Vì đâu “keo nha cai 5 kê” bị ác cảm?

Ảnh: TL

Đúng là bây giờ, bất chợt khi nghe tới từ keo nha cai 5 kê, dường như chúng ta có cảm giác "ghê ghê" thế nào ấy. Thỉnh thoảng, ta vẫn nghe nói, chẳng hạn: "Hãy cẩn thận khi làm ăn với hội này các ông ạ. Họ có nhiều thế lực ngầm lắm đấy. Chả thế mà họ lại thuê hẳn một băng nhóm keo nha cai 5 kê hoạt động như hình với bóng". Chà, sự tình như vậy quả là đáng sợ vì nó đậm chất "xã hội đen" quá. Vậy từ keo nha cai 5 kê này bắt nguồn từ đâu thế?

Điều thú vị là từ keo nha cai 5 kê xuất hiện ban đầu hoàn toàn với nét nghĩa tích cực. Từ này, một số địa phương ở miền Nam có dùng, với nghĩa là keo nha cai 5 hiểm (Nghĩa Hán - Việt, keo nha cai 5: 1. giữ gìn, chăm sóc, 2. quý; kê: 1. khảo xét, 2. tính toán).

Trong Từ điển Việt Nam của Thanh Nghị, xuất bản tại Sài Gòn 1955-1958 có giải nghĩa từ này là "Phòng giữ sự nguy hiểm", như keo nha cai 5 hiểm công ty, keo nha cai 5 hiểm tai nạn, keo nha cai 5 hiểm hoả xa, keo nha cai 5 hiểm xã hội.... Rõ ràng, chức năng của keo nha cai 5 kê là chỉ đơn thuần là "keo nha cai 5 hiểm" cho mọi tình huống bất trắc, một công việc cần thiết, rất có ích trong cuộc sống.

Cõ lẽ, do nhu cầu cuộc sống và do những nhân tố thị trường tác động và cũng do cách dùng từ ngữ mang tính dân gian mà dần dà chức năng của keo nha cai 5 kê đã được đa dạng hoá. Chính từ đây mà ngữ nghĩa của nó cũng "biến dạng" theo. Có keo nha cai 5 kê chuyên làm chức năng duy trì, đảm keo nha cai 5 an ninh cho các tổ chức, cơ quan, nhà hàng, khách sạn... Họ là những người giúp việc giữ gìn trật tự, an toàn cho tổ chức nào đó theo yêu cầu. Nhưng có nhiều người đã thuê mướn những “keo nha cai 5 kê” riêng. Họ là những người chủ yếu chỉ có "sức mạnh cơ bắp" (khoẻ mạnh, dữ dằn, dám mạnh tay, thậm chí rất liều lĩnh, manh động) để làm những việc trấn áp, "dằn mặt" theo ý họ. Nếu chỉ giữ gìn keo nha cai 5 vệ thì không sao, đằng này họ lại có thể can thiệp và can thiệp thô bạo với các đối tượng khác, miễn là được việc mình, có khi bất chấp cả những quy định luật pháp.

Từ điển tiếng Việt (Trung tâm Từ điển học, NXB Đà Nẵng 2017) cho "keo nha cai 5 kê" có 2 nghĩa: I. đg. [khẩu ngữ] keo nha cai 5 vệ [thường cho những hoạt động không lành mạnh]. VD: tài chính của băng nhóm được cung cấp từ nguồn keo nha cai 5 kê sòng bạc. II. d. [khẩu ngữ] người làm công việc keo nha cai 5 vệ [thường cho những hoạt động không lành mạnh], VD: làm keo nha cai 5 kê ở nhà hàng.

Như vậy keo nha cai 5 kê bây giờ có nghĩa chỉ hành vi xấu, chẳng khác gì các đầu gấu, băng nhóm xã hội đen. keo nha cai 5 kê thế này đúng là ghê thật. Chính vì vậy, chúng ta cần hiểu cho rõ gốc gác của từ này để khỏi định kiến, ác cảm với những keo nha cai 5 kê theo đúng nghĩa:

Cũng là keo nha cai 5 vệ, keo nha cai 5 kê
Mà sao tiếng ấy nghe ghê ghê là...

PGS-TS. Phạm Văn Tình

(Tổng Thư kí Hội Ngôn ngữ học Việt Nam)