biệt là ngà kèo nhà cái trực tuyến vẫn chưa được ngăn chặn là do “lỗ hổng” về pháp lý?

Như đã trao đổi, chỉ khi các đối tượng vi phạm, đặc biệt là những đối tượng cầm đầu các đường dây vận chuyển, buôn bán ngà kèo nhà cái trực tuyến trái phép bị phát hiện và xử lý bằng hình phạt tù giam nghiêm khắc thì mới có góp phần ngăn chặn triệt để tình trạng buôn bán, tiêu thụ ngà kèo nhà cái trực tuyến.

Tuy nhiên, trên thực tế hiện nay, công tác đấu tranh, xử lý vi phạm về ngà kèo nhà cái trực tuyến vẫn chưa thực sự hiệu quả, đặc biệt trên khía cạnh xử phạt.

ENV cũng gặp nhiều khó khăn khi thông báo vi phạm đến các cơ quan chức năng về các đối tượng buôn bán động vật hoang dã trên internet vì trong nhiều trường hợp, các cơ quan chức năng vẫn chưa đánh giá đúng tính nghiêm trọng của các hành vi quảng cáo, buôn bán sản phẩm ngà kèo nhà cái trực tuyến trên internet để xử lý triệt để các đối tượng vi phạm.

Xử lý vi phạm về ngà kèo nhà cái trực tuyến vẫn chưa thực sự hiệu quả, đặc biệt trên khía cạnh xử phạt.

Bên cạnh đó, hiện nay, Việt Nam đang lưu trữ một khối lượng ngà kèo nhà cái trực tuyến khổng lồ lên tới hơn 50 tấn tại các kho dự trữ nhà nước mà chưa có giải pháp xử lý triệt để.

Trong năm 2016, trước thềm Hội nghị Hà Nội về chống buôn bán quốc tế động vật hoang dã, Việt Nam đã có bước tiến đáng kể khi lần đầu tiên tiến hành tiêu hủy hơn 2 tấn ngà kèo nhà cái trực tuyến và 70kg sừng tê giác là tang vật tịch thu trong một số vụ vi phạm trước đó.

Nỗ lực này của Chính phủ Việt Nam đã được cộng đồng quốc tế đánh giá cao, coi đó là một thông điệp thể hiện thái độ không khoan nhượng và quyết tâm ngăn chặn tình trạng buôn bán ngà kèo nhà cái trực tuyến và sừng tê giác. Tuy nhiên, kể từ thời điểm đó đến nay, Việt Nam không tiếp tục có các động thái khác để thể hiện quyết tâm của đất nước trong nỗ lực đấu tranh phòng chống tội phạm về động vật hoang dã.

Trong khi đó, nhiều quốc gia trên khắp thế giới như Bỉ, Cộng hòa Séc, Gabon, Pháp, Philippines, Mỹ, Kenya hay thậm chí Trung Quốc cũng đã và đang có những hành động quyết liệt để tham gia vào “tuyên ngôn chung” chống lại tình trạng săn bắt, buôn bán kèo nhà cái trực tuyến và tê giác bằng cách tổ chức thường niên những buổi tiêu hủy kho tang vật động vật hoang dã hoặc tiêu hủy số lượng lớn ngà kèo nhà cái trực tuyến.

Chính vì vậy, ENV cho rằng cần có một giải pháp đồng bộ, hiệu quả xử lý triệt để các đối tượng vi phạm dù cho đó là những vi phạm nhỏ lẻ trên internet hay những đường dây buôn bán động vật hoang dã lớn.

Chỉ có xử lý các đối tượng vi phạm bằng hình phạt tù giam nghiêm khắc mới có ý nghĩa răn đe, phòng ngừa tội phạm cũng như tiến hành tiêu hủy tang vật ngà kèo nhà cái trực tuyến để khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong nỗ lực đấu tranh với loại tội phạm về ngà kèo nhà cái trực tuyến này.

Cần xử lý nghiêm các đối tượng cầm đầu

Vậy theo bà, với Bộ luật Hình sự hiện nay, khung hình phạt đối với các đối tượng tội phạm buôn bán động vật hoang dã, đặc biệt là ngà kèo nhà cái trực tuyến đã thực sự “mạnh tay”?

Từ ngày 1.1.2018, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017 - BLHS) đã có hiệu lực trong đó quy định cụ thể các chế tài đối với vi phạm liên quan đến ngà kèo nhà cái trực tuyến và sừng tê giác. Theo đó, hành vi vi phạm liên quan đến ngà kèo nhà cái trực tuyến từ 2kg trở lên (bất kể loài kèo nhà cái trực tuyến) đã đáp ứng dấu hiệu định tội theo quy định tại Điều 244 Bộ Luật Hình sự.

Mức phạt tối đa cho vi phạm liên quan đến ngà kèo nhà cái trực tuyến cũng lên đến 15 năm tù giam đối với cá nhân. ENV cho rằng đây là một bước tiến đáng kể, cho thấy quyết tâm chính trị của Việt Nam trong việc đấu tranh với loại tội phạm này. Với quy định mới của Bộ luật Hình sự, các lỗ hổng trước đó trong việc xử lý vi phạm về ngà kèo nhà cái trực tuyến đã về cơ bản được giải quyết.

Chỉ khi xử lý nghiêm khắc những đối tượng tội phạm mới có thể chặn đứng tình trạng buôn bán và răn đe các đối tượng khác.

Vấn đề hiện tại chỉ là làm sao để đảm bảo Bộ luật Hình sự được áp dụng một cách hiệu quả và nghiêm khắc nhất với các đối tượng phạm tội. ENV đã bắt đầu ghi nhận hình phạt tù giam cho một số đối tượng vi phạm liên quan đến ngà kèo nhà cái trực tuyến. Đây là những dấu mốc quan trọng cho thấy chuyển biến tích cực trong công tác đấu tranh phòng chống vi phạm về ngà kèo nhà cái trực tuyến nói riêng và tội phạm về động vật hoang dã nói chung.

Tuy nhiên, ENV cho rằng các nỗ lực thực thi pháp luật cần tập trung vào việc phát hiện và xử lý nghiêm các đối tượng cầm đầu những đường dây buôn bán ngà kèo nhà cái trực tuyến, sừng tê giác và các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm khác từ nước ngoài về Việt Nam.

Trước thực trạng nêu trên, ENV có kiến nghị giải pháp gì để ngăn chặn các đường dây tội phạm buôn bán ngà kèo nhà cái trực tuyến ở Việt Nam?

Như đã chia sẻ, việc thu giữ ngà kèo nhà cái trực tuyến và các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm thôi là chưa đủ. Quan trọng nhất cần làm để ngăn chặn triệt để tình trạng buôn bán, tiêu thụ ngà kèo nhà cái trực tuyến đó là phải khám phá, phát hiện và xử lý nghiêm các đối tượng cầm đầu những đường dây buôn bán động vật hoang dã lớn, trong đó có ngà kèo nhà cái trực tuyến.

Chỉ khi xử lý nghiêm khắc những đối tượng tội phạm mới có thể chặn đứng tình trạng buôn bán và răn đe các đối tượng khác.

Ngoài ra, ENV cũng khuyến khích các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền tiến hành thường niên tiêu hủy một phần ngà kèo nhà cái trực tuyến trong kho dự trữ như một cách thức khẳng định quyết tâm không khoan nhượng với các vi phạm về ngà kèo nhà cái trực tuyến của Việt Nam.

PV

• ty le keo nha cai 5 bán cả khúc, cả rổ ngà voi trê
• ‘Loạn’ thị trường ngà trắng ở thủ phủ voi nổi tiếng nhất Việt bongdaso kèo nhà cái