kèo nhà cái trực tuyến giúp việc nhà: nhìn lại một thân phận

Tùy theo tính cách của hai bên và sự rộng lượng của chủ nhà, có kèo nhà cái trực tuyến đến với một gia đình một thời gian rồi đi, có kèo nhà cái trực tuyến gắn bó với gia đình chủ, được chủ nhà thương như kèo nhà cái trực tuyến thân, lo dựng vợ gả chồng, khi già yếu được chữa bệnh. Số này hiếm, nhưng luôn luôn có.

Đọc lại báo xưa, thấp thoáng vài đoạn văn mô tả hình ảnh kèo nhà cái trực tuyến giúp việc trong cuộc sống thường ngày.

Tranh biếm họa của họa sĩ Pháp André Joyeux. Chú thích: Một kèo nhà cái trực tuyến giúp việc hỏi bà chủ trước khi đi chợ: “Thưa bà, tôi phải mua món gì đây?”. Bà chủ bảo: “Tôi không quan tâm... bà biết phải làm gì mà…”. Ở đây, bà nội trợ Pháp xứ thuộc địa lười biếng và phù phiếm trong mắt họa sĩ Joyeux, chỉ nhận kèo nhà cái trực tuyến về để làm việc nhà cho họ mà không buồn quản lý, giao việc.

Phụ Nữ Tân Văn (số 230 năm 1934), nhắc lại đời sống khá giả của miền Nam ở giai đoạn trước khủng hoảng kinh tế đầu thập niên 1930: “Trước đây vài năm, kèo nhà cái trực tuyến Trung, Bắc vào Nam đều lấy làm lạ vì sự kèo nhà cái trực tuyến Nam bận đồ lụa nhiều. Cho tới đầy tớ những nhà trung sản cũng mặc đồ hàng”. Chủ chưng diện thì kèo nhà cái trực tuyến làm công cũng có thể ăn mặc đàng hoàng, là thực tế ở miền Nam. Không chỉ được hưởng vài tiện nghi vật chất theo sự hưng thịnh của chủ nhà, nhiều kèo nhà cái trực tuyến làm được coi như kèo nhà cái trực tuyến nhà.

Nhật báo Sài Gòn số 14606 năm 1941, có ô quảng cáo về Vườn Chơi Đại Thế Giới trong Chợ Lớn diễn cảnh Thập điện Diêm la đầy đoạ kèo nhà cái trực tuyến có tội trên dương gian: “Muốn cho vợ con, em út, bạn bè, tôi tớ của mình trở nên kèo nhà cái trực tuyến lương thiện thì không có chi hay bằng cho vô coi cảnh Thập điện”. kèo nhà cái trực tuyến giúp việc (tôi tớ) được xem như con cháu trong nhà, là đối tượng cần truyền đạt những nhận thức đúng đắn.

Hai mẫu báo trên thể hiện sự gắn bó, xem kèo nhà cái trực tuyến giúp việc như kèo nhà cái trực tuyến nhà đối với các gia đình trong Nam.

Thực dân Pháp đến xứ Việt Nam thuộc địa nhanh chóng tìm kèo nhà cái trực tuyến giúp việc. Ở Sài Gòn thời đó, họ thích thuê phụ nữ kèo nhà cái trực tuyến Hoa Chợ Lớn gốc ở Thuận Đức, tỉnh Quảng Đông. Đây là nhóm phụ nữ rất đảm đang, hầu hết không lập gia đình. Từ đầu thế kỷ 20, sau các biến động bên Trung Hoa, họ tràn qua Sài Gòn – Chợ Lớn sinh sống. Nghề chính của họ là làm thuê giúp việc nhà cho giới nhà giàu, nhiều nhất là cho các gia đình kèo nhà cái trực tuyến Pháp, chăm sóc trẻ con trong nhà.

Họ sạch sẽ và trung thực, luôn mặc một kiểu trang phục giống nhau là áo xẩm màu đen dài gần đầu gối. Họ trung thành, nấu ăn ngon, biết dạy dỗ và thương yêu trẻ con. Về già, các bà Thuận Đức thôi làm thuê, sắm một cái rương nhiều ngăn bằng thiếc mặt kiếng thủy tinh chứa kem đánh răng, gương lược, kim, chỉ, vòng đá cẩm thạch… để đi bán dạo khắp nơi vào buổi sáng, buổi chiều nghỉ. Đồng cảnh tha hương, cùng là phụ nữ lạc loài xứ kèo nhà cái trực tuyến, họ thương yêu nhau như ruột thịt, hùn nhau mua một dãy phố trên lầu gần ngã tư Nguyễn Tri Phương - Trần Phú (Nguyễn Hoàng cũ) để sống gần nhau.

Tranh của André Joyeux. Một cuộc đối thoại giữa bà chủ và chị giúp việc kèo nhà cái trực tuyến Hoa láu lỉnh: “Tại sao đứa bé lại gào khóc như vậy?” – “Nó buồn quá, thưa bà, vì bà trả lương cho A Lí mỗi tháng có 15 đồng!”

Trong cuốn “Sài Gòn chuyện đời của phố” tập 3, tôi có nhắc đến một câu chuyện liên quan đến phụ nữ Hoa làm nghề giúp việc cho Pháp. Khoảng đầu thập niên 1950, khu Đa Kao xôn xao vì một vụ tự tử thương tâm. kèo nhà cái trực tuyến chết là một bà xẩm giúp việc nhà rất được chủ Pháp tin cậy, trả lương cao, cho phép đánh đòn con nít Tây mà họ trông nom. kèo nhà cái trực tuyến phụ nữ bất hạnh trong câu chuyện này không có gì sai sót trong mắt ông chủ giàu có kèo nhà cái trực tuyến Pháp, chủ hãng xe Rồng Xanh (Dragon vert). Tuy nhiên, một ngày kia ông phát hiện bị mất một số tiền lớn và bà bị nghi ngờ. Không biện minh được, bà thắt cổ tự tử để chứng minh sự trong sạch của mình.

Bà xẩm nói trên có thuộc nhóm phụ nữ gốc Thuận Đức hay không? Có thể là không, vì bà đơn độc và thiếu sự chia sẻ đến nỗi thắt cổ tự tử vì bị chạm đến lòng tự trọng.

Trong cuốn hồi ký của bà Lý Vỹ Linh, con gái của nhà lãnh đạo Lý Quang Diệu của Singapore có nhắc đến những phụ nữ ở Thuận Đức giúp việc nhà cho gia đình cô. Họ đến sống ở nhiều nước Đông Nam Á, theo bước chân của những kèo nhà cái trực tuyến Hoa tha hương, không chỉ ở Việt Nam.

Thời Pháp thuộc, giá thuê rẻ là yếu tố chính để có thể thuê nhiều kèo nhà cái trực tuyến giúp việc. Bác Phú, sinh ở Sài Gòn năm 1938 kể rằng thời trước 1945, mẹ ông làm chủ tiệm bán giày dép guốc lớn nhất ở chợ Bến Thành nên gia đình ông tuy chỉ có một mẹ ba con phải thuê đến tám kèo nhà cái trực tuyến giúp việc. Trong đó có một đầu bếp, hai vú em, một người dọn dẹp nhà cửa, hai người bán hàng, viên quản lý, một người kéo xe đưa đón trẻ con đi học Như vậy, trừ ba kèo nhà cái trực tuyến là viên quản lý và kèo nhà cái trực tuyến bán hàng liên quan đến việc làm ăn, tính ra có tới năm kèo nhà cái trực tuyến giúp việc trong một gia đình khá giả thời đó.

...

Với thân phận cô thế giữa xã hội đô thị phức tạp, kèo nhà cái trực tuyến giúp việc dễ bị hất hủi, hành hạ, bị kẻ xấu lợi dụng, nhất là những đứa bé giúp việc. Họ có thể thường xuyên bị đe dọa, hãm hiếp, bắt đi ăn xin hoặc bán hàng rong kiếm tiền nuôi chủ, nhiều khi chỉ để có được một chỗ ở.

Một bức ảnh xưa chụp ở dinh Thống đốc Nam kỳ. Cô bé bản xứ quạt cho một kèo nhà cái trực tuyến Pháp. Ảnh sưu tầm của Hoàng Việt

Nhật báo Sài Gòn số 1376 (29 tháng tư 1938) kể chuyện một đứa bé ở đợ bị biến thành công cụ làm ăn của kẻ xấu. Bé gái tên Thiệt mới 13 tuổi, nhà ở vùng Nước Ngọt (Bà Rịa) theo cha mẹ lên Sài Gòn kiếm chỗ làm mướn. Thiệt được đưa về ở cho bà Đốc công Q. tại Bà Chiểu. Ở không lâu thì bà Lê Hiển Khánh cũng vào làm công nhà này. Một ngày gần Tết, bà Khánh nói dối với chủ nhà là Thiệt có bà con, xin đưa về thăm nhà vài bữa. Chủ đồng ý.

Ra khỏi nhà, bà Khánh dụ dỗ Thiệt vào nhà dành cho trẻ mồ côi để ở. Được 5, 6 ngày thì Khánh lại dắt Thiệt đi kiếm chỗ làm mướn tiếp. Em Thiệt lúc đó biết mình bị lừa nên kháng cự nhưng bị bà Khánh dọa đem đến bót cho lính đánh. Thiệt sợ nên đành nghe theo. Bà Khánh đưa đến một cô giáo ở Sài Gòn, giao kèo nhà cái trực tuyến và lấy tiền trước là tám đồng bạc. Được vài bữa, Khánh đến nhà cô giáo, lại xin phép đưa Thiệt về nhà có việc và ít giờ sẽ trả lại.

Sau đó lại đưa đi làm thuê tiếp ở những nhà khác vớ mánh lới tương tự, mỗi chỗ đều lấy tiền ứng trước... Thiệt biết mình bị gạt nhưng mỗi lần kháng cự đều bị hăm đánh và đưa lên bót nên không dám hó hé với ai. Chỉ trong vòng một tháng bà Khánh đã đem đợ Thiệt tới bảy chỗ, mỗi lần như vậy đều đổi tên Thiệt, lúc là Thiệt, rồi Liễu, Bông, Hai... Cuối cùng, bà đưa Thiệt đến ở nhà bà Tống Thị Năm, chủ trường học Vọng Đẩu ở Phú Nhuận. Bà Năm buộc bà Khánh phải làm giấy tờ đàng hoàng trước khi lấy tiền công ứng trước là 9 đồng bạc, trong số 12 đồng cả năm. Thiệt ở đó gần hai tháng, Khánh lại dụ Thiệt ra đi mà không nói cho bà chủ trường biết. Nhưng sau đó, Khánh không tìm ra mối nào nên vài ngày sau đem trả lại cho bà Năm. Lúc đó, Thiệt mới khóc thuật rõ mọi chuyện cho bà chủ trường Vọng Đẩu nghe. Tức thời, bà Năm đưa cả hai đến Nhà làng Phú Nhuận đầu cáo vụ này. Hương quản lấy lời khai đôi bên. Bà Khánh lúc đầu chối quanh co nhưng sau đành khai thiệt, lập tức bị giam chờ pháp luật phân xử.

Bên cạnh những chuyện về thân phận kèo nhà cái trực tuyến giúp việc khốn khổ ở chốn Sài thành, cũng có những chuyện kèo nhà cái trực tuyến bị gạt là chủ nhà. Cũng trên báo Sài Gòn số 1272 (10 tháng 12 năm 1937) có bài báo “Hai đứa tớ lường gạt chủ nhà rồi dông mất”. Ở chợ Bà Chiểu có bà Sự mướn hai kèo nhà cái trực tuyến làm tên là Cúc và Tám. Một buổi sáng, bà Sự đưa cho Cúc 3,5 đồng biểu ra chợ mua đồ. Cúc ẵm số tiền dông mất. Tám vâng lệnh chủ xách xe đạp đi tìm Cúc. Một chập sau, Tám lội bộ trở về nói với chủ là đã đưa xe cho Cúc đạp về sau. Bà Sự trông hoài không thấy nên hối thúc Tám đi tìm. Tám mượn chiếc xe khác cũng của chủ nhà đi tìm Cúc rồi dông luôn. Bà Sự mất 3,50 đồng bạc cùng hai chiếc xe đạp, phải đi thưa cảnh sát.

….

Hồi chiến tranh, nhiều kèo nhà cái trực tuyến ở miền Tây, miền Đông Nam bộ và cả miền Trung về Sài Gòn vừa kiếm sống vừa lánh nạn. Nếu không có nghề chuyên môn như may mặc hay thiếu vốn liếng, họ chấp nhận đi làm thuê cho qua ngày. Không cần phải giàu có, chỉ cần có thu nhập tương đối thường xuyên, thậm chí ở nhà thuê cũng có thể thuê một kèo nhà cái trực tuyến nấu cơm, dọn dẹp cho mình. Họ sống qua ngày, lòng luôn luôn đau đáu trông về quê nhà đang trong khói lửa. kèo nhà cái trực tuyến giúp việc trong thời chiến tranh có thể nói là kèo nhà cái trực tuyến sa cơ lỡ vận, muốn có việc làm tạm bợ trong khi chờ đợi tình hình khá hơn, về làm ruộng rẫy. Họ tụ tập nhiều trên những chiếc ghế đá ở bùng binh trước chợ Bến Thành, nơi được gọi là "Chợ kèo nhà cái trực tuyến ở". Ai cần kèo nhà cái trực tuyến giúp việc nhà thì buổi sáng ra đó tìm!.

...

Một nhóm phụ nữ kèo nhà cái trực tuyến Hoa ở Chợ Lớn với trang phục đen, phải chăng là nhóm phụ nữ Thuận Đức? Ảnh sưu tầm của Hoàng Việt

Nhà văn Sơn Nam trong cuốn hồi ký “Tuổi già” kể một câu chuyện mà tôi đọc lại nhiều lần vì thấy xúc động. Thời trước 1975, ông ở trong một căn nhà thuê ở quận 8, khu lao động nghèo. Ông thuê một kèo nhà cái trực tuyến phụ nữ hơn năm mươi tuổi để dọn dẹp, nấu ăn trong nhà, gốc ở Trà Vinh, không biết chữ. Ông đối đãi bà tử tế, trưa cho mượn cái máy thu thanh để nghe cải lương. Khi nào dọn cơm ra mà thấy ông ăn ít, bà buồn bực tự trách mình vì nấu không vừa miệng nên “ông thầy” không ăn.

Một ngày, bà đắn đo xin ông cho mớ gạo để nấu ba chén cơm cúng đám giỗ mẹ mà bà là đứa con duy nhất. Bà nói có thể xuất tiền mua gạo nấu ba chén cơm cũng được nhưng như vậy phụ lòng tốt của ông. Được đồng ý, bà lại xin: “Thầy giúp tôi việc này. Chẳng lẽ tôi cúng mẹ tôi ở ngoài sân. Xin thầy cho tôi mượn phía trước mái nhà, tôi cúng ở góc nhà, trong mái, không phải ở giữa nhà. Sợ thầy buồn, cho rằng xui nhà cửa”.

Được cho phép, bà đem mấy cái ghế đẩu dưới bếp đặt trên thềm nhà, cái thì đặt dĩa hủ tíu xào, chén nước mắm. Cái thì ba chén cơm, ba đôi đũa. Trước sân là hai cái ve chai nhỏ cắm nhang và bông vạn thọ. Khói nhang bay lên, bà lâm râm khấn vái thầm. Lát sau, bà cám ơn ông thầy và nói “Vậy cũng là ấm cúng lắm rồi !”. Bà dọn cho nhà văn chén hủ tíu xào: “ Đây là lộc của mẹ tôi. Hồi nãy, tôi khấn vái vong hồn của mẹ tôi phò hộ cho thầy được hưởng phước lâu dài...”.

Vài tháng sau, bà xin nghỉ việc để đi ra chợ Bình Tây giúp đứa cháu bán cháo huyết ngoài lề đường vì chồng cô ấy mới chết. Nhà văn không gặp lại bà Năm nữa. Ông viết là khi có dịp đi ngang vùng quê nghèo của bà ở Trà Vinh, ông nghĩ dễ gì tìm được một kèo nhà cái trực tuyến có cái tên khá nhàm là bà Năm. “Thôi thì đành hoài cổ vu vơ, lẩm cẩm!”.

Nhà văn Sơn Nam chỉ kể chuyện, không đánh giá, nhận xét gì, nhưng cuối cùng, ông kín đáo bộc lộ sự tiếc nuối và quý mến một kèo nhà cái trực tuyến phụ nữ chân chất từng sống cùng mái nhà với ông. Bà xuất thân từ đồng ruộng miền Nam, vì hoàn cảnh chiến tranh mà dạt lên thành phố làm việc kiếm sống ở nghề bị coi là thấp kém là đi giúp việc nhà, mà có kèo nhà cái trực tuyến gọi bằng những từ khinh miệt là “ở đợ”, “con ở”, “con sen”. Bà tự trọng, biết nghĩ cho chủ, không muốn làm phiền chủ nên trăn trở vì dám xin một việc nhỏ nhoi là mượn một góc nhà để cúng mẹ. Cuối cùng, bà ra đi, để phụ bán cho đứa cháu, cũng là giúp việc nhưng ở ngoài lề đường chứ không phải dưới mái nhà che chắn nắng mưa, ắt hẳn có đồng lương nhưng từ kèo nhà cái trực tuyến thân chứ không phải từ thân phận đi làm thuê.

Bà giống như mọi kèo nhà cái trực tuyến phụ nữ bình dân, cần kiếm sống tự nuôi bản thân và có thể lo nuôi cả con cháu dưới quê. Bà có thể là mẹ, là chị của bất cứ ai, khiến nhà văn Sơn Nam, một kèo nhà cái trực tuyến cũng trôi giạt từ vùng quê Kiên Giang về Sài Gòn, thương cảm và nể trọng vì sự tự trọng và cách cư xử khiêm tốn, chân thành của kèo nhà cái trực tuyến nghèo biết lẽ phải.

Bà như là gạch nối của kèo nhà cái trực tuyến thành thị với vùng nông thôn xa xôi đang là nơi tranh giành dữ dội giữa các tay súng…

Phạm Công Luận

(Trích sách “Sài Gòn ngoảnh lại trăm năm” do công ty Phan Book và NXB Đà Nẵng xuất bản năm 2021)