Hướng đến một cái nhìn khác về lịch sử và phê bình nhận định bóng đá kèo nhà cái 5

Lịch sử nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Việt Nam thế kỷ XX: bước nhảy qua những đứt gẫy

Liên tục qua những đứt gẫy: một cái nhìn lịch sử nhận định bóng đá kèo nhà cái 5(Nxb Hội Nhà văn, 2023) ngay từ đầu đề đã cho thấy cách tiếp cận lịch sử nhận định bóng đá kèo nhà cái 5khác. Nếu coi lịch sử nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 như một diễn trình, một đường thẳng tịnh tiến, thì cách tiếp cận và phân kỳ nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 thuần túy xưa này làtoàn bộvàlịch đại.

Có một thời, lịch sử nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 từng bị đồng nhất với lịch sử chung, lịch sử sự kiện chính trị - xã hội, và do đó, bị đánh giá dựa trên quan điểm xã hội học dung tục (sociologie vulgaire), bỏ qua và làm tha hóa rất nhiều giá trị nội sinh của nhận định bóng đá kèo nhà cái 5.

Lịch sử nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Việt, qua công trình của hai tác giả PGS-TS. Đỗ Lai Thúy và TS. Nguyễn Hoài An, được khẳng địnhtính liên tục qua những đứt đoạn. Tức là có những sự phát triển gối tiếp, đồng tồn thay vì tuyến tính nối tiếp. Trong cùng một lát cắt về thời gian, tồn tại đồng thời các giai đoạn, xu hướng, phong cách văn chương khác nhau, đặc biệt trăm hoa đua nở vào đầu thế kỷ XX ở Việt Nam. Bởi vậy, rõ ràng phải phân tích từngbộ phậnvà theođồng đạimới có thể tái hiện đầy đủ diện mạo nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 trong một thời điểm lịch sử.

Nhưng bằng cách nào?

Hai chuyên luận mới của PGS-TS. Đỗ Lai Thúy:Liên tục qua những đứt gẫy: một cái nhìn lịch sử nhận định bóng đá kèo nhà cái 5(viết chung với Nguyễn Hoài An) vàHướng tới một lý thuyết phê bình nhận định bóng đá kèo nhà cái 5.

Một mô hình, xây dựng dựa trên cơ sở lý thuyếtchuyển đổi hệ hình(paradigm shift) của nhà triết học khoa học Mỹ Thomas Kuhn, đã được các tác giả vận dụng để nghiên cứu nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Việt Nam thế kỷ XX. Đương nhiên, không hề có một hệ hình chung cho nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 tổng thể, mà rõ ràng nếu nhìn từ bộ phận, thì phải xây dựng hệ hình riêng trong từng thể loại.

Thơlà câu chuyện xoay quanh chữ và nghĩa. Hệ hình tiền - hiện đại là thơnghĩa → chữ, tức nghĩa có/đi trước chữ; hiện đại là thơchữ → nghĩa, tức chữ có trước nghĩa và đẻ ra nghĩa; hậu - hiện đại là thơchữ ↔ nghĩaxoay vòng.

Còntiểu thuyếtlà nghệ thuật kể chuyện, tức viết. Tiền - hiện đại làviết về phiêu lưu, tức kể một câu chuyện; hiện đại là sựphiêu lưu của viết, tức lúc này viết trở thành nhân vật chính; hậu - hiện đại làviết về cái viết, giờ đây sự tự ý thức về viết mới là quan trọng. Ở mỗi mô hình lý thuyết, các tác giả lại đưa ra những trường hợp điển hình để chứng minh.

Lịch sử nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Việt, thông qua lý thuyết hệ hình, cho thấy sự vận động chuyển đổi sâu sắc về nội tại mang tính chất tự thân của nó, nhưng không vì thế bỏ qua những điều kiện ngoại cảnh tác động. Một nền nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Việt Nam với quá nhiều những phân mảnh về thời gian (tiền chiến, hậu chiến, đổi mới), không gian địa lý (miền Bắc - miền Nam, nông thôn - thành thị, trong nước - hải ngoại) và ý thức hệ (địch - ta), lại có thể bừng toát lên những bước chuyển quan trọng, là nhờ lối tiếp cận này.

Ba tác giả đại diện cho ba hệ hình thơ (từ trái qua phải): Nguyễn Bính, Thanh Tâm Tuyền, Bùi Giáng.

Một nghiên cứu lý thuyết về lịch sử phê bình nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Việt Nam

Hướng tới một lý thuyết phê bình nhận định bóng đá kèo nhà cái 5(Nxb Thế giới, 2023) của Đỗ Lai Thúy cũng cấp thêm cho bạn đọc một lịch sử vừa song song vừa là lịch sử nhận định bóng đá kèo nhà cái 5, đó là lịch sửphê bìnhnhận định bóng đá kèo nhà cái 5.

Ban đầu, khoa học nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 không phải đã ngay lập tức phân định rạch ròi ranh giới giữa các ngành nghiên cứu, đơn cử là việc đồng nhất lý luận nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 và phê bình nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 vào thế kỷ XIX. Phải tới giai đoạn giữa thế kỷ XX mới thực sự có sự phân hóa và rồi phân chia khu biệt giữa các lĩnh vực trực thuộc khoa học nhận định bóng đá kèo nhà cái 5.

Từ một cái nhìn gần cận, mặc dù phê bình nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 ở Việt Nam đôi khi bị gán ghép một cái tùy tiện và thuận miệng như “nghiên cứu-phê bình”, “lý luận-phê bình”, nhưng không thể phủ nhận rằng, so với hai lĩnh vực còn lại (lý luận nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 và lịch sử nhận định bóng đá kèo nhà cái 5), thì phê bình nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 cũng là một cạnh trong tam giác khoa học nhận định bóng đá kèo nhà cái 5. Thậm chí, phê bình làm giàu thêm rất nhiều cho chính tác phẩm nhận định bóng đá kèo nhà cái 5, bằng việc mở rộng chân trời diễn giải.

Phê bìnhvề bản chất là lối tiếp cận tác phẩm. Phê bình tiền - hiện đại là tiếp cậntừ tác giả, tức ngoại quan; hiện đại làtừ văn bản, tức nội quan; hậu hiện đại làtừ người đọc, tức nội - ngoại quan, khái quát bằng công thức tác phẩm = văn bản + sự đọc. Nhà phê bình, vì vậy, làsiêu người đọc, họ cấp nghĩa và làm dôi nghĩa thêm cho tác phẩm.

Ba tác giả đại diện cho ba hệ hình tiểu thuyết (từ trái qua phải): Ma Văn Kháng, Trần Dần, Thuận.

Mặt khác, Đỗ Lai Thúy cũng nhìn phê bình từ lối viết, với ba kiểu loại chính: đó là phê bìnhhọc giảcoi lý thuyết là tính thứ nhất, với những đại biểu như Trương Tửu, Nguyễn Văn Trung, Phan Ngọc, Trần Đình Sử; phê bìnhnghệ sĩtheo lối ấn tượng chủ nghĩa, với Hoài Thanh - Hoài Chân, Đặng Tiến; và phê bìnhphức hợpcoi tác phẩm là tính thứ nhất, với Hoàng Ngọc Hiến, Đỗ Long Vân và chính tác giả.

Và như để mở rộng và chứng minh cho mô hình lý thuyết của mình, Đỗ Lai Thúy đã chọnphê bình sự phê bìnhqua chân dung các nhà phê bình nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Việt Nam thế kỷ XX. Họ được ông phân chia theo không-thời gian, từ các nhà phê bình nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 trước 1945, cho tới các nhà phê bình thành thị miền Nam 1954 – 75, và các nhà phê bình miền Bắc lẫn cả nước từ 1954 tới nay, bao chứa cả giai đoạn hợp quần sau 1975.

Cùng với lịch sử và lý luận nhận định bóng đá kèo nhà cái 5, phê bình nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 hình thành “tam vị nhất thể” khoa học nhận định bóng đá kèo nhà cái 5, và có vị trí trụ cột của nó. Công trình của Đỗ Lai Thúy đã mang lại một cái nhìn khái quát và mang tính hệ thống, từ diện đến điểm, từ lịch sử, lý thuyết đến chân dung, về phê bình nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Việt Nam thế kỷ XX.

Phạm Minh Quân(Viện Nhân học Văn hóa)