Về đâu tiếu kèo nhà cái 888 đình Minh Hương?

Trong số các hội quán, đình làng, chùa miếu của cộng đồng người Hoa ở Chợ Lớn, kỹ thuật trang trí kiến trúc đình Minh Hương Gia Thạnh (người dân quen gọi đình Minh Hương) là một trong những điểm nhấn đẹp của toàn vùng, đặc biệt hệ tiếu kèo nhà cái 888 trên nóc mái gian võ ca. Nhắc về tiếu kèo nhà cái 888, đây là dòng gốm được chế tác từ lò Cây Mai của đất Đề Ngạn xưa, nổi lên ở thế kỷ XIX, dùng trang trí các công trình kiến trúc hội quán, nơi thờ tự có quy mô lớn thời bấy giờ.

Nhìn lại kiến trúc cổ của hội quán, chùa miếu rải rác ở quận 1 và khu Chợ Lớn, nhiều trong số ấy được trang trí tiếu kèo nhà cái 888, nhưng riêng với đình Minh Hương, hệ tiếu kèo nhà cái 888 được tạo lập mang quy mô, bề thế, và vẻ đẹp thuộc đẳng nhất nhì của Sài Gòn - Chợ Lớn xưa và nay, do lò gốm có tên Đồng Hòa thực hiện. Các hiệu đề và năm tạo lập hệ tiếu kèo nhà cái 888 ở đình Minh Hương nay vẫn còn lưu rõ ở hai bên nóc mái của đình, ở góc phải theo hướng nhìn vào chính điện là năm tạo lập “Tân Sửu Niên Chế” (1901), góc trái ghi “Đồng Hòa Diêu Tạo” (lò gốm Đồng Hòa làm).

Vẻ đẹp hơn trăm năm trên mái đình Minh Hương trước khi bị lấy trộm tiếu kèo nhà cái 888

... và sau khi bị lấy trộm tiếu kèo nhà cái 888

Vẻ đẹp hệ tiếu kèo nhà cái 888 của đình Minh Hương nếu đem so với các hội quán, chùa miếu khác như Hội quán Tam Sơn, Hội quán Tuệ Thành, Hội quán Phước An… sẽ thấy nhiều khác biệt. Cùng là kèo nhà cái 888 trang trí, nhưng hệ tiếu kèo nhà cái 888 đình Minh Hương được chế tác mang kích cỡ nhỏ hơn nhiều so với các chuỗi kèo nhà cái 888 trang trí cùng phong cách, áng chừng dưới phân nửa so với tiếu kèo nhà cái 888 ở Hội quán Tuệ Thành. Kỹ thuật tạo hình và chi tiết thể hiện trên kèo nhà cái 888 được trau chuốt tinh mỹ, đi vào đường nét, biểu cảm, cùng số lượng kèo nhà cái 888 đan xen dày đặc, nhiều phân lớp.

Ở bố cục, hệ tiếu kèo nhà cái 888 trên mái đình Minh Hương mang kết nối liên hoàn theo trục ngang của chóp mái. Chính giữa là hình kèo nhà cái 888 long ngư hý châu, con cá chép phóng lên khỏi trùng điệp sóng nước - được tạo hình bằng kỹ thuật khắc nổi, đầu ngọn sóng tỉa nét trổ hẳn ra khỏi bề mặt, tạo thành mảng sóng lớp lớp đua chen, đẹp toàn mỹ, không gặp lại ở các công trình kiến trúc khác có trang trí gốm Cây Mai.

Đăng đối với trái châu là lưỡng long, tạo thành đề tài “Lưỡng long tranh châu”, nối ra xa hơn về hai đầu nóc mái là cặp kèo nhà cái 888 Kim Đồng - Ngọc Nữ và lặp lại với đề tài cá hóa long. Chạy dài ngay phân lớp dưới là các hoạt cảnh miêu tả tuồng tích, với lâu đài, nhân vật, tạo nên không khí đông vui, hội tụ. Mảng kèo nhà cái 888 dưới chân Kim Đồng còn có cả hình kèo nhà cái 888 ông Tây mặc âu phục, đội mũ phớt, trông rất sinh động.

Hệ tiếu kèo nhà cái 888 trên nóc mái gian Võ Ca của đình Minh Hươngđãbị mất dần theo thời gian

Những nét đẹp ấy từng hiện hữu hơn trăm năm trên mái đình Minh Hương Gia Thạnh, nay kể lại đây để nhớ, để tiếc, để thương, bởi vẻ đẹp ấy giờ đã không còn. Chuyến thăm lại đình Minh Hương gần đây nhất, có tin vui khi gặp lại anh Vương Quan Thiền ngày nào, giờ đã thành Trưởng ban Quản trị đình Minh Hương Gia Thạnh, một tiếp nối truyền đời của dòng họ Vương có công gìn giữ, bảo lưu những vốn quý của người Minh Hương kể từ khi tạo lập ngôi đình. Nhưng điều thực buồn, là phần tiếu kèo nhà cái 888 mất đi nhiều hơn, hỏi ra mới biết tính từ vụ mất cắp ban đầu, đến nay đình đã qua thêm 3 - 4 vụ trộm nữa, tất cả diễn ra về đêm, tầm ngắm là các pho kèo nhà cái 888 lớn nhỏ trong hệ tiếu kèo nhà cái 888 trên mái đình.

Nói về gốm Cây Mai, nghệ thuật tạo tác tiếu kèo nhà cái 888 chính là đỉnh cao của dòng gốm này, nên được người yêu gốm cổ săn lùng; sở hữu một pho kèo nhà cái 888 Cây Mai, từ bao năm qua luôn là niềm khao khát, ước mơ của người yêu cổ ngoạn. Nhưng cũng từ nhu cầu ngày càng lớn dần, kẻ gian đã tận dụng sơ hở trong việc bảo vệ của đình Minh Hương để trộm các bức kèo nhà cái 888 đem tiêu thụ.

Tìm hiểu ở thị trường cổ vật, một pho kèo nhà cái 888 Cây Mai tùy kích cỡ, nhỏ cũng đã lên con số vài chục triệu, nếu kèo nhà cái 888 có độ lớn và mức quý hiếm được giao dịch với giá tiền tỷ. Cộng đồng sưu tầm gốm Cây Mai lan rộng, trước đây chỉ giới hạn ở khu vực phía Nam, giờ nhiều nhà sưu tầm đất Bắc cũng vào cuộc. Nhiều kèo nhà cái 888 gốm Cây Mai chu du nước ngoài, cũng dần quay đầu về nước, và chen trong số ấy, chắc chắn có không ít tiếu kèo nhà cái 888 từ đình Minh Hương.

Hệ tiếu kèo nhà cái 888 trên mái đình Minh Hương với bố cục kết nối liên hoàn (ảnh trên), hiện đã khác biệt bởi nhiều khoảng trống của tiếu kèo nhà cái 888 bị mất

Đồng hành hôm ấy trong chuyến thăm đình Minh Hương, có vợ chồng Đại sứ Phần Lan. Khi được nghe những người giữ đình kể về lịch sử hình thành, tham quan kiến trúc, hiện vật trưng bày… họ thực sự ấn kèo nhà cái 888. Nhìn lên nóc mái, cảnh kèo nhà cái 888 hoang tàn, xấu xí, nham nhở những vết đứt gãy và khuyết của chuỗi tiếu kèo nhà cái 888 khiến ngài Đại sứ phải đặt câu hỏi: “Vì sao họ làm thế?”. Những người giữ đình chỉ biết tặc lưỡi cười buồn, chẳng thể đưa ra câu trả lời.

Kiến trúc và các chi tiết trang trí ở đình kèo nhà cái 888 qua trăm năm vững với mưa nắng, trường tồn trước những cuộc chiến khốc liệt… nhưng chỉ trong giai đoạn ngắn ngủi ở thời bình, vẻ đẹp và giá trị của di sản, văn hóa, nghệ thuật… đã bay màu. Đừng nói những ngôn từ to tát về di sản, cứ nhìn cách ứng xử của con người, sẽ hiểu được tình yêu ấy có thực sự hay chỉ là giả tạo, nói suông?

Bài và ảnh:Thiên An