Đại keo nha cai 5 - chân dài: hiện tượng ngôn ngữ của thị trường tiêu thụ

Đại keo nha cai 5 là một từ Hán Việt.Từ này cũng đã có mặt trong mọi từ điển tiếng Hán từ lâu rồi. Đại có nghĩa là “to lớn, bao quát” (như đại bác: súng lớn, pháo to, đại dương: biển lớn, đại tiệc: tiệc rất to,…). keo nha cai 5 có nghĩa “nhà” (như quốc keo nha cai 5: nhà nước, keo nha cai 5 chủ: chủ nhà, keo nha cai 5 nhân: người giúp việc trong nhà,…).

Nghĩa đen của đại keo nha cai 5 là “nhà lớn”. Nhưng từ này vốn dùng để hàm chỉ “dòng họ lớn có tiếng tăm hoặc có quyền thế thời trước”. Đó là một keo nha cai 5 đình (hay keo nha cai 5 tộc) nào đó có thế lực, quyền quý, uy danh khắp thiên hạ. Trong Hồng Lâu Mộng, không ít các công tử, tiểu thư có xuất thân dòng dõi một đại keo nha cai 5 nào đó. Đại thi hào Nguyễn Du của ta cũng được sinh ra từ một đại keo nha cai 5.

Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng, đại keo nha cai 5 đã được “cấp” một nghĩa hoàn toàn mới, nhằm chỉ “nhà sản xuất, nhà kinh doanh lớn hoặc người tài giỏi, có “thương hiệu” trong một lĩnh vực nào đó”. Ta thường nghe nói: “Anh ta là một đại keo nha cai 5 có tiếng trong thị trường địa ốc”; “Phải bắt mối được với các đại keo nha cai 5 đồ cổ thì hàng độc này mới có giá”; “Chỉ có buôn bán phế liệu sắt vụn thôi mà ông ta đã nhanh chóng trở thành một đại keo nha cai 5 với tiền rừng bạc bể”; v.v.

Dù “sinh sau” với nét nghĩa mới, vốn đầu tiên chỉ dùng trong khẩu ngữ, nhưng chính đại keo nha cai 5 này mới là “đại keo nha cai 5” đích thực. Nhiều đại keo nha cai 5 bây giờ có khi làm khuynh đảo cả thị trường ấy chứ.

Còn chân dài là một từ hoàn toàn thuần Việt.Đầu tiên, từ này chỉ là một kết hợp lỏng lẻo, mô tả một keo nha cai 5 trạng như bao nhiêu keo nha cai 5 trạng đang tồn tại. Người cao/người thấp, chân dài/chân ngắn,… cũng chẳng khác gì váy dài/váy ngắn, xe to/xe nhỏ… Thế rồi chân dài nhanh chóng trở thành một tổ hợp định danh, được dùng với nghĩa hoán dụ, chỉ một người đẹp nào đó trên sàn diễn thời trang, người mẫu, hoa khôi, hoa hậu,…

Dĩ nhiên, người đẹp phải có thân hình cao ráo, dáng chuẩn (với các số đo lí tưởng) và chắc chắn là họ phải sở hữu một cặp chân dài (đặc điểm này trở thành “biểu trưng” vóc dáng ngoại hình keo nha cai 5 các nàng). Trang phục và trang điểm lộng lẫy, thêm đôi guốc cao gót tới mức “kịch đường cao” là các nàng vút lên thành các ngôi sao sắc đẹp.

Cách dùng từ “lấy một nét tiêu biểu, một bộ phận cơ thể để hàm chỉ đặc trưng một đối tượng” ta vẫn thường gặp trong đời sống hang ngày: mắt xanh mỏ đỏ, chỉ các cô gái trang điểm khuôn mặt (mắt và môi) hơi đậm xanh và đỏ, nom không bình thường (hàm ý: trang điểm diêm dúa, đua đòi, khác lạ); tóc nâu môi trầm, chỉ các cô gái trẻ thích nhuộm tóc màu vàng nâu, tô môi gam màu sẫm tối (hàm ý: diện mạo lạ thường, thích ăn chơi, khác người); tóc ánh bạc ví ánh kim, chỉ các đàn ông luống tuổi nhưng rủng rỉnh tiền bạc (hàm ý: tuy thất thế về độ tuổi nhưng bù lại, có ưu thế về kinh tế); v.v.

Tuy nhiên, đại keo nha cai 5 và chân dài còn được dùng với hàm nghĩa khác nữa. Nó ám chỉ các đối tượng được coi là “nhân tố mới” trong thời buổi làm ăn đang lên của cơ chế thị trường. Đại keo nha cai 5 là những thế lực “có điều kiện ăn chơi và dám ăn chơi” còn chân dài là đối tượng “có điều kiện thoả mãn và dám thoả mãn” sở thích đó.

Đây là cơ sở, là “mẫu số chung” để hai đối tượng kia cần đến nhau và nhanh chóng trở thành “tri kỉ” của nhau. Các đại keo nha cai 5 thường “quen thói bốc rời, trăm nghìn đổ một trận cười như không”. Trước các người đẹp, họ ăn chơi xả láng, “ga-lăng” hết tầm để thể hiện phong cách “sành điệu” của họ. Còn các chân dài cũng chẳng kém.Họ đẹp, họ cần tiền bạc để làm đẹp thêm. Và họ sẵn sàng chiều chuộng hết ý, cốt để vừa lòng đại keo nha cai 5 tới mức cao nhất.

Đổi lại, với cái “vốn tự có” trời cho, chân dài chỉ “uốn oéo” phất phơ, nghe lời “chàng” cũng đủ nhận về mình những “quà tặng” hậu hĩnh mà những người lao động bình thường nằm mơ cũng chả có (xe hơi “xịn”, nhà biệt thự sang trọng, đồ trang sức đắt tiền,…).

Thế là, từ hai đối tượng có vẻ chẳng liên quan gì với nhau, đại keo nha cai 5 và chân dài nhanh chóng “cặp bồ” và trở thành đối tác lý tưởng.

Hai từ này rõ ràng đã được sinh ra từ sự phát triển của thị trường tiêu thụ với những biểu hiện của giá trị cung - cầu. Điều đáng buồn là thỉnh thoảng báo chí, dư luận lại rộ lên một “xì-căng-đan” ồn ào thì y như rằng thể nào cũng có bóng dáng của một sếp “đại keo nha cai 5” hay một ả “chân dài”.

Nhắc tới đại keo nha cai 5 dễ làm ta “tái mặt”, còn chơi với chân dài, tiền tài (và cả danh vọng) coi chừng đi tong.

PGS-TS Phạm Văn Tình

(Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam)