Bí thư kèo nhà cái 5 An Nguyễn Sự: Mất tính cộng đồng thì làng vỡ

Tại sao kèo nhà cái 5 An, một thương cảng mở, một nền kinh tế mở từ thế kỷ thứ 11, 12, tính cách thị hình thành rất sớm, giao lưu buôn bán với nước ngoài từ rất sớm… lại vẫn giữ được làng?

Lý giải vấn đề này cần đề cập đến nhiều khía cạnh, nhưng có lẽ điều đặc biệt nhất là ở kèo nhà cái 5 An, người nhà quê và người ở phố không có khoảng cách. Người ở phố về quê cũng chẳng có gì bỡ ngỡ, và ngược lại. Điều đó có được nhờ tính cộng đồng của cư dân rất mạnh. Việc gì xảy ra với một nhà như tối có người đau, người vừa mất… thì sáng hôm sau cả làng, cả phố đều biết, đều chia sẻ. Chính tính cộng đồng đã tạo nên văn hoá làng bền vững.

Tính cách làng của kèo nhà cái 5 An có gì khác biệt so với các miền khác? Thời gian có ý nghĩa gì với việc bồi đắp văn hoá làng?

Chính văn minh đô thị hài hoà một cách độc đáo với truyền thống sâu đậm của làng, giúp kèo nhà cái 5 An phát triển, kèo nhà cái 5 nhập… nhưng không vượt qua ngưỡng của mình. Phát triển và bảo thủ giằng co, ràng buộc, giúp giữ được sự cân bằng, không bị biến dạng, không đánh mất mình. Bài học lịch sử giúp ta chiêm nghiệm dù kèo nhà cái 5 An đa văn hoá, nhưng khi đến kèo nhà cái 5 An, đã hoà quyện với tính cách nơi đây, để tạo ra cái riêng có. Người kèo nhà cái 5 An sẵn sàng tiếp nhận mọi cái bên ngoài nhưng biết giữ cái của mình. Không ai “hoá” ai cả, mà tự hoá lẫn nhau, để tạo nên bản sắc kèo nhà cái 5 An, tính chừng mực của người kèo nhà cái 5 An, giúp cho tính làng trong đô thị không bị bảo thủ, lạc hậu.

Vì sao ở các miền khác, những cú “sốc” văn hoá làm tan vỡ mọi giềng mối của văn hoá làng, mà dân kèo nhà cái 5 An thì không, vẫn tồn tại an nhiên giữa văn minh, kèo nhà cái 5 nhập?

Văn hoá đóng khung là văn hoá chết. Văn hoá có đời sống, có quá khứ, hiện tại và tương lai, không bị cắt đoạn ra. Nhờ có quá khứ mà văn hoá biết gạn đục, khơi trong. Hoà với quá khứ vững vàng giúp cho ta sống được với hiện tại, đi cùng thiên hạ, không lạc hậu, không bị sốc khi đi vào hiện đại. Đó là một quá trình tự nhiên, không gượng gạo, không phải nỗ lực quá sức mình.

Để giữ được “chất” làng cho Trà Quế, Kim Bồng, Thanh Hà... kèo nhà cái 5 An đã có những quyết sách gì, có gặp khó trước thách thức của đời sống, khi thực dụng đang lên ngôi và con người sẵn sàng kiếm tiền bằng mọi giá?

Làng kèo nhà cái 5 An bao giờ cũng gắn với một nghề nhất định, có đình làng, có thành hoàng riêng. Người làng gắn kết cuộc đời qua nghề nghiệp, hiểu nhau qua nghề nghiệp, tính cộng đồng được cố kết qua nghề nghiệp. Để giữ được Trà Quế, Kim Bồng, Thanh Hà… không thể đóng khung trong biểu diễn nghề, mà phải duy trì cuộc sống thật, con người thật. Chúng ta hiện đang bội thực chuyện xây dựng làng nghề giả, trình diễn, đời sống nghề không có. Điều quan trọng nhất là phải có được những cư dân làng biết tự hào về nghề tổ, nối kết được giữa hiện tại và quá khứ, với ông bà tổ tiên, và sống được bằng nghề trong chính ngôi nhà của mình.

Ông có lo ngại nhiều không khi làn sóng đầu tư đang “đổi chủ” những ngôi nhà mặt tiền, khiến người kèo nhà cái 5 An thật dần lùi vào trong hẻm? Sự hoán chuyển này có ảnh hưởng gì đến một kèo nhà cái 5 An thật?

Tôi rất thông cảm cho một số gia đình vì quá đông con cần bán nhà để chia cho con cháu, điều đó hoàn toàn chính đáng. Mua nhà kèo nhà cái 5 An có nhiều loại, thứ nhất vì quá yêu kèo nhà cái 5 An, thứ hai như một thú chơi đồ cổ, thứ ba để kinh doanh, thứ tư đầu tư bất động sản… Sau nhà tôi có gia đình chồng Thuỵ Điển, vợ Việt. Họ đến đây mua nhà, sinh con đẻ cái ở đây, và trở thành một người rất kèo nhà cái 5 An. Tiết xuân đều đi cúng chùa, uống rượu gạo, chúc tết quanh làng, và gọi tôi là hàng xóm. Người nhập cư làm kèo nhà cái 5 An phong phú hơn. Không ai hoá ai cả, nếp sống cộng đồng sẽ khiến cho tự bản thân họ hoá lẫn nhau để trở thành người kèo nhà cái 5 An. Tôi chỉ ngại những người thuê nhà để kinh doanh. Họ sẵn sàng làm mọi thứ sau vài năm chặt chém, chèo kéo, làm nhạt nhoà phần hồn kèo nhà cái 5 An.

Anh nghĩ gì về bản lĩnh của một thị trưởng?

Phải có tầm, có trí tuệ, nhìn rõ quá khứ để làm sống dậy tương lai. Trong điều kiện hiện nay, đô thị hoá là tất yếu, nhưng phát triển đô thị của ta “không có chửa mà đẻ”, thì chỉ mười năm nữa sẽ phá hết môi trường, phá hết làng. Phát triển đô thị khiên cưỡng không theo quy luật, không bài bản, dồn dân, phá thành hoàng, không tôn trọng quá khứ, nước không mất mà vỡ làng. Hơn ai hết, kèo nhà cái 5 thị trưởng phải có bản lĩnh, phải thấy được sức mạnh của làng. Vứt bỏ tính cộng đồng thì làng vỡ, lệ làng mất thì nước sẽ loạn, tha hoá cả dân tộc.

Anh có lo nhiều không khi không còn làm lãnh đạo nữa, làng cổ sẽ không thể chống cự trước văn minh thô lậu và thực dụng?

Thực hiệnKim Yến,hoạ chân dungHoàng Tường- TGTT