Canh ty le keo nha cai 5 bánh đa còn trong trí nhớ

“Con ty le keo nha cai 5 tám cẳng hai càng” gần như ai cũng biết. Trẻ nông thôn còn biết rõ hơn vì gặp ty le keo nha cai 5 hàng ngày. Ra ao, ra đồng, ra chợ đều có ty le keo nha cai 5. ty le keo nha cai 5 có thể chế thành nhiều món: ty le keo nha cai 5 rang, ty le keo nha cai 5 muối, ty le keo nha cai 5 băm (rang mặn), riêu ty le keo nha cai 5… nhưng phổ biến nhất vẫn là canh ty le keo nha cai 5.

Canh ty le keo nha cai 5 hợp với nhiều loại rau: rau đay, rau mồng tơi, rau ngót, rau tập tàng, rau muống… Hôm nay xin giới thiệu với mọi người món canh ty le keo nha cai 5 nấu rau muống kèm rau rút…

Trong các loại ty le keo nha cai 5 bắt ở đồng thì ty le keo nha cai 5 móc mà là ngon nhất. ty le keo nha cai 5 móc mà thường to, chắc thịt (nhất là vào dịp ruộng lúa đang phơi màu hay đồng lúa sắp gặt, nhiều thức ăn). Cứ sáng sớm ra lội đồng, lần theo các bờ vùng bờ thửa sẽ thấy thấp thoáng các hang ty le keo nha cai 5 (gọi là “mà”). “Mỗi mả có một con ma, mỗi mà có một con ty le keo nha cai 5”. Mà có ty le keo nha cai 5 nằm là một cái hang nhỏ, không sâu lắm.

ty le keo nha cai 5 sau khi kiếm ăn về chui vào mà. Nó cạp đắt trộn với nước dãi đùn lên một lớp bùn mỏng phủ lên. ty le keo nha cai 5 nằm im dưới đó, đôi lúc thấy bùn nhão có nước chảy hấp him. Đó là ty le keo nha cai 5 đang thở. Thọc tay vào khá sâu, móc mạnh. Chú ty le keo nha cai 5 sẽ bật ra. Rũ qua bùn đất cho vào giỏ.

ty le keo nha cai 5 sau khi kiếm ăn về chui vào mà. Ảnh: CTV

Lần lượt thị sát bờ ruộng (đang xăm xắp nước) sẽ tìm ra các mà khác. Cẩn thận, phải phân biệt mà có ty le keo nha cai 5 mà không. Nếu cứ liều thọc tay vào thì hoặc là gặp chuột, hoặc là gặp rắn nước. Tôi đã không ít lần bị rắn nước cắn khi bắt ty le keo nha cai 5 hay đi úp cá. Rắn nước (không có nọc độc) cắn không chết nhưng rất ngứa. Có lần răng của nó bị gãy găm vào thịt.

Bắt được lưng giỏ ty le keo nha cai 5 thì quần áo lấm lem, chân tay sây sát, nhưng lòng tràn đầy niềm vui vì chiến công có vài chục con ty le keo nha cai 5 đồng rất béo (nói chung ty le keo nha cai 5 đồng cũng không dễ kiếm, có lần lội cả buổi cũng chỉ được hơn chục con là cùng).

Không ra ruộng móc mà, không ra đồng tát cá, không đi dánh dậm, không vào ao xúc… thì không có ty le keo nha cai 5, ốc, tép, cá “cây nhà lá vườn”. Vậy muốn ăn ty le keo nha cai 5 thì ra chợ. Chợ nông thôn thiếu gì. Người ta không bán cân như bây giờ mà bán theo đơn vị “xóc”. Những con ty le keo nha cai 5 được cài và kẹp vào hai thanh tre nhỏ, lần lượt ty le keo nha cai 5 to ở dưới, ty le keo nha cai 5 nhỏ ở trên. Cài khoảng 4-5 con thì tạm cố định bằng một cái lạt (lạt rơm hay lạt giang) và cuối xóc sẽ chốt bằng một mối lạt thật chặt. ty le keo nha cai 5 chỉ bị cố định hai bên thân, còn chân và càng của nó “thả rông”. Có khi đặt xuống đất, xóc ty le keo nha cai 5 vẫn bò ngang như thường…

ty le keo nha cai 5 đồng bán ngoài chợ. Ảnh: CTV

Với lượng 6 người ăn (đủ 1 mâm), cần nửa giỏ hoặc 2 xóc ty le keo nha cai 5. ty le keo nha cai 5 trước khi làm đều phải ngâm nước. ty le keo nha cai 5 móc mà ngâm lâu hơn và thay nước nhiều hơn. Sau khi ty le keo nha cai 5 bò trong nước và tự nhả đất, ta vẫn phải làm sạch lần cuối bằng cách cho vào rổ xóc đi xóc lại nhiều lần. Sau mỗi đợt xóc lại chao vào chậu hoặc dội nước cho bùn đất, rong rêu và chất bẩn bong ra hết. Nào bây giờ xé ty le keo nha cai 5 nhé.

Dùng hai ngón tay trái kẹp hai bên mang (ty le keo nha cai 5 sẽ vùng vẫy khua càng vào khoảng không). Lúc ấy, dùng tay phải túm lấy toàn bộ một bên càng giật mạnh (lưu ý, nếu chỉ túm một hai cẳng, theo bản năng sinh tồn, ty le keo nha cai 5 sẽ tự rụng chân và không xé được).

Xé tức là tách phần thân ty le keo nha cai 5 ra khỏi mai. Dưới thân ty le keo nha cai 5 (bụng ty le keo nha cai 5) có cái yếm. ty le keo nha cai 5 đực yếm nhỏ, ty le keo nha cai 5 cái yếm to. ty le keo nha cai 5 cái mùa sinh sản có thể có trứng và có khi trứng đã nở, các con ty le keo nha cai 5 li ti bò lúc nhúc trong yếm (thật tội nghiệp vì lũ con non này sẽ chết). Cho ty le keo nha cai 5 đã xé vào rổ. Trong lúc chờ ráo nước, ta khêu gạch (khối gan tụy và trứng non màu vàng nằm trong mai) bằng một cái tăm cứng. Gạch này cho vào bát, tính sau.

Thịt ty le keo nha cai 5 nằm trong thân ty le keo nha cai 5. Thân ty le keo nha cai 5 dồn lại cho vào cối giã. Rắc vào chút muối trắng để giã khỏi bắn. Nhà tôi giã bằng cối đá (vẫn dùng giã giò). Lưu ý giã ngay khi ty le keo nha cai 5 đã ráo nước. Toàn bộ quy trình chuẩn bị nguyên liệu, giã ty le keo nha cai 5 và nấu canh đều phải làm liên tục. Nếu chậm, để tiếp xúc lâu trong không khí, thịt ty le keo nha cai 5 sẽ bị khai, giảm chất lượng (Sau này, khi ra Hà Nội, tôi chỉ mua ty le keo nha cai 5 sống về nhà tự làm tự giã chứ không bao giờ để nhà hàng làm (rồi gói mang về), càng không bao giờ mua ty le keo nha cai 5 đã xay cho vào tủ lạnh).

ty le keo nha cai 5 thường được giã và lọc khoảng 3 lần. Lọc sao cho bã chỉ là xương ty le keo nha cai 5 nát tươm, thịt ty le keo nha cai 5 tan ra theo nước vào nồi. Một nồi nước đục, màu nâu đặc trưng. Bây giờ thì tra mắm muốị. “Thịt không hành, canh không mắm”. Ở quê hồi đó, rất ít khi có nước mắm, chỉ có mắm tôm mua ở chợ (bọc trong lá dong), cho vào độ 1-2 thìa, khoắng đều.

Kinh nghiệm dân gian thêm chút muối khi giã ty le keo nha cai 5để giã khỏi bắn. Ảnh: Bùi Thuỷ

Gạch đã khêu xong. Rau muống, rau rút đã rửa. Vậy thỉ “nổi lửa lên em”. Lửa đây đun bằng bếp rạ, hoặc họa hoằn bếp củi. Nên để lượng nước canh khoảng non nửa hoặc 2/3 nồi nấu (xoong hay nồi đồng) chứ đừng đầy quá, đầy sẽ bị trào, khó nấu.

Khi nổi lửa độ vài phút, nước ty le keo nha cai 5 bắt đầu ấm nóng, dùng đôi đũa khuấy liên tục theo vòng tròn trong nồi, tạo nên một vòng nước xoáy trôn ốc. Làm như thế thịt ty le keo nha cai 5 sẽ tụ lại giữa và đóng thành từng khối (giống như những tảng băng trên Bắc Băng Dương). Khuấy độ 2-3 lần cho đến khi nước nóng già. Lúc đó mà khuấy nữa sẽ mất tác dụng, mảng gạch ty le keo nha cai 5 sẽ tan và mất khả năng kết tủa.

Trong lúc đợi cho nồi canh sôi đừng để lửa to quá. Canh sẽ trào và gạch cũng tan luôn. Nồi canh sôi, nước sủi lên ở giữa và đẩy mảng gạch ty le keo nha cai 5 sang bên. Lúc này hãy cho rau muống vào (đập giập, vặn thành từng đoạn), nhẹ nhàng lách sao cho rau không bị vướng làm vỡ gạch ty le keo nha cai 5. Đồng thời cũng cho luôn bánh đa (vì bánh đa khá lâu chín).

Canh ty le keo nha cai 5 bánh đa là món ăn xuất xứ miền Bắc. Ảnh: CTV

Bánh đa nấu canh là loại bánh đa sống, tráng riêng (không phải bánh đa để nướng). Bánh đa nấu canh dày, không có vừng, không thái trước mà khi nấu dùng tay bẻ thành miếng to nhỏ khác nhau (chừng hai ngón tay). Bẻ đến đâu cho vào nồi đến đấy (có thể bẻ trước và nhúng nước cho mềm). Bánh đa chìm nhanh và sẽ chín cùng với rau muống. Khi cả hai cùng chín thì cho rau rút (loại bánh tẻ hoặc non, nhặt sạch, ngắt chừng 3 - 4cm). Rau rút chín tới mới thơm và ngon. Cho gạch ty le keo nha cai 5 (khêu vào bát lúc này, có thể phi hành mỡ cho thơm) vào đảo nhé. Lớp gạch ty le keo nha cai 5 đóng mảng (màu nâu nhạt) cùng với gạch ty le keo nha cai 5 phi hành (màu vàng tươi) tạo nên một hỗn hợp màu rất hấp dẫn cho nồi canh. “Bức tranh quê” là đây chứ ở đâu!

Canh ty le keo nha cai 5, rau muống, rau rút, bánh đa bẻ là một món ăn dân dã, đậm đà, ngon miệng. Có thể ăn với cơm hoặc ăn thay cơm (như ăn phở). Món này cũng rất hợp với cánh đàn ông. Sau một chầu rượu thịt no say mà được ăn canh ty le keo nha cai 5 bánh đa thì tuyệt: vừa lành, vừa bổ, vừa giúp dã rượu. Các chàng uống rượu xong ăn canh này, bụng sẽ êm và cứ thế đánh một giấc thẳng cẳng đến chiều.

Cần gì cỗ tiệc linh đình

Canh bánh đa bẻ cho mình với ta.

PGS-TS. Phạm Văn Tình