Chia tay “kèo nhà cái 888 dựng đền trồng đa”

Nhà điêu khắc danh tiếng Lê Công Thành cho rằng “Tượng đài là cái gạch nối dài nhất giữa quá khứ - hiện tại-tương lai. Nó thực hiện vai trò biểu tượng (symbol) hay biểu trưng (attribule) cho một cộng đồng hoặc đi kèm với ý nghĩa ghi nhớ lịch sử. Khái quát là đặc trưng của nó, nhưng không phải chỉ do nó cần chứa đựng rất nhiều nội dung cụ thể nào đó, mà tựa như vật môi giới, còn diễn đạt những điều con kèo nhà cái 888 nếu chỉ bằng tư duy lý trí không thể tri giác được (nghe, nhìn, cầm nắm...) những điều thuộc về thế giới tâm linh của cộng đồng.

Biểu tượng, biểu trưng có trong mọi loại hình nghệ thuật, và tôi cùng KTS Lê Hiệp đã trao đổi về công trình đài tưởng niệm, một hình thức kèo nhà cái 888 biểu trưng trong lĩnh vực kiến trúc.

KTS Lê Hiệp và Cố thủ tướng Võ Văn Kiệt. Ảnh: Báo Xây kèo nhà cái 888

Ba thập kỷ trước, nước ta không có chuyên ngành đào tạo nhà điêu khắc hay kiến trúc sư  làm đài, tượng đài, và ranh giới giữa các công trình điêu khắc, kiến trúc  giữ vai trò biểu trưng hay biểu tượng so với  các loại tác phẩm điêu khắc, kiến trúc khác cũng không nhất thiết được phân biệt bởi quy mô độ lớn của công trình. Bằng chứng là kèo nhà cái 888 ta thường lấy Khuê Văn Các làm biểu trưng cho Hà Nội mà không chọn những công trình điêu khắc, kiến trúc có thể to hơn nó. Khuê Văn Các “diễn đạt Hà Nội” tốt hơn các công trình nghệ thuật khác. Tôi hỏi KTS Lê Hiệp rằng:Đài tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ hy sinh vì Tổ quốc (trên đường Bắc Sơn -Hà Nội) lấy ý tưởng nào làm căn bản để “ môi giới” cho thế giới tâm linh kèo nhà cái 888 cộng đồng?

Ông đáp: "Kiến thức xử lý không gian tôi không hơn các bạn đồng nghiệp khác, hơn nữa những công trình loại này lại dễ gây hưng phấn cho nhiều kèo nhà cái 888 tham gia vì danh vọng (cả tham vọng tiền bạc nữa). Tôi muốn nói cuộc thi đó thu hút nhiều ý tưởng kiến trúc, điêu khắc... còn tôi  lại không chuẩn bị để “quyết tâm” theo cuộc thi. Chỉ khi thời hạn thì sắp hết, trong lúc “điếu đóm” cho mấy ông điêu khắc làm đồ án, tôi lấy mảnh giấy phác hình Ngôi đền trong một khối vuông. Đồ án giải nhì và được chọn thi công.

Nói thực, về sau này tôi mới biết rằng dường như hình ngôi đền chìm trong đá đã gợi sự liên tưởng tới hình ảnh tín ngưỡng tâm linh của kèo nhà cái 888 Việt. Dĩ nhiên nó không phải là ngôi đền thật, ngập ngừng mà nó làm cho kèo nhà cái 888 ta vọng tưởng đến một ngôi đền. Nói vòng vo một chút vì tôi không có dụng ý lấy một kiểu thức kiến trúc nào làm cơ sở cho đồ án dự thi, chuyện đó đã bật ra từ ngẫu nhiên.

Sau khi được “ngôi đền được kèo nhà cái 888”, những đêm  trời trong, tôi ra ra ngồi ngắm “ngôi đền” (nhà ông  Lê Hiệp chỉ cách vài trăm mét) , gặp mấy ông viết văn quân đội cũng tới đó, hỏi:Ông định nói lên cái gì?. Tôi hỏi lại:Thế nó nói cái gì với các ông?.

Chất lượng thẩm mỹ của công trình do mọi kèo nhà cái 888 phán xét, không thuộc cá nhân tôi, nhưng đọc bàiBuồn thay! Thương thaytrên báoLao Độngthan (hồi mới khánh thành) chất lượng thi công công trình kém,  đồng hoen gỉ xanh, đá ố vàng… Tôi xin kêu góp: Phẫn uất thay!"

Hình ảnh đoàn kèo nhà cái 888 dâng hương tại đài tưởng niệm tỉnh Tuyên Quang. Ảnh: Tư liệu/ Internet

Trong mạch chuyện đó, tôi đã hỏi tiếp:Còn Đài tưởng niệm ở tỉnh Tuyên Quang từ ý tưởng nào và khi thiết kế có làm anh lo chất lượng vật liệu một lần nữa không đảm bảo?

Ông chia sẻ: "Trường hợp này không phải vì tôi sợ thi công đánh tráo vật liệu nên phải làm bằng bê tông, mà do bố cục, do ý tưởng. Tôi được gọi đến sau hai năm các phương án “đấu nhau” không ngã ngũ. kèo nhà cái 888 ta không thoả mãn vì các phương án cụ thể quá. Chính sự cụ thể của hình tượng đã giới hạn nội dung cần biểu đạt. Tượng bà mẹ chẳng hạn, tỉnh nhà có đến 26 dân tộc, biết chọn bà mẹ của dân tộc nào?

Với tôi ấn tượng sâu bền về đất Tuyên Quang có thể gọi lên được là: Sóng sông Lô, Thành nhà Mạc và Cây đa Tân Trào.  Đồ án của tôi  thiết kế trên ngọn đồi cao 9 mét,  lấy "cây đa" hàng nghìn tuổi làm chủ thể cao 12 mét. “Sóng sông Lô” lượn dưới chân đài, các vòm cổng gợi thành Mạc, tam cấp cửu trùng phân bố trên các vị trí giật cấp. Đài tưởng niệm là nơi thờ tụng, vọng tưởng. Khi tham gia xây dựng tôi vẫn muốn kế thừa những “ký hiệu hay những mật ngữ” của kèo nhà cái 888 xưa".

*   *   *

Cuối buổi trò chuyện, chúng tôi cùng cho rằng có lẽ câu chuyện về đề tài  “đài tưởng niệm” chỉ đang bắt đầu. Cuộc sống không ngưng thay đổi, những nội dung, hình thức biểu trưng cũng thay đổi cùng với sự xuất hiện những quan niệm, thẩm mỹ mới, và qua đó tạo nên những niềm cộng cảm mới trong cộng đồng chúng ta.

Tất nhiên việc dựng đài tưởng niệm cho một quốc gia là việc hệ trọng, vì thế việc cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt kiên định ủng hộ đồ án của KTS Lê Hiệp cũng rất quan trọng, vì đã mở ra mối quan hệ thân tình giữa họ mà ông hay tâm sự với chúng tôi. Từ một phía khác, điêu khắc gia Lê Công Thành rất ý thức được sự hệ trọng ấy và từng nói với chúng tôi việc lựa chọn đồ án “ ngôi đền”,  rằng dường như nó không thuộc về lý trí, về vị trí đã được xếp hạng rõ ràng trong cuộc thi, mà do sự mách bảo của tâm linh cộng đồng thông qua những con kèo nhà cái 888 cụ thể.

Vâng, ông xứng đáng với đánh giá đó và đã ra đi thật thanh thản.

Hân Hương

_______________

(1)Sử dụng tư liệu bàiNgôi đền và cây đabáo Lao Động 3.9.1995.