Sắp hết thời mạnh ai nấy lấn kèo nhà cái 5!

Có lẽ chỉ đến khi cơ quan chức năng tính chuyện soạn luật, thông qua báo cáo đánh giá tác động sơ bộ một số nội dung đề nghị xây dựng nghị định quy định về lấn kèo nhà cái 5, dư luận mới có dịp được nhìn thấy toàn cảnh bức tranh lấn kèo nhà cái 5 ở Việt Nam với quá nhiều xấu xí, mà suốt một thời gian dài gần như mạnh ai nấy làm, mạnh địa phương nào có kèo nhà cái 5 nấy quyết.

Lấn kèo nhà cái 5 tùy tiện và cái giá phải trả

Trên thế giới hoạt động lấn kèo nhà cái 5 đã diễn ra ở nhiều nước với quy mô và diện tích phụ thuộc vào điều kiện địa lý và khả năng từng quốc gia. Đứng đầu danh sách lấn kèo nhà cái 5 để mở rộng và phát triển cảng kèo nhà cái 5 là Trung Quốc, với diện tích lấn kèo nhà cái 5 vùng cửa sông Dương Tử thuộc Thượng Hải là 400km2, cảng Thiên Tân thuộc vịnh Bột Hải với 365km2 và Đường Sơn (thành phố công nghiệp ven kèo nhà cái 5 cấp tỉnh thuộc Hồ Bắc) với 275 km2. Diện tích lấn kèo nhà cái 5 tại vịnh Tokyo (Nhật Bản) là 250km2, Incheon (Hàn Quốc) 220km2, vịnh San Francisco (Mỹ) 150km2, Mumbai (Ấn Độ) 148km2, Singapore 145km2, Công quốc Monaco lấn kèo nhà cái 5 thêm 0,4km2 tức 20% lãnh thổ...

Với lấn kèo nhà cái 5 để sử dụng làm các khu đô thị, siêu đô thị, phải kể đến khu vực vịnh Persian, điển hình là Dubai. Một trong những mục đích sử dụng đất lấn kèo nhà cái 5 là mở rộng các đường băng sân bay. Thống kê năm 2016 có 102 sân bay trên toàn thế giới được xây dựng trên mặt nước với một phần hoặc toàn phần là đất lấn kèo nhà cái 5.

Ở phạm vi thế giới, Hà Lan là quốc gia có lịch sử lấn kèo nhà cái 5 lâu đời nhất (từ thế kỷ XIV) xuất phát từ thực tế có đến trên 1/3 diện tích lãnh thổ nằm dưới mực nước kèo nhà cái 5 trung bình, khoảng 65% diện tích nằm dưới mực nước triều cao. Chỉ riêng vùng cửa sông Zuiderzee của Hà Lan đã lấn kèo nhà cái 5 với diện tích 1.650km2 trong thế kỷ XX. Gần 7.770km2 đất nông nghiệp hiện tại của Hà Lan là phần chìm dưới kèo nhà cái 5 vào năm 1200.

Dự án hơn 10 ha với vốn đầu tư 33 triệu USD của Công ty cổ phần Nha Trang Sao đã tự ý lấn, lấp kèo nhà cái 5 trái phép gần 2,3 ha danh thắng quốc gia vịnh Nha Trang, bị UBND tỉnh Khánh Hòa thu hồi tháng 8.2020. Ảnh:Hiếu Duy

Bên cạnh các lợi ích thu được từ hoạt động lấn kèo nhà cái 5 thì các tác động, ảnh hưởng đến môi trường, hệ sinh thái, kinh tế - xã hội cũng đang là vấn đề đặt ra với nhiều quốc gia. Tại Trung Quốc, các nghiên cứu về lấn kèo nhà cái 5 ở Vịnh Lan Châu, sau 15 năm từ 1987 đến 2002 cho thấy 49,1% vùng đất ngập nước tự nhiên bị giảm và giảm từ 2.065 đến 1.915 chỉ số đa dạng cảnh quan; thành phố Triết Giang lấn kèo nhà cái 5 1.828km2 bãi triều đã làm cho tình trạng ngập lụt tăng lên 4 lần từ năm 1950 đến 2003; từ năm 1995, thành phố Thiên Tân đã không còn bờ kèo nhà cái 5 tự nhiên do lấn kèo nhà cái 5 quá nhiều.

Ở cảng Victoria của Hồng Kông, các công trình lấn kèo nhà cái 5 làm mất cân bằng về quy hoạch, thu hẹp khu cảng dẫn tới  tắc nghẽn giao thông kèo nhà cái 5, phá vỡ cảnh quan, ô nhiễm môi trường… Tại Hàn Quốc, trong 30 năm qua, trên 40% diện tích vùng đất ngập nước đã bị san lấp, chuyển thành đất lấn kèo nhà cái 5. Ước tính, khoảng 54% vùng đất ngập nước của Mỹ, 90% vùng đất ngập nước của New Zealand, 68% rừng đước Philippines đã biến mất do sự khai thác của con người, chủ yếu là hoạt động khai hoang, lấn kèo nhà cái 5.

Thực tế vừa qua cho thấy, có những dự án có hoạt động lấn kèo nhà cái 5 mà chủ yếu là các dự án bất động sản đã “quây” mặt kèo nhà cái 5 và đường ra kèo nhà cái 5 như là của riêng, cản trở quyền tiếp cận của người dân với kèo nhà cái 5...

Trước tình trạng các công trình, hoạt động lấn kèo nhà cái 5 gia tăng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hệ sinh thái, môi trường kèo nhà cái 5, nhiều quốc gia đã đưa ra những quy định nhằm giảm thiểu tình trạng này. Nhiều nước đã ban hành luật để quy định chi tiết việc lấn kèo nhà cái 5 như Hà Lan ban hành Luật Đê, đập và lấn kèo nhà cái 5 từ năm 1904; Singapore ban hành Luật Đường bờ năm 1872 quy định lấn kèo nhà cái 5 và sử dụng các vùng đất ngập nước và bãi bồi ven kèo nhà cái 5; các quốc gia đảo bị tác động lớn bởi biến đổi khí hậu như Tuvalu ban hành Luật Lấn kèo nhà cái 5 và bãi bồi ven kèo nhà cái 5 từ năm 1969, Bermuda ban hành Luật Lấn kèo nhà cái 5 từ năm 1964; Nhật Bản cũng đã có Luật Lấn kèo nhà cái 5 các vùng nước công...

Năm 1994, Tổ chức Nông lương thế giới (FAO) đã xuất bản ấn phẩmCác khía cạnh thể chế và pháp lý về quản lý tổng hợp vùng bờ trong hệ thống pháp luật quốc gia.Năm 2006, FAO tiếp tục phát hành ấn phẩmLuật quản lý tổng hợp vùng bờ, trong đó nhấn mạnh đổi mới về mặt pháp lý trong quản lý tổng hợp vùng bờ, đặc biệt là các hoạt động làm thay đổi điều kiện tự nhiên của bờ kèo nhà cái 5 như lấn kèo nhà cái 5 và xây dựng các đảo nhân tạo. Theo xu hướng này, nhiều quốc gia đã ban hành các quy định về quản lý hoạt động lấn kèo nhà cái 5 trong khuôn khổ hệ thống pháp luật về quản lý tổng hợp vùng bờ.

Một số dự án lấn kèo nhà cái 5 ở Việt Nam diễn biến phức tạp

Những năm gần đây, Việt Nam ngày càng có nhiều dự án lấn kèo nhà cái 5 ra đời. Với lợi thế hơn 3.200km bờ kèo nhà cái 5, trong đó có nhiều khu vực kèo nhà cái 5 ven bờ nông, nhiều bãi bồi, rất thuận lợi cho hoạt động lấn kèo nhà cái 5. Lấn kèo nhà cái 5 đã trở thành một hướng mở tích cực cho các đô thị, khu vực ven kèo nhà cái 5, khẳng định hướng phát triển cần thiết cho tương lai. Đây không chỉ là giải pháp mở rộng quỹ đất, phát triển kinh tế - xã hội mà còn là giải pháp chủ động ứng phó với tình trạng xói lở bờ kèo nhà cái 5, nước kèo nhà cái 5 dâng.

Tuy nhiên, theo Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT), bên cạnh những giá trị thu được thì lấn kèo nhà cái 5 cũng có rất nhiều vấn đề phải quan tâm. Các công trình, hoạt động lấn kèo nhà cái 5 có thể làm thay đổi điều kiện tự nhiên, địa hình, cảnh quan; làm thay đổi chế độ thủy động lực của khu vực, thay đổi dòng chảy ven bờ, gây bồi lắng, sạt lở ở khu vực lân cận và gây xói lở bờ, làm mất an toàn cho chính các công trình; hoạt động lấn kèo nhà cái 5 cũng có thể tác động không nhỏ đến hệ sinh thái, đa dạng sinh học và các nguồn lợi, tác động tới đời sống người dân ven kèo nhà cái 5...

Tại các khu vực lấn kèo nhà cái 5, chất thải sinh hoạt từ các khu đô thị, khu dân cư và các chất thải khác của sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, công nghiệp, dịch vụ có khả năng gây ô nhiễm trên diện rộng, làm suy thoái môi trường và các hệ sinh thái kèo nhà cái 5 ở khu vực lân cận. Chưa kể đến nhu cầu vật liệu san lấp phục vụ hoạt động lấn kèo nhà cái 5 có thể dẫn tới tình trạng khai thác đất, cát bừa bãi, trái phép, ảnh hưởng, hủy hoại môi trường nơi khác.

Các dự án có hoạt động lấn kèo nhà cái 5 gây những tác động, ảnh hưởng đến sinh kế, việc làm, chỗ ở của người dân khu vực lấn kèo nhà cái 5; phá vỡ quy hoạch hạ tầng, giao thông, y tế, giáo dục... Thực tế vừa qua cho thấy, có những dự án có hoạt động lấn kèo nhà cái 5 mà chủ yếu là các dự án bất động sản đã “quây” mặt kèo nhà cái 5 và đường ra kèo nhà cái 5 như là của riêng, cản trở quyền tiếp cận của người dân với kèo nhà cái 5, ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân nơi đây, hạn chế tiềm năng du lịch kèo nhà cái 5.

Dự án đô thị lấn kèo nhà cái 5 Rạch Giá, Kiên Giang (ảnh) là khu đô thị lấn kèo nhà cái 5 đầu tiên của Việt Nam, với tổng diện tích 420ha, được Thủ tướng phê duyệt năm 1999. Năm 2015, Kiên Giang tiếp tục khởi công dự án lấn kèo nhà cái 5 tại khu tây bắc thành phố Rạch Giá với diện tích gần 100ha và khu vực bãi bồi tự nhiên 16ha. Năm 2019, Kiên Giang khởi động thêm một dự án khu lấn kèo nhà cái 5 mới cũng thuộc thành phố Rạch Gía có vốn đầu tư 8.000 tỉ đồng… Ảnh:Phạm Ngôn

Trong thời gian qua, do chưa giải quyết tốt các vấn đề trên nên một số dự án có hoạt động lấn kèo nhà cái 5 tại Việt Nam đã gây tác động, ảnh hưởng đến cảnh quan, môi trường, hệ sinh thái, gây xói lở bờ kèo nhà cái 5; có dự án phải ngừng triển khai do chưa tính toán cặn kẽ về kỹ thuật, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội; có dự án phải xem xét lại do ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh; có dự án đã vấp phải sự phản đối của người dân địa phương khi triển khai.

Tình trạng san lấp, lấn kèo nhà cái 5 tràn lan, phá vỡ cảnh quan, quy hoạch; lợi dụng, biến tướng các dự án được phê duyệt để tiến hành lấn kèo nhà cái 5 trái phép; tình trạng buông lỏng quản lý, không kiểm soát chặt chẽ hoạt động lấn kèo nhà cái 5 diễn ra ở một số địa phương gần đây nổi lên nhiều vấn đề khá phức tạp, trong khi đó pháp luật hiện hành gần như chưa có các quy định cụ thể đối với hoạt động này.

Tìm “vòng kim cô” cho dự án lấn kèo nhà cái 5

Kinh nghiệm thế giới cho thấy quản lý các hoạt động lấn kèo nhà cái 5 là hoạt động rất phức tạp liên quan đến nhiều vấn đề: thẩm quyền cấp phép lấn kèo nhà cái 5; cơ chế chuyển đổi từ sử dụng kèo nhà cái 5 thành sử dụng đất; việc bồi thường cho các chủ thể đang sử dụng kèo nhà cái 5 và sở hữu sau khi lấn kèo nhà cái 5; triển khai thực hiện các dự án, công trình từ phạm vi nào được xem là lấn kèo nhà cái 5... Giải quyết các vấn đề này cần xuất phát từ thực tiễn của mỗi quốc gia.

Tại báo cáo đánh giá tác động sơ bộ một số nội dung đề nghị xây dựng nghị định quy định về lấn kèo nhà cái 5, liên quan đến quy định phạm vi thực hiện các hoạt động lấn kèo nhà cái 5, Bộ TN&MT đã đưa ra hai phương án để lấy ý kiến:một là, hoạt động lấn kèo nhà cái 5 là hoạt động có phạm vi thực hiện từ đường mép nước triều kiệt trung bình nhiều năm ra phía kèo nhà cái 5, ngoại trừ hoạt động lấn kèo nhà cái 5 phục vụ quốc phòng an ninh.Hai là, hoạt động lấn kèo nhà cái 5 được quy định là hoạt động có phạm vi thực hiện từ đường mực nước triều cao trung bình nhiều năm ra phía kèo nhà cái 5, ngoại trừ hoạt động lấn kèo nhà cái 5 phục vụ quốc phòng an ninh. Trên cơ sở đánh giác các tác động đến môi trường, kinh tế, xã hội, thủ tục hành chính, hệ thống pháp luật… Bộ TN&MT đề nghị lựa chọn phương án hai.

Vị trí lấn kèo nhà cái 5 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong thực hiện thành công các dự án có hoạt động lấn kèo nhà cái 5. Đơn cử, nhiều địa phương đã thực hiện dự án mở rộng đô thị bằng cách đổ đất xây dựng các khu đô thị lấn kèo nhà cái 5. Tuy nhiên, do chưa có một quy hoạch tổng thể và còn thiếu sự sâu sát trong công tác quản lý nên xảy ra tình trạng dự án kéo dài, sử dụng sai mục đích và lấn kèo nhà cái 5 vượt diện tích được phê duyệt..., đe dọa nghiêm trọng đến môi trường và các hệ sinh thái kèo nhà cái 5.

Đối với các yêu cầu lấn kèo nhà cái 5, Bộ cũng đưa ra hai phương án để lấy ý kiến:một là, quy định cụ thể các yêu cầu về việc lấy ý kiến các cơ quan, tổ chức, cá nhân đối với dự án có hoạt động lấn kèo nhà cái 5 trong quá trình lập, xem xét, thẩm định, quyết định cho phép thực hiện các hoạt động lấn kèo nhà cái 5.Hai là, không quy định các yêu cầu đối với dự án lấn kèo nhà cái 5, các bộ ngành, địa phương tự đánh giá tính khả thi của dự án đối với từng nội dung theo chức năng nhiệm vụ và các quy định hiện hành. Căn cứ trên thực trạng và nội dung đánh giá tác động, Bộ TN&MT kiến nghị lựa chọn phương án một.

Vị trí lấn kèo nhà cái 5 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong thực hiện thành công các dự án có hoạt động lấn kèo nhà cái 5. Đơn cử, nhiều địa phương đã thực hiện dự án mở rộng đô thị bằng cách đổ đất xây dựng các khu đô thị lấn kèo nhà cái 5. Tuy nhiên, do chưa có một quy hoạch tổng thể và còn thiếu sự sâu sát trong công tác quản lý nên xảy ra tình trạng dự án kéo dài, sử dụng sai mục đích và lấn kèo nhà cái 5 vượt diện tích được phê duyệt..., đe dọa nghiêm trọng đến môi trường và các hệ sinh thái kèo nhà cái 5.

Bộ TN&MT kiến nghị xem xét vị trí lấn kèo nhà cái 5 phải bảo đảm phù hợp với các quy hoạch có phạm vi liên quan đến khu vực dự kiến lấn kèo nhà cái 5, phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh trên cơ sở lấy ý kiến của các cơ quan có liên quan và sẽ được lồng ghép trong quy định về đánh giá, xác định vị trí lấn kèo nhà cái 5 trong quá trình lập, xem xét, quyết định cho phép thực hiện các hoạt động lấn kèo nhà cái 5.

Hiện nay chưa có cơ quan đầu mối của Chính phủ quản lý hoạt động lấn kèo nhà cái 5. Dẫn đến vấn nạn san lấp, lấn kèo nhà cái 5 phá vỡ cảnh quan, quy hoạch; lợi dụng, biến tướng các dự án được phê duyệt để tiến hành lấn kèo nhà cái 5 trái phép; một số địa phương buông lỏng quản lý, không kiểm soát chặt chẽ hoạt động lấn kèo nhà cái 5, làm cho gần đây nổi lên một số vấn đề khá phức tạp ở Quảng Ninh, Thanh Hóa, Khánh Hòa, Đà Nẵng, Quảng Nam, TP.HCM… Để khắc phục, Bộ TN&MT đưa ra hai phương án lấy ý kiến:một là, không giao cơ quan đầu mối giúp Chính phủ quản lý hoạt động lấn kèo nhà cái 5, các cơ quan quản lý trong phạm vi chức năng và quyền hạn được giao.Hai là, giao một cơ quan đầu mối giúp Chính phủ quản lý nhà nước đối với hoạt động lấn kèo nhà cái 5. Bộ đề nghị lựa chọn phương án hai.

“Đáng chú ý, nhiều khu vực ven kèo nhà cái 5, hải đảo thực hiện hoạt động lấn kèo nhà cái 5 rất nhạy cảm, có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, là khu vực trọng yếu về quốc phòng, an ninh. Vì vậy, Bộ Tài nguyên và Môi trường đề xuất phải có quy định cụ thể về quyền, nghĩa vụ của chủ đầu tư dự án, đặc biệt là quy định về việc chuyển nhượng các dự án có hoạt động lấn kèo nhà cái 5; quyền, nghĩa vụ của chủ đầu tư dự án là tổ chức, cá nhân nước ngoài”, báo cáo khuyến nghị.

Minh Hoàng - Hữu Đức