ty le keo nha cai 5Hồn thiêng quyện khói trầm hương…

1. Thời chiến tranh, những gánh hát cải lương trôi nổi bềnh bồng theo dòng sống vui khổ, hoạn nạn, bất an, chết chóc, đói nghèo... Cứ tưởng như trong những tháng ngày gian nan đó cái gì cũng vừa vừa phải phải, phiên phiến thôi, nhưng làm sao có thể hình dung đám trẻ chúng tôi được học nghề hết sức chu đáo từ những bậc nghệ nhân yêu nước với nhân cách cao vợi, âm thầm lặng lẽ theo dõi chúng tôi trong cuộc sống. Không chỉ học nghề mà quan trọng hơn, giá trị hơn gấp ngàn lần, đó là chúng tôi được học cách ăn ở, cách hành xử, cách sống của “ty le keo nha cai 5 Việt tử tế” hình thành bao đời, từ các bậc thầy Nguyễn Thành Châu (NSND Năm Châu), Má Bảy Phùng Há (NSND Phùng Há), Cô Hai Kim Cúc, soạn giả Điêu Huyền, đạo diễn Tiêu Xái, nhà báo Thanh Tâm - Trần Tấn Quốc (ty le keo nha cai 5 chủ xướng giải thưởng Thanh Tâm). Và còn bao nhiêu con ty le keo nha cai 5 tài hoa, tốt đẹp chịu thương chịu khó cầm tay dẫn dắt chúng tôi, quan sát, theo dõi những tiến bộ trong nghề, trên sân khấu cũng như cách cư xử giữa các đồng nghiệp trong hậu trường, với công chúng khán giả. Niềm hạnh phúc được quan tâm, dạy dỗ sâu sát của các bậc tiền bối khiến chúng tôi háo hức, phấn khởi khi được cổ vũ, khi thành công cũng như lo lắng, ưu tư khi phát hiện những mảng diễn mình còn khiếm khuyết.

NSND Năm Châu (1906-1977) và NSND Phùng Há (1911-2009), hai trong số những tài nhân là “hồn thiêng” ty le keo nha cai 5 sân khấu cải lương.ẢnhTL

2. Đành rằng nghệ sĩ là phải có năng khiếu, có giọng ca trời phú, tâm hồn nhạy cảm nhưng nếu thiếu kỹ thuật thì không thể thành tài. Muốn ca hay, nghệ sĩ cải lương phải biết với bài Bắc phải vào giọng như thế nào, bài Nam, bản Oán cần phải ngân nga nhấn nhá thế nào. Muốn diễn tốt phải học tuồng cho thuộc, đọc đi đọc lại nhiều lần cho hiểu, phân tích được tâm lý, hành động ty le keo nha cai 5 nhân vật, phục trang như thế nào cho phù hợp.

Mỗi đợt tập dợt vở mới có khi kéo dài hàng tháng, diễn viên được các tác giả, các vị thầy “đo ni đóng giày”, chăm chút từng động tác, kết hợp với âm nhạc, cách diễn, cách ca, cách hòa quyện, gắn bó với nhân vật, với bạn diễn, sao cho hài hòa trên cái nền tổng thể các bộ môn thi, ca, vũ, nhạc, kịch... mà nghệ thuật sân khấu cải lương yêu cầu. Thầy tuồng là linh hồn của sàn tập. Nhờ đó, cứ mỗi vở tuồng mới khai trương đều có may mắn dành được sự chú ý, chờ đợi, háo hức, được đánh giá cao bởi số đông khán giả đến rạp hát, cũng như sự chú ý, quan tâm khen ngợi của giới phê bình nghệ thuật tầm cỡ. Riêng với nghệ sĩ, nhận được giải Thanh Tâm, đó như là cái mốc, là ngày hội lớn khẳng định tên tuổi, danh vị, thù lao và “công tra” của mỗi ty le keo nha cai 5 đương nhiên được bầu gánh hậu đãi gấp bội. Khi sân khấu được tổ chức một cách kỹ lưỡng, chuyên nghiệp, ty le keo nha cai 5 làm nghề cẩn thận, tôn trọng khán giả, tuồng tích hay, nội dung giá trị, bài bản cải lương đặt để đúng chỗ, kết hợp ăn ý, mang lợi ích ty le keo nha cai 5 xem, thích hợp với thời đại, nghệ sĩ nghiêm túc siêng năng tập dượt, sáng tạo... thì không khí đêm diễn sẽ tràn đầy cảm xúc. Những tháng ngày đó, đêm đêm khán giả yêu cải lương đến phòng vé hỏi “Tối nay có nghệ sĩ XYZ biểu diễn không?”. Câu hỏi ngắn đầy ý nghĩa, gói gọn những yêu thương, ái mộ, tin tưởng vào một nghệ sĩ nào đó bằng giọng ca, nét diễn đã đi vào tâm hồn ty le keo nha cai 5 thưởng ngoạn, đã sống và làm việc bằng cả tấm lòng với nghề. Sao có thể quên những tên tuổi: “Đệ nhất danh ca” Út Trà Ôn, “Hoàng đế dĩa nhựa” Tấn Tài, “Nữ hoàng sầu muộn, đệ nhất đào thương” Út Bạch Lan, “Giọng ca nhung căng lụa trải” Ngọc Giàu... Cách điều hành các đoàn hát lúc bấy giờ tạo không khí đoàn kết, mọi ty le keo nha cai 5 coi nhau như ty le keo nha cai 5 một nhà nên luôn quan tâm giúp đỡ, chia sẻ chuyện buồn vui bên nhau. Dịp Tết đến ai cũng nôn nao, vừa tập tuồng, lo trang phục rồi lại mỗi ty le keo nha cai 5 một việc, góp tay sắm sửa mọi thứ chỉn chu hơn cho bản thân, cho đoàn hát. Đêm giao thừa mọi ty le keo nha cai 5 trong đoàn hát cùng nhau cúng bái. Ông từ là ty le keo nha cai 5 chuyên chăm sóc, quét dọn bàn thờ tổ, đến giờ ông lên đèn, gióng chuông trống, các nhạc sĩ, tài tử bấm phím so dây, nghệ sĩ cất giọng cùng nhau hòa chung những bài lễ dâng lên tổ nghiệp. Thời gian trôi, bao đổi thay dâu biển.Bây giờ mỗi ty le keo nha cai 5 một phương, ai cũng có tuổi, có gia đình riêng.

NSND-TS. Bạch Tuyết trong lần tái diễn vai Thái hậu Dương Vân Nga, năm 2015.Ảnh: H.K

3. Đã gần 40 năm nhưng tôi vẫn còn nguyên xúc cảm ty le keo nha cai 5 công dân - nghệ sĩ khi biễu diễn trên sân khấu vai Thái hậu Dương Vân Nga vào thời điểm 1979:

Tôi! Dương Vân Nga, xin tế cáo cùng hoàng thiên hậu thổ

Cùng anh linh các đấng Tiên vương

Có phải chăng hồn thiêng sông núi đang quyện khói trầm hương

Xin chứng cho hơi thở ty le keo nha cai 5 Dương Vân Nga

Đang hòa cùng hơi thở chung ty le keo nha cai 5 trăm họ

Đôi tay tôi , thay cho triệu cánh tay ty le keo nha cai 5 đã làm nên lịch sử

Nâng long bào Tiên đế như nâng gánh nặng sơn hà

Đây là quyền tự chủ, là niềm khát khao lạc nghiệp âu ca

Là nghiệp cả ty le keo nha cai 5 Tiên vương mà nghìn xưa vừa rửa thẹn

Để trời Nam rực rỡ ánh minh châu

Để chứng minh hào kiệt giống Tiên - Rồng,

Đời đời bất khuất!

(Thái hậu Dương Vân Nga,nguyên tác: Trúc Đường, soạn giả: Hoa Phượng - Hoàng Việt)

Vai diễn Dương Vân Nga đã cho tôi nhiều kỷ niệm, cảm xúc không thể nào quên. Tôi nhớ như in, buổi biểu diễn phục vụ lãnh sự quán các nước tại Hà Nội cùng với hơn 100 chiến sĩ vừa chiến thắng trở về từ biên giới phía Bắc. Tôi vô câu vọng cổ: “Lê Hoàn, vừa mới vào đây khanh đã chào hỏi Nguyễn Lưu, Trần Đệ, trong khi ta cùng bá quan lơ là với họ. Riêng khanh nhìn vào dân dã, tôn trọng những ty le keo nha cai 5 chiến sĩ vô danh ngang với các bậc đại công... thần”. Cả trăm chiến sĩ cùng đứng lên. Tiếng vỗ tay dưới khán phòng kéo dài không dứt... và tôi đã khóc ngay trên sân khấu khi chứng kiến những ty le keo nha cai 5 chiến sĩ chân trần, nhưng tràn đầy khí phách, quả cảm. Mới đây thôi, cũng trong chuyến lưu diễn phục vụ khán giả Hà Nội, lớp diễn chưa đầy 20 phút của trích đoạn Thái hậu Dương Vân Nga đã được khán giả vỗ tay đến sáu lần. Tôi cảm nhận khán giả vỗ tay không chỉ cho nghệ sĩ chúng tôi mà vì từng lời thoại của nhân vật cũng chính là tâm can của ty le keo nha cai 5 dân muốn gửi đến những kẻ đang lăm le, hung hãn dòm ngó nước ta. Điều rất đặc biệt của những vở tuồng lịch sử Việt Nam là không chỉ giúp nhiều thế hệ ty le keo nha cai 5 Việt hiểu và tự hào về lịch sử của dân tộc, truyền thống chống giặc ngoại xâm, mà những câu chuyện của tuồng lịch sử còn là bài học cho những kẻ xâm lược đã từng thất bại trong quá khứ.

4. Có ký giả nhận xét đi coi hát vào mỗi buổi tối là thói quen của ty le keo nha cai 5 Sài Gòn mà giờ không còn thấy nữa. Khán giả thời trước có những cốt cách văn hóa đủ sức làm nên sự riêng biệt cho phong thái thưởng lãm thị dân.Tôi nhớ sự trân trọng trang nghiêm, sâu lắng, nhẹ nhàng khi thưởng ngoạn cải lương thập niên 1960. Những ngày tháng chiến tranh, tôi bắt gặp ty le keo nha cai 5 phụ nữ đi ăn xin ở Huế vẫn mặc chiếc áo dài dân tộc, cho dù có nhiều miếng vá trên áo. Thương biết bao hình ảnh nói lên sự tự trọng của cả dân tộc “nghèo cho sạch, rách cho thơm”.

Có câu “Sân khấu nào khán giả nấy”. Nếu sân khấu gọn gàng khán giả cũng gọn gàng, bằng như luộm thuộm không thể đòi hỏi ty le keo nha cai 5 xem không luộm thuộm. Điều tôi luôn mong ước là được nhìn thấy những “thánh đường” dành cho ca, kịch dân tộc như: chèo, tuồng, cải lương... Có những nhà hát xây dựng đặc thù để hình thành những nền tảng, điều kiện thuận lợi cho văn hóa dân tộc phát huy, phát triển hài hòa với các loại hình khác. Ngày nay, chúng ta có nhiều hội trường để hội họp nhưng thiếu hẳn những nhà hát chuyên nghiệp dành cho nghệ thuật dân tộc, nơi biểu diễn, đào tạo học thuật, lý luận, kỹ năng thực hành từ gốc tới ngọn. Tôi nhớ hoài một câu của Thái hậu Dương Vân Nga, khi bà thuyết phục Lê Hoàn để trao long bào: “Hiền khanh là linh hồn của ba quân tướng sĩ, xứng đáng là ty le keo nha cai 5 nối nghiệp các Tiên vương. Nếu khanh đường hoàng ngự trên chín bệ, ta và ấu quân sẽ an lòng sống với cuộc đời lặng lẽ của một kẻ thứ dân. Ta sẽ dạy con ta rằng, giang sơn là của chung trăm họ! ty le keo nha cai 5 anh hùng hào kiệt không thể dùng ánh mắt riêng tư để nhìn chuyện muôn nhà”. Những câu thoại mang đầy tính quy luật như vậy, cho dẫu làm ty le keo nha cai 5, làm quan, làm chúa hay làm tôi đều cần phải học. Chúng ta dù có giỏi như thế nào đi nữa thì cũng đừng quên hãy sống tử tế như những ty le keo nha cai 5 bình thường chung quanh ta.

“Nhìn để thấy, nghe để nhớ, và làm thì mới biết - Ba Năm Châu từng dạy chúng tôi - Làm nghệ thuật trước hết phải học cách nhìn thế giới cũng như nhìn chính mình một cách chân thật, kế đó là nghe một cách chân thật, từ đó mới có điều kiện làm nghệ thuật một cách chân thật”. Khi được dạy để nhìn đất nước ngày đó lầm than trong ách nô lệ, nghe ty le keo nha cai 5 dân lúc bấy giờ bị bọn giặc đày đọa thống khổ, ức oan... chúng tôi tự hỏi mình cần phải làm điều gì đó để giúp nước, giúp đời, để thay đổi vận mệnh chính mình; thông qua nghệ thuật cải lương dân tộc mang lợi ích cho bản thân, con ty le keo nha cai 5 và xã hội.

Khi mọi xuất phát đều chính đáng, chân xác, thì cái Thật - Đẹp tự nhiên hiện diện.

NSND-TS.Bạch Tuyết