Vỡ đập tại Lào: Liên minh Cứu sông Mekong yêu cầu tạm dừng các nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 trong khu vực

Gửi lời chia buồn sâu sắc đến các cộng đồng bị ảnh hưởng tại miền nam Lào và hạ lưu ở Campuchia, Liên minh Cứu sông Mekong đồng thời vừa ra thông cáo cho rằng: sự cố vỡ đập tại nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Pian Xe Xe Nam Noy là một thảm họa; nhưng không phải là một thảm họa tự nhiên mà bắt nguồn từ sai sót của các nhà thầu xây dựng đập nhận định bóng đá kèo nhà cái 5.

Liên minh Cứu sông Mê Kông gồm các tổ chức phi chính phủ, các nhóm cộng đồng và các công dân quan tâm đến tình hình khu vực nhận định bóng đá kèo nhà cái 5.

Vụ vỡ đập nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Xe Pien-Xe Namnoy nhấn nhìm 7 bản thuộc huyện Sanamxay, tỉnh Attapeu, phía đông nam của Lào. Ảnh: ABC Laos.

Đã có nhiều sai sót và tác động tiêu cực

Theo Liên minh, nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Xe Pian Xe Nam Noy là dự án gây tranh cãi từ khi mới bắt đầu xây dựng.

Năm 2013, các nhà hoạt động xã hội dân sự đã lên tiếng về dự án này do quá trình tham vấn không thỏa đáng, báo cáo đánh giá tác động môi trường không đầy đủ, thiếu các đánh giá tác động xuyên biên giới, các tiêu chí về môi trường – xã hội không đáp ứng được tiêu chuẩn quốc tế.

Các giai đoạn lập kế hoạch của dự án thiếu thông tin về tác động tiềm ẩn và thiếu các phương án giảm thiểu thiệt hại do dự án gây ra cho cộng đồng địa phương.

Tại khu tái định cư nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 này, các nhà nghiên cứu đã chứng kiến cảnh người dân gặp khó khăn về nguồn lương thực, nước và đất canh tác.

Cũng theo Thông cáo, trước khi xảy ra thảm họa này, việc dự án nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Xe Pian Xe Nam Noy chuyển nước từ sông Xe Pian đến hồ chứa nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 đã gây ra những tác động nghiêm trọng phía hạ lưu. Những thay đổi về chất lượng nước và thủy văn đã gây thiệt hại đến nghề cá địa phương, song người dân sinh sống dọc theo sông Xe Pian không nhận được bất kỳ khoản đền bù hỗ trợ nào cho những mất mát về sinh kế.

Khu Bảo tồn quốc gia Xe Pian nằm ngay cạnh sông Xe Pian cũng bị tác động tiêu cực bởi dự án nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 này.

Dự án đang được triển khai bởi Công ty Năng lượng Xe Pian Xe Namnoy (PNPC). PNPC là một liên doanh được thành lập vào năm 2012 bởi công ty SK Engineering and Construction (Hàn Quốc), Korea Western Power, Ratchaburi Electricity Generating Holding, và Lao Holding State Enterprise.

Con đập dự kiến sẽ bắt đầu hoạt động vào năm 2019 với 90% lượng điện sản xuất dự kiến sẽ xuất khẩu sang Thái Lan. Cơ quan điện lực Thái Lan (EGAT) là bên mua điện và một số ngân hàng lớn của Thái Lan đã tài trợ cho dự án này bao gồm: Ngân hàng Krung Thai, Tanachart, Ngân hàng Xuất nhập khẩu Thái Lan and Ngân hàng Ayudhaya (Krung Sri).

Người dân gặp khó khăn trong đòi lại công lý

Thông cáo của Liên minh Cứu sông nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 cho biết, những người dân bị ảnh hưởng nặng nề từ thảm họa vỡ đập Xe Pian Xe Nam Noy đang gặp khó khăn trong việc đòi lại công lý từ các công ty và các bên cung cấp tài chính cho dự án.

Việc các quy trình pháp lý quốc gia của Lào đang trong quá trình hoàn thiện đã tạo nên những rào cản đáng kể đối với trách nhiệm giải trình từ các nước đầu tư. Bên cạnh đó, tính nhạy cảm chính trị của các khoản đầu tư khiến người dân cảm thấy e ngại và thiếu an toàn khi tiếp cận với các cơ chế của công ty để yêu cầu đền bù.

“Dự án thủy điên Xe Pian Xe Nam Noy được xây dựng theo phương thức phổ biến mà các dự án nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 ở Lào và trong khu vực đang theo đuổi, bằng cách khai thác tài nguyên thiên nhiên để tạo ra doanh thu, mà thiếu tham vấn ý kiến các cộng đồng bị ảnh hưởng, hoặc các bên liên quan một cách thỏa đáng về các thiệt hại về xã hội và môi trường. Phần lớn lợi ích và lợi nhuận từ các dự này đều rơi vào tay các chủ xây dựng và nhà đầu tư trong khi người dân địa phương phải gánh chịu các ảnh hưởng và rủi ro.”, Liên minh nhấn mạnh.

Dòng sông Xe Pian và Xe Nam đổ vào sông Sekong - là một trong các phụ lưu quan trọng nhất của sông nhận định bóng đá kèo nhà cái 5. Sông Sekong bắt nguồn từ khu vực miền Trung của Việt Nam, chảy qua lãnh thổ Lào và hòa vào dòng Mê Kông trên lãnh thổ Campuchia.

nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Lào, hàng chục ngàn người thuộc khoảng 20 nhóm dân tộc thiểu số khác nhau sống dựa vào dòng nước từ sông Sekong và các nhánh nhỏ hơn. Họ sống bằng nghề đánh bắt cá tự nhiên và thu hái các sản vật từ rừng và canh tác nông nghiệp.

Ngoài ra, có hơn 30.000 người sinh sống dọc theo sông Sekong ở tỉnh Stung Treng của Campuchia, đa số họ là các nhóm dân tộc thiểu số sống phụ thuộc vào các tài nguyên đất đai và tài nguyên nước.

“Sức khỏe của các cộng đồng sinh sống ven sông Sekong và các hệ sinh thái ven sông đang bị đe dọa bởi sự phát triển mạnh mẽ dựa vào thai thác tài nguyên thiên nhiên”, Thông cáo viết.

Hiện có tới 17 đập được quy hoạch trong lưu vực để xuất khẩu điện cho Việt Nam và Thái Lan.

Các đập nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 trên dòng chính Mekong

Hơn chục năm qua, đã có nhiều cảnh báo kế hoạch mở rộng các hệ thống nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 tại hạ nguồn sông Mekong gây ra các mối đe dọa lớn đối với hệ sinh thái sông Mekong, an ninh lương thực, sinh kế và phúc lợi của người dân địa phương.

Theo Liên minh, nhiều cộng đồng Lào và cộng đồng sống ven sông Mekong ngày càng dễ bị tổn thương trước những thảm họa tương tự và bị đe dọa bởi các các vấn đề môi trường nghiêm trọng  với kế hoạch xây dựng 11 dự án nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 trên dòng chính sông Mekong, và 120 dự án đập khác trên các phụ lưu vào năm 2040.

Các dự án mang lại rủi ro cao chủ yếu được lên kế hoạch xây dưng nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Lào theo chính sách nhằm biến nước Lào thành “cục pin của Đông Nam Á”.

Thảm họa này đã tạo nên làn sóng kêu gọi chính phủ Lào xem xét nghiêm túc các dự án lớn đầu tư ở lĩnh vực nhận định bóng đá kèo nhà cái 5, và củng cố việc thực thi luật pháp quốc gia nhằm đảm bảo trách nhiệm giải trình từ các nhà đầu nước ngoài.

Được biết trước đó, sau khi xảy ra thảm họa vỡ đập Xe Pian Xe Nam Noy, thông cáo từ Tổ chức Sông ngòi Quốc tế (IR) đã nhấn mạnh, nhiều bằng chứng cho thấy nhiều đập đang, sẽ hoạt động trên dòng nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 đã không được thiết kế để có thể đối phó với các sự kiện thời tiết ngày một khắc nghiệt và khó định đoán hơn.

Từ đó IR khuyến cáo các nhà tài chính, hoạch định và khai thác nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 trên dòng Mekong phải khẩn trương đánh giá khả năng và đảm bảo an toàn của các đập; đặt an toàn của hàng triệu người dân ở hạ lưu đập lên hàng đầu.

Thảm họa vỡ đập nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 Xe Pian Xe Nam Noy tại Lào xảy ra vào đêm 23.7. Thảm họa này đã khiến chỉ riêng tại Sanamxay, hơn 3.800 người dân chịu ảnh hưởng của vụ vỡ đập và hơn 2.000 hecta đất trồng trọt đã bị tàn phá - theo số liệu sơ bộ của Hội Chữ Thập đỏ Lào.

Tuy nhiên, số thương vong chính xác vẫn chưa được xác định do thiếu thông tin từ chính phủ. Phó bí thư tỉnh ủy Attapeu Minaphone Saisomphu hôm 29.7 xác nhận đã tìm thấy 9 thi thể và còn 1.126 người mất tích. Đã có hơn 6.000 người đã bị ảnh hưởng và gần 3.000 người rơi vào tình cảnh mất nhà cửa trong thảm họa này.

Theo Chính phủ Lào và chủ đầu tư, nguyên nhân ban đầu gây vỡ đập là do mưa kéo dài ngày và thân đập này có vết nứt.

Lê Quỳnh