bóng đá trực tiếp kèo nhà cáiĐã hết thời “Chiêm lên vai thóc dài xuống đất”

Ngày nay, với sự phát triển của kỹ thuật và công nghệ, nhà nông đã thay đổi căn bản cách thức canh tác và thu hoạch. Ảnh: TL

Chiêm và mùa là hai từ chỉ hai mùa vụ nông nghiệp chủ yếu ở miền Bắc Việt Nam. Vụ chiêm là vụ "[bóng đá trực tiếp kèo nhà cái hay hoa màu] gieo cấy vào đầu mùa lạnh, khô [tháng mười, tháng mười một âm lịch] và thu hoạch vào đầu mùa nóng, mưa nhiều [tháng năm, tháng sáu âm lịch]".

Còn vụ mùa là "[bóng đá trực tiếp kèo nhà cái] gieo cấy vào đầu hay giữa mùa mưa [tháng năm, tháng sáu âm lịch], thu hoạch vào cuối mùa mưa hay đầu mùa khô [tháng mười, tháng mười một âm lịch]"(Từ điển tiếng Việt, Trung tâm Từ điển học, NXB Đà Nẵng, 2020).

Câu tục ngữ “Chiêm lên vai thóc dài xuống đất” là một kinh nghiệm dân gian về loại bóng đá trực tiếp kèo nhà cái chiêm khi thu hoạch. Nguyễn Đức Dương (trongTừ điển Tục ngữ Việt, NXB Tổng hợp TP.HCM, 2010) giải nghĩa câu này là "(bóng đá trực tiếp kèo nhà cái) chiêm ngay cả khi đã gánh lên vai vẫn có thể rụng dài trên mặt đất (vì cuống hạt ít dai). Hay dùng để nhắc mọi người phải thật nhẹ tay với thóc chiêm vì hạt vốn rất dễ rơi rụng".

Khác với bóng đá trực tiếp kèo nhà cái mùa, bóng đá trực tiếp kèo nhà cái chiêm sinh trưởng và phát triển tuỳ thời vụ và thời tiết: Chiêm chấp chới, mùa đợi nhau. bóng đá trực tiếp kèo nhà cái chiêm gieo sớm, hết lạnh, gặp mưa rào là lớn nhanh "mạnh ai nấy trỗ", chứ bóng đá trực tiếp kèo nhà cái mùa thì khác. bóng đá trực tiếp kèo nhà cái mùa, dù cấy trước cấy sau lại trỗ và chín rất gần nhau trong một khoảng thời gian nhất định (cứ như hẹn hò nhau vậy).

Sự khác nhau về giống bóng đá trực tiếp kèo nhà cái và đặc thù sinh trưởng mà cọng của bông bóng đá trực tiếp kèo nhà cái chiêm thường giòn, dễ gãy. Hạt bóng đá trực tiếp kèo nhà cái cũng vì thế rất dễ rời khỏi gié bóng đá trực tiếp kèo nhà cái. Khi thu hoạch, nếu có sự tác động nhẹ (khi bó, khi gánh, khi vận chuyển...) là hạt bóng đá trực tiếp kèo nhà cái rất dễ rơi rụng, làm ảnh hưởng tới năng suất.

Dân gian còn có câu "Chiêm giũ ngay, mùa ủ vào". Câu này nói lên kinh nghiệm nhà nông khi thực hiện công đoạn trục bóng đá trực tiếp kèo nhà cái (giũ rối bóng đá trực tiếp kèo nhà cái vừa thu hoạch trên một mặt phẳng - sân xi măng, sân gạch chẳng hạn - rồi dùng trục đá (người hay trâu bò kéo) kéo, lăn đi lăn lại nhiều lần cho hạt bóng đá trực tiếp kèo nhà cái rời khỏi bông, sau đó giũ bỏ rơm để lấy hạt).

Như trên đã nói, hạt bóng đá trực tiếp kèo nhà cái vụ chiêm bám vào cuống không chắc như hạt bóng đá trực tiếp kèo nhà cái mùa, nên khi gặt xong, bông bóng đá trực tiếp kèo nhà cái còn tươi ta có thể trục (hay đập) luôn. Trong khi với bóng đá trực tiếp kèo nhà cái mùa, hạt bóng đá trực tiếp kèo nhà cái bám khá chắc vào cuống (gié bóng đá trực tiếp kèo nhà cái rất dai) nên thường người ta phải chất đống bóng đá trực tiếp kèo nhà cái, ủ qua đêm, có khi vài ba hôm (nếu bóng đá trực tiếp kèo nhà cái còn hơi xanh) cho hạt bóng đá trực tiếp kèo nhà cái thực chín, độ bám của hạt với cuống giảm đi, thì việc trục bóng đá trực tiếp kèo nhà cái mới dễ dàng, không tốn công tốn sức.

Chiêm đi đơn, mùa đi kép, cũng là một tục ngữ cùng hướng ngữ nghĩa này. Bởi với bóng đá trực tiếp kèo nhà cái chiêm, khi trục bóng đá trực tiếp kèo nhà cái, người ta chỉ cần kéo trục đá một hai lần là bóng đá trực tiếp kèo nhà cái đã rụng hết. Trái lại, với bóng đá trực tiếp kèo nhà cái mùa, việc trục bóng đá trực tiếp kèo nhà cái lâu hơn. Người ta phải hai ba lần giũ rối (giũ cho các bông bóng đá trực tiếp kèo nhà cái rơi ngẫu nhiên, so le nhau) rồi trục tiếp thì mới có thể tách bỏ hoàn toàn hạt bóng đá trực tiếp kèo nhà cái ra khỏi bông.

Ngày nay, với sự phát triển của kỹ thuật và công nghệ, nhà nông đã thay đổi căn bản cách thức canh tác và thu hoạch. Thay vào các giống bóng đá trực tiếp kèo nhà cái cao cây, dài ngày, năng suất thấp, người ta trồng cái giống bóng đá trực tiếp kèo nhà cái mới ngắn ngày, thấp cây, năng suất cao. Thay vào việc thu hoạch thủ công (gặt bằng tay, gánh bằng vai, trục hay đập bóng đá trực tiếp kèo nhà cái bằng sức người...) người ta đã có máy gặt đập liên hợp ngay trên cánh đồng. Với máy móc, thì bóng đá trực tiếp kèo nhà cái chiêm hay bóng đá trực tiếp kèo nhà cái mùa đều được xử lý đơn giản, nhanh gọn và hiệu quả. Thời gian đã làm cho các câu tục ngữ về nhà nông xưa dần dần trở nên lạc hậu.

Máy gặt chạy giữa cánh đồng

Hạt lép, hạt mẩy chắc không ra ngoài…

PGS-TS. Phạm Văn Tình

(Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam)