TS. Vũ Thành Tự Anh: kèo nhà cái hôm nay là động lực tăng trưởng quan trọng nhất

Theo TS. Vũ Thành Tự Anh (Trường Chính sách Công và Quản lý Fulbright), mặc dù có tầm quan trọng như vậy, nhưng ở thời điểm này, không ai biết chính xác tỷ phần đóng góp của động lực này trong GDP.

TS. Vũ Thành Tự Anh lý giải:Nguyên nhân đầu tiên là bởi chỉ tiêu GDP của loại hình kèo nhà cái hôm nay tế tư nhân (KTTN) chỉ được công bố chính thức trong Niên giám Thống kê cho đến 2020. Khi ấy, KTTN vẫn là một nhóm riêng trong sáu loại hình kèo nhà cái hôm nay tế. Từ 2021 trở lại đây, hộ kèo nhà cái hôm nay doanh cá thể, hợp tác xã và KTTN được gộp chung thành khu vực “ngoài nhà nước”.

Thứ hai, khu vực kèo nhà cái hôm nay tế tư nhân có tỷ trọng phi chính thức rất cao, dẫn đến công tác thống kê có thể bị bỏ sót. Đây cũng là một trong những lý do khiến Tổng cục Thống kê đã điều chỉnh GDP của Việt Nam tăng 25,4%.

Thứ ba, khu vực KTTN, nhất là phi chính thức, thường có xu hướng báo cáo kết quả kèo nhà cái hôm nay doanh –  như doanh thu hay lợi nhuận – thấp hơn thực tế nhằm tránh thuế. Thứ tư, một số chủ doanh nghiệp chủ động chia tách doanh nghiệp nhằm thụ hưởng chính sách ưu đãi dành cho doanh nghiệp mới thành lập. Cộng hưởng những lý do vừa nêu dẫn đến khó khăn khi đo lường mức độ đóng góp của kèo nhà cái hôm nay tế tư nhân đối với nền kèo nhà cái hôm nay tế.

TS. Vũ Thành Tự Anh.

Theo ông, cần làm gì để dữ liệu thống kê về khu vực KTTN thực sự có ý nghĩa đối với những người làm chính sách cũng như phản biện chính sách?

Bước đầu tiên là sự chính danh, đưa KTTN trở thành một chỉ tiêu thống kê chính thức. Bóc tách KTTN và loại hình hộ kèo nhà cái hôm nay doanh cá thể là bước hai. Việc gộp chung hai loại hình này vào nhóm khu vực ngoài nhà nước cũng giống như đặt Vingroup, Trường Hải cạnh một tiểu thương bán cháo quẩy, hoàn toàn không tương thích, không thấy được bản chất của KTTN.

Sức mạnh của KTTN còn cần được đánh giá thông qua nhiều chỉ tiêu khác như đầu tư, số thu thuế, số lượng lao động, doanh thu sản xuất - kèo nhà cái hôm nay doanh, giá trị xuất nhập khẩu trong bối cảnh kèo nhà cái hôm nay tế hội nhập. Lưu ý rằng đa số hộ kèo nhà cái hôm nay doanh cá thể hoàn toàn không tham gia vào hoạt động xuất nhập khẩu, nên ghép họ chung với doanh nghiệp dẫn đến bức tranh KTTN bị biến dạng.

Sức mạnh của KTTN còn cần được đánh giá thông qua nhiều chỉ tiêu khác như đầu tư, số thu thuế, số lượng lao động, doanh thu sản xuất - kèo nhà cái hôm nay doanh, giá trị xuất nhập khẩu trong bối cảnh kèo nhà cái hôm nay tế hội nhập."

TS. Vũ Thành Tự Anh

Trong hệ sinh thái doanh nghiệp, khu vực nhà nước hiện vẫn chi phối nhiều lĩnh vực quan trọng của nền kèo nhà cái hôm nay tế. Khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) hiện có khoảng 40.000 doanh nghiệp, tạo ra khoảng 73% giá trị xuất khẩu. Tiếp theo là khoảng 800.000 doanh nghiệp tư nhân trong nước, được chia thành hai nhóm. Thứ nhất là những doanh nghiệp tầm cỡ, có tài sản tích lũy chủ yếu từ đất đai, ngân hàng và tài chính. Nhóm này cần đóng vai trò tiên phong về đổi mới công nghệ, khai phá thị trường, cạnh tranh quốc tế.

Nhóm thứ hai gồm doanh nghiệp vừa ghép chung với doanh nghiệp nhỏ. Thực tế hai loại hình này có tiềm năng, vị thế, vai trò rất khác nhau trong hệ sinh thái doanh nghiệp. Sử dụng từ 50 đến 300 lao động, vốn từ 10 đến 100 tỷ, doanh nghiệp vừa có tiềm năng tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu và trở nên lớn mạnh. Phần còn lại là những doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ cùng với hộ kèo nhà cái hôm nay doanh cá thể, tuy không thể trở thành động lực xuất khẩu, song lại đóng vai trò tạo công ăn việc làm, đồng thời như một “tấm đệm” giúp nền kèo nhà cái hôm nay tế dẻo dai trước những cú sốc.

Vì không phân biệt bản chất của doanh nghiệp vừa và doanh nghiệp nhỏ nên Luật Hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ và vừa 2017 chưa thành công. Những gói hỗ trợ bị thiết kế “lỡ dở”, không đủ đô cho doanh nghiệp vừa trong khi những doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ lại không hấp thụ được.

Sản phẩm xe máy Peugeot 150cc được sản xuất và kiểm soát chất lượng chặt chẽ tại nhà máy THACO Motors.

Chủ trương vận động hộ kèo nhà cái hôm nay doanh cá thể chuyển đổi lên mô hình doanh nghiệp nhưng đến nay hầu như không có chuyển biến. Phải chăng do chủ thể chuyển đổi lên mất nhiều hơn được?

Chủ trương “thúc” hộ kèo nhà cái hôm nay doanh cá thể chuyển đổi lên doanh nghiệp không sai nhưng cơ chế khuyến khích chưa phù hợp. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi ghi nhận có những doanh nghiệp chuyển đổi “xuống” thành hộ kèo nhà cái hôm nay doanh cá thể từ doanh nghiệp. Lợi ích trước mắt là thuế khoán, không chỉ thấp hơn nhiều so với thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp mà mức thuế khoán phải nộp thậm chí còn có thể thương lượng với cán bộ thuế.

Ở chiều ngược lại, việc chuyển đổi lên doanh nghiệp không mang lại lợi ích đáng kể nhìn từ nhiều khía cạnh như tiếp cận tín dụng, lãi suất, hỗ trợ tham gia xúc tiến thương mại…, chưa kể còn bị phiền nhiễu bởi hoạt động thanh tra, kiểm tra…

Từ góc độ chính sách, cần thiết kế lại cơ chế khuyến khích nhằm hỗ trợ (chứ không thúc ép) doanh nghiệp lớn lên. Những doanh nghiệp mở rộng quy mô tiếp tục nhận được những nguồn lực mới, bảo đảm rằng lợi ích phải tương xứng với quy mô. Thực trạng này không phải đặc thù Việt Nam mà còn diễn ra ở nhiều nước khác, như Trung Quốc chẳng hạn.

Chuyển biến từ thượng tầng kiến trúc về vị thế của KTTN diễn ra trong bối cảnh chiến tranh vũ trang và chiến tranh thương mại leo thang. Liệu có thể có một ước lượng tương đối về đóng góp của KTTN đối với những chỉ tiêu quan trọng của nền kèo nhà cái hôm nay tế?

Khu vực KTTN là động lực tăng trưởng quan trọng nhất. Theo số liệu của Niên giám Thống kê, khu vực kèo nhà cái hôm nay tế ngoài nhà nước hiện đóng góp khoảng 50% GDP của Việt Nam. Còn theo tính toán của chúng tôi, trong giai đoạn 2011 - 2023, khu vực này đóng góp 53,3% vào tăng trưởng GDP, cao hơn cả khu vực FDI và khu vực kèo nhà cái hôm nay tế quốc doanh gộp lại, đồng thời tạo ra hơn 80% việc làm mới.

KTTN mới là nội lực quốc gia cần được nuôi dưỡng, nhất là trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị, xung đột vũ trang và chiến tranh thương mại, đòi hỏi chúng ta phải thực sự có nội lực để xoay xở trước những biến động khôn lường."

TS. Vũ Thành Tự Anh

Không được hà hơi tiếp sức như kèo nhà cái hôm nay tế nhà nước, cũng không được trải thảm đỏ như FDI, KTTN tự bươn chải, sinh sôi, bắt rễ vào nền kèo nhà cái hôm nay tế quốc dân. Điều này rất khác so với FDI, vốn đi tìm chênh lệch lợi ích, đến Việt Nam vì có lợi thì cũng sẽ đi nơi khác khi có lợi lớn hơn. Vì vậy, KTTN mới là nội lực quốc gia cần được nuôi dưỡng, nhất là trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị, xung đột vũ trang và chiến tranh thương mại, đòi hỏi chúng ta phải thực sự có nội lực để xoay xở trước những biến động khôn lường.

Theo ông, đâu là những việc cần làm để nâng cấp doanh nghiệp nhỏ và vừa?

Nuôi dưỡng doanh nghiệp cũng giống như trồng cây. Việc đầu tiên là cung cấp dưỡng chất. Một trong những nút thắt của doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện nay là thiếu vốn cho hoạt động và mở rộng kèo nhà cái hôm nay doanh. Kế đến là bình đẳng trong tiếp cận mặt bằng và cơ hội kèo nhà cái hôm nay doanh, thường bị lấn át bởi những doanh nghiệp lớn.

Bên cạnh việc cung cấp dưỡng chất là dỡ bỏ những rào cản phát triển gồm cơ sở hạ tầng, chi phí tuân thủ pháp luật, điều kiện kèo nhà cái hôm nay doanh… Hiện có khoảng 16 ngàn giấy phép con chủ yếu do các bộ ngành và chính quyền địa phương cài cắm vào các văn bản dưới luật. Nói một cách vắn tắt thì nhà nước cần vừa cung cấp dưỡng chất, vừa xóa bỏ các rào cản kìm hãm phát triển.

Không được hà hơi tiếp sức như kèo nhà cái hôm nay tế nhà nước, cũng không được trải thảm đỏ như FDI, các doanh nghiệp tư nhân tự bươn chải, sinh sôi, bắt rễ vào nền kèo nhà cái hôm nay tế quốc dân. Ảnh: CTV

Bình đẳng về cơ hội kèo nhà cái hôm nay doanh nhắc nhớ đến những Thuận An, Phúc Sơn… liên đới đến nhiều quan chức cấp cao. Trước khi bị điều tra, những doanh nghiệp tư nhân này thắng như chẻ tre nhờ hậu thuẫn chính trị. Không phá vỡ được cấu trúc “ba rọi” này, thị trường sẽ không chọn được người thắng cuộc?

Sự cấu kết giữa chính trị và kèo nhà cái hôm nay doanh là thực trạng phổ biến trên thế giới. Nghiên cứu của một học giả nổi tiếng - GS. Peter Evans của Đại học California, Berkeley - cho thấy để thành công, các nhà hoạch định chính sách phải nhúng mình vào môi trường kèo nhà cái hôm nay doanh để thực sự hiểu hoạt động kèo nhà cái hôm nay doanh, rồi từ đó thiết kế chính sách phù hợp. Nhưng nếu nhúng mình quá sâu, nhà chính trị sẽ bị thao túng, trở thành công cụ của giới tài phiệt. “Nhúng mình” đủ sâu mà vẫn giữ được sự cách biệt là một lằn ranh mong manh mà Peter Evans gọi là “embedded autonomy”.

Từ góc độ quản trị quốc gia, chừng nào còn mua quan bán chức, sẽ còn những “cổ đông chiến lược” sẵn sàng đầu tư vào ông nọ bà kia nhằm đổi chác lợi ích trong tương lai."

TS. Vũ Thành Tự Anh

Gốc rễ của vấn đề là hệ thống thể chế yếu kém tạo cơ hội cho chính trị và kèo nhà cái hôm nay doanh câu kết với nhau để trục lợi. Bảo kê chính trị mang lại những hợp đồng mà nếu cạnh tranh bình đẳng sẽ không thể giành được. Lợi nhuận siêu ngạch từ những hợp đồng này hỗ trợ ngược lại nhà chính trị leo cao và từ đó bảo kê mạnh hơn cho kèo nhà cái hôm nay doanh. Mối quan hệ cộng sinh cũng không phải đặc thù Việt Nam mà xuất hiện ở nhiều quốc gia. “Doanh nghiệp tư nhân đội mũ đỏ” là thuật ngữ chỉ hình thức doanh nghiệp này ở Trung Quốc thập niên 1990. Hàn Quốc dưới thời Tổng thống Park Chung Hee tách biệt chính trị và kèo nhà cái hôm nay doanh nhưng từ giữa thập niên 1990 trở đi, giới kèo nhà cái hôm nay doanh bắt đầu đổ tiền vào những hoạt động vận động chính trị. Kết quả là nhiều đời tổng thống Hàn Quốc dính vào bê bối tham nhũng và vướng vòng lao lý.

Những đại án gần đây đều có sự móc ngoặc giữa quan chức nhà nước và đại gia tư nhân. Vì tham nhũng chính sách có tính cơ cấu nên giải pháp triệt để là hệ thống thể chế phải tạo ra luật chơi khác, với cơ chế đánh giá và bổ nhiệm lãnh đạo dựa trên năng lực, được chứng minh qua kết quả công việc một cách minh bạch. Từ góc độ quản trị quốc gia, chừng nào còn mua quan bán chức, sẽ còn những “cổ đông chiến lược” sẵn sàng đầu tư vào ông nọ bà kia nhằm đổi chác lợi ích trong tương lai. Nếu không nhìn thẳng vào bản chất đó thì toa có kê cũng chỉ trị bệnh ngoài da. Hậu quả là quốc gia hết hy vọng rút chân ra khỏi bẫy thu nhập trung bình.

Việt Nam sắp bước vào mức thu nhập trung bình cao nhưng giá nhà đất so với thu nhập tại hai đô thị Hà Nội và TP.HCM lại đứng tốp đầu châu Á. Việc một ngành thu hút đáng kể nguồn lực quốc gia, nhận được nhiều ưu ái chính sách mỗi khi gặp khó, mà lại không chịu áp lực cạnh tranh quốc tế sẽ đưa nền kèo nhà cái hôm nay tế đi về đâu?

Thị trường bất động sản có tính đầu cơ làm xói mòn động lực đầu tư vào công nghiệp chế biến - chế tạo, vốn được xem như căn cơ nền tảng của nền kèo nhà cái hôm nay tế. Chế biến - chế tạo không đơn thuần là sản xuất hàng hóa mà còn là động lực cho công nghệ, đổi mới - sáng tạo, tạo ra hiệu ứng lan tỏa đến nhiều ngành dịch vụ, cải thiện kỹ năng, nâng cấp năng lực cạnh tranh quốc tế.

Bất động sản bành trướng giải thích tại sao tỷ lệ công nghiệp chế biến - chế tạo của Việt Nam lại thấp hơn đáng kể so với những con rồng, con hổ kèo nhà cái hôm nay tế châu Á cùng một mức phát triển. Tình trạng này gọi là giải công nghiệp hóa sớm (deindustrialization).

Xin cảm ơn ông!

Xem thêm:TS. Vũ Thành Tự Anh: 10 nhóm giải pháp thúc đẩy kèo nhà cái hôm nay tế tư nhân

Thượng Tùngthực hiện