nhận định bóng đá kèo nhà cái 5Đường đến bàn thờ chung

“Cái bàn thờ gia tiên nhà tôi có phải là “một di sản chiến tranh?”. Tôi còn đang lưỡng lự tìm câu trả lời, thì bạn tôi, nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 đàn ông có khuôn mặt nhàu nát, sinh ra, lớn lên trong chiến tranh, phần lớn tuổi xuân cũng trên chiến trường, bảo: “Tưởng cuộc chiến chấm dứt sau 30.4.1975 nhưng nay cao niên rồi mà nó vẫn giằng co trên bàn thờ”.

Bàn thờ thêm nhiệm vụ

Ông thở dài: “Triệu nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 vui, triệu nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 buồn”⁽¹⁾ và triệu nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 buồn vui lẫn lộn”. Thực ra hoàn cảnh gia đình ông không cá biệt, là mô tip quen thuộc trong văn học và lịch sử hậu chiến của những gia đình có “nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 bên này, nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 bên kia”,  họ sống trong những tấn kịch chờ hòa giải.

Chẳng hạn, đôi vợ chồng kết hôn sau 1975 có hai nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 cha, một nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 từng là bộ đội miền Bắc, một nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 từng là lính Việt Nam Cộng hòa. Hoặc sau ngày đất nước thống nhất, một bà mẹ đón hai đứa con từ hai chiến tuyến cùng trở về dưới mái nhà của bà. Rắc rối hơn, nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 đàn ông bên chiến thắng trở về quê tìm gặp lại nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 vợ của mình, nhưng cô ấy đã tái giá với một sĩ quan bên thua trận, cũng là nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 chăm sóc ba má và những đứa con ruột của ông suốt những năm chiến tranh chia cắt gia đình họ.

Tác phẩmHai nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 línhcủa nghệ sĩ nhiếp ảnh, nhà báo Chu Chí Thành, được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật năm 2022. Bức ảnh được chụp tại vùng ranh giới Long Quang, xã Triệu Trạch, huyện Triệu Phong, Quảng Trị vào năm 1973, ghi lại khoảnh khắc gặp gỡ giữa hai nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 lính từ hai phía trong thời kỳ chiến tranh.

Những đau khổ như vậy nhiều không kể xiết, cũng không có một công thức hòa giải chung nào cho mọi gia đình trước vô số tình huống éo le, và càng không thể kỳ vọng rằng những tấn kịch hậu chiến ấy sẽ được giải quyết chỉ trong một đời nhận định bóng đá kèo nhà cái 5?

Tức là những những câu hỏi hòa hợp vẫn còn đó chờ phép mầu, chờ điều gì, sự kiện gì, trong kịch bản nào xuất hiện có thể khâu những vết thương sâu há miệng? Có lẽ, câu trả lời nằm trong những khoảnh khắc mà các thế hệ kế tiếp buộc phải đối diện với nhau, buộc phải lựa chọn: nối tiếp hận thù hay kết nối bằng từ tâm?

Thí dụ, với các trường hợp đã nêu, có thể hình dung khi đôi vợ chồng sinh con, đứa bé sẽ, một cách tự nhiên, kết nối hai ông nội, ngoại của nó trong trường hợp thứ nhất, chứ chẳng lẽ hai kẻ già cứ quyết dạy đứa cháu chung bằng lòng hận thù? Trường hợp thứ hai, bà má nằm trên giường bệnh, được cả hai đứa con ruột vốn ở hai chiến tuyến hợp sức chăm sóc những ngày cuối đời và vào phút bà ra đi, cả hai anh em bỗng nghe được “tiếng kêu của máu”. Trường hợp ba, nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 vợ đưa cả hai di ảnh của hai nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 chồng lên bàn thờ, bà cùng những đứa con chung/ riêng làm giỗ cho họ, trong tiếng khóc hối hận của chúng.

Tất nhiên trong thực tế có không ít những cuộc hòa giải âm thầm, lặng lẽ chẳng cần đến các cuộc sinh nở hay tang lễ rền rĩ. Nhưng đó không phải là câu chuyện của bạn tôi, một nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 con trưởng mang trọng trách hương khói cho tổ tiên. Tôi biết ông mất nhiều năm chuẩn bị buổi lễ trọng trước gia đình, dòng họ, cho khoảnh khắc chuyển hóa: Ngày giỗ trở thành ngày hàn gắn, ngày không chỉ tưởng nhớ cha ông mà còn cầu mong sự tha thứ, hòa giải.

“Gia đình chúng ta, dù quá khứ ra sao, vẫn là một!”.

Ông ấy đã nén chịu, vượt qua bao phản ứng trái chiều từ những nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 chung huyết thống để có thể đặt di ảnh của hai nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 từng cầm súng bắn nhau lên cùng một bàn thờ. Vâng, chẳng có gì vẹn toàn nhưng trong quan sát của tôi ông ta đã biến cái bàn thờ gia tiên - nơi linh thiêng nhất trong mỗi ngôi nhà nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Việt - thành không gian biểu tượng của sự hòa giải.

Nếu khái niệm “di sản chiến tranh” bao gồm tất thảy những tàn dư, dấu tích vật thể, phi vật thể còn lại sau các cuộc chiến tranh, thì cái bàn thờ ấy là một loại di sản chiến tranh. Nó thầm lặng ghi nhận cuộc chiến từng xảy ra, từng gây chấn thương, làm đỗ vỡ các mối quan hệ giữa những nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 ruột thịt trên hai chiến tuyến. Và nó lưu giữ dấu tích của sự hàn gắn.

Coi chừng di hại đến con cháu

Việc thờ phụng gia tiên là thiêng liêng của mỗi gia đình, không nên và không được phép bàn vào nếu gia chủ không mở lời. Sự kiện “các nhân vật từng coi nhau là kẻ thù được thờ phụng trong không gian chung” ở nhà bạn tôi là việc riêng của ông ấy, có thể được nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 này tán đồng bị nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 kia phản đối, và hiển nhiên là việc không thể thể ép buộc nhau.

Vậy nếu 50 năm đã trôi qua chưa đủ cầm lại những vết thương còn rỉ máu giữa những nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 lính cùng gia đình họ ở hai phía thì cứ việc chờ thêm thời gian. Bởi chẳng ai trong thế giới nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 trần tục này “bỗng có tư cách đạo đức” khuyên bảo nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 khác buông bỏ hận thù, việc của chỉ các bậc A La Hán.

Vâng, đời chúng ta có thể không còn quan trọng, nhưng cuộc sống, tương lai nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 con cháu dứt khoát rất quan trọng với chúng ta. Vậy nếu chúng ta không giải quyết được hận thù hôm nay, liệu con cháu mai sau có được bình yên?

Năm 2009 TS. Rachel Yehuda & TS. Linda Bierer (Mỹ) công bố một công trình nổi tiếng “Sự liên quan nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 di truyền học biểu sinh với rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD – Post -Traumaic Stress Disorder)”⁽²⁾. Nó đề cập đến tình trạng sức khỏe tâm thần có thể tiến triển xấu (vật vã trong hồi tưởng, lo lắng, tê liệt cảm xúc, khó hòa nhập với cộng đồng) của nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 trải qua hoặc chứng kiến những sự kiện gây chấn thương như chiến tranh, bạo lực, di tản. Đặc biệt nghiêm trọng, khi họ chứng minh cách ảnh hưởng PTSD đến não bộ, hormone, và gene. Rằng PTSD không truyền trực tiếp qua gene như các bệnh di truyền cổ điển mà những ảnh hưởng của chấn thương tâm lý có thể truyền qua các thế hệ bằng con đường “biểu sinh” (epigenetics).

Đại khái một nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 (bố, mẹ, hoặc ông, bà) trải qua chiến tranh, lưu đầy, tra tấn… thì cơ thể họ có thể thay đổi cách gene hoạt động. Những thay đổi đó không làm thay đổi trình tự DNA nhưng có thể gắn “dấu hiệu biểu sinh” lên DNA - những dấu hiệu đó có thể truyền sang con cái họ qua tinh trùng, hoặc trứng. Để rồi con cháu của họ dù chưa từng trải qua chiến tranh vẫn có nguy cơ cao mắc PTSD, trầm cảm, lo âu.

Vậy nếu biết nguy cơ di truyền, liệu những phụ huynh từng tham chiến ở cả hai bên còn muốn giữ hận thù, để một cách vô ý, gieo mầm đau khổ vào tâm trí con cháu mình, khiến chúng tiếp tục PTSD tới các thế hệ kế tiếp?

Thế ra sự hòa giải đầu tiên là hòa giải với chính mình ư? Không biết có ai giúp trả lời câu hỏi này, chỉ biết, một cách tỉnh táo, phải tìm được cách kết thúc các tấn kịch hậu chiến đau khổ vì tương lai nòi giống Việt:

Chút rượu hồng đây xin rưới xuống
Giải oan cho cuộc biển dâu này

(Tô Thùy Yên)

Tưởng nhớ chung - chữa lành tập thể

Nhiều nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 lính ở cả hai chiến tuyến từng chọn cách quên đi để được sống bình thường, muốn thoát khỏi những ám ảnh chiến tranh bằng cách cố loại khỏi trí nhớ những sự cố đau đớn, khốc liệt từng chịu đựng hay chứng kiến.

Nhưng các nghiên cứu khoa học cho biết ngược lại, PTSD cần hay chỉ được chữa lành bằng tưởng nhớ/ hồi tưởng. “Vì nếu cố quên hệ thần kinh lại càng hoạt động mạnh để cảnh báo và bảo vệ ký ức, gây ra hiện tượng “né tránh cảm xúc” làm trầm trọng thêm PTSD”.

Các nhà khoa học⁽³⁾tiếp cận từ các phương pháp khác nhau chung kết luận, TS. Rachel Yehuda & TS. Linda Bierer cho rằng “tưởng nhớ đóng vai trò quan trọng trong việc chữa lành xã hội sau chiến tranh bằng cách thừa nhận công khai những đau khổ trong quá khứ”. GS. Cathy Caruth gọi “chấn thương là ký ức không thể nói được (nên) việc được kể lại, tưởng niệm là cách để phục hồi”. Nhà tâm thần học Judith Herman nhấn mạnh “tiến trình phục hồi theo 3 giai đoạn: thiết lập an toàn, tưởng nhớ và than khóc, kết nối lại với đời sống”.

Giới khoa học đồng thuận đề cao tưởng nhớ như một giải pháp chữa lành PTSD công hiệu nhất “giúp xếp lại ký ức đau thương vào đúng vị trí trong dòng thời gian cuộc sống, biến chúng thành một phần nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 bản sắc cá nhân đã vượt qua đau khổ. Quên lãng là vô ích, vì nó chỉ đè nén, chứ không xóa bỏ chấn thương”.

Ông bạn tôi dù chẳng biết khoa học đã làm giỗ cho hai nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 từng coi nhau là kẻ thù như một cách tổ chức tưởng nhớ ở cấp độ gia đình, vì ông cần sức mạnh đoàn tụ của các thành viên, cần sự yên tĩnh cho chính ông… Vì trong ngày ấy, giờ phút tưởng nhớ ấy, ông dễ dàng nói với con cháu về những nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 thân yêu đã ra đi, rằng linh hồn nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 đã khuất không còn thuộc về thế giới của tranh đấu hay chia rẽ, hận thù không còn, không còn nước mắt, máu chảy, súng nổ, tiếng gào thét trên chiến trường… Trong không gian tưởng niệm khói hương vấn vít, lũ con cháu quây quần trước bàn thờ linh thiêng, chúng cúi đầu cầu mong sự che chở từ ông bà, nhận ra sự kết nối vượt lên trên những ranh giới trần thế, mọi khác biệt được xóa nhòa trong tình máu mủ và chung cội nguồn.

Chiến tranh chấm dứt chưa bao giờ có nghĩa là hận thù tự tan biến. Mỗi cộng đồng, mỗi phía tham chiến đều mang theo những ký ức riêng, mất mát riêng. Tưởng niệm không chỉ là việc ghi nhớ quá khứ, mà còn là cách kể lại các trải nghiệm, tổn thất, rút ra những bài học từ quá khứ. Nên nếu có một ngày tưởng niệm chung, thì đó không chỉ là biểu tượng hòa giải mà còn là liều thuốc chữa lành cho cả dân tộc. Có lẽ bởi thế mà nước Mỹ có Memorial Day vào tháng 5, Pháp có Armistice Day 11.11 tưởng niệm binh lính tử trận.

Dịp tưởng nhớ ở cấp độ cộng đồng, quốc gia nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Việt Nam có thể chọn ngày rằm tháng Bảy xá tội vong nhân hàng năm chăng? Bởi ý nghĩa nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 ngày này đã được phổ biến trong văn hóa dân gian và Phật giáo, dễ lan tỏa trong các hoạt động tưởng niệm nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 cộng đồng. Hơn nữa, có thể gắn ngày đó với lễ Vu lan báo hiếu với thông điệp kép: Tưởng nhớ cha ông - hóa giải hận thù - cầu siêu cho tất cả các nạn nhân chiến tranh.

Các bạn có thể hình dung ngày đó các gia đình, dòng họ, đặc biệt tại các chùa chiền có thể tổ chức lễ tưởng niệm cho các vong nhân chiến tranh, cầu siêu cho những nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 nằm xuống, là Ngày hòa giải hồn nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Việt. Vâng, từ một nghi lễ gia đình, dần hình thành đại lễ cộng đồng - đó cũng là cách dân tộc ta đi tới hòa hợp, là lõi thép sức mạnh của một quốc gia.

Trần Trung Chính

________________

(1) Câu nói nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt
(2) Theo The relevance of epigenetics to PTSD: Implications for the DSM-V) (The relevance of epigenetics to PTSD: Implications for the DSM-V)
(3) Từ Sigmund Freud, Mauice Halbwachs, Paul Ricoeur, Judith Herman... đến Cathy Caruth, không có một tác giả duy nhất nào nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 ý tưởng chữa lành thông qua ký ức, mà nó được phát triển bởi sự kết hợp giữa phân tâm học, triết học và các nghiên cứu về chấn thương chiến tranh.