trực tiếp kèo nhà cáiNgày xưa có một chợ sách...

Một mảnh vỡ của Sài Gòn sôi động

Ở khu trực tiếp kèo nhà cái cũ của Đường trực tiếp kèo nhà cái Nguyễn Văn Bình, quận 1 hiện giờ có một người bán trực tiếp kèo nhà cái ngoài 60 tuổi, rất rành rẽ các loại trực tiếp kèo nhà cái “Đông Tây kim cổ”. Đó là ông Hoàng Việt Long, chân bị tật từ nhỏ nên trong giới gọi là “Long Què”. Thấy tôi tìm mua các trực tiếp kèo nhà cái sử và trực tiếp kèo nhà cái giáo khoa cũ, ông Long hướng dẫn tận tình và còn mời khách cùng ngồi uống cà phê, “nhâm nhi” chuyện trực tiếp kèo nhà cái vở, học hành thế kỷ trước. Hóa ra ông Long từng là nhà giáo dạy giờ trường tư và từng là tiểu thương ở ngôi chợ ngày xửa ngày xưa đó. Khi tôi đưa ông xem tấm ảnh Chợ trực tiếp kèo nhà cái Đặng Thị Nhu - tìm thấy trên Flickr.com , ông nheo mắt nhìn, sững người và rồi reo lên: “Ô hay, đây là sạp cô Nở, vợ ông Sang, bây giờ đã đi Úc!”.

Ông Hoàng Việt Long, xem lại hình chụp Chợ trực tiếp kèo nhà cái xưa trên máy tính

Ông gọi ngay vợ, cũng là người bán trực tiếp kèo nhà cái, cùng đến xem hình: “Em nhận ra không, phía xa xa, gần ra nhà hàng Vân Cảnh là sạp số 2 của mình đó!”. Rồi ông Long hào hứng kể với tôi Chợ trực tiếp kèo nhà cái Đặng Thị Nhu có hơn 105 sạp. Mỗi sạp khoảng hai mét vuông, được đóng ngay ngắn, đâu ra đó, có mái tôn che nắng che mưa. Các sạp được phép dựng dưới lòng đường. Cách ba bốn sạp lại có một khoảng trống rộng để các chủ nhà hai bên đường ra vào. Theo ông, Chợ trực tiếp kèo nhà cái có từ năm 1977, tồn tại đến năm 1983. Đây là chợ do UBND quận 1 mở, có ban quản lý hẳn hoi. “Sự tích” ra đời Chợ trực tiếp kèo nhà cái kể cũng lạ!

Ông Long cho biết trước 30.4.1975, từng có một “chợ trời” bán trực tiếp kèo nhà cái báo cũ và đồ souvenir tại góc đường Lê Lợi – Công Lý (nay là Nam Kỳ Khởi Nghĩa). Chợ trời này mọc trên vỉa hè, chạy dọc bờ tường của Bộ Công Chánh và Bưu điện quận 1. Nó nằm đối diện dãy nhà trực tiếp kèo nhà cái trên đường Lê Lợi, trong đó nhà trực tiếp kèo nhà cái Khai Trí (62 Lê Lợi, sau 4.1975 là nhà trực tiếp kèo nhà cái quốc doanh Fahasa), nhà trực tiếp kèo nhà cái lớn nhất và là cột mốc không thể thiếu trong ký ức của nhiều thế hệ Sài Gòn.

Nếu như dãy nhà trực tiếp kèo nhà cái bên kia đường bán trực tiếp kèo nhà cái báo mới thì bên này đường - chợ trực tiếp kèo nhà cái vỉa hè lại chuyên bán trực tiếp kèo nhà cái báo cũ. trực tiếp kèo nhà cái xưa và kể cả trực tiếp kèo nhà cái mới nhưng bán xôn (trực tiếp kèo nhà cái giảm giá) và trực tiếp kèo nhà cái báo do lính Mỹ thải ra trong thời kỳ chiến tranh, đều tụ hội về đây. Đúng rồi, tôi góp chuyện với ông Long, hồi nhỏ, tôi có đi chợ trời trực tiếp kèo nhà cái báo Lê Lợi. Đến bây giờ, tôi vẫn nhớ hình ảnh hàng núi trực tiếp kèo nhà cái đổ trên vỉa hè và những chiếc sạp tạm bợ.

Ngay sau ngày 30.4, chợ trời trực tiếp kèo nhà cái báo còn lấn sân qua phía nhà trực tiếp kèo nhà cái Khai Trí. Vào thời điểm “giao thời”, cả hai bên đường Lê Lợi trở thành nơi đổ trực tiếp kèo nhà cái khổng lồ. Cả một nền văn hóa đồ sộ của miền Nam bỗng chốc bước ra vỉa hè! trực tiếp kèo nhà cái ùn ùn đến từ trong kho, trong nhà in và ngay cả trực tiếp kèo nhà cái báo “đi hôi” từ Thư viện Hội Việt Mỹ (55 Mạc Đĩnh Chi). trực tiếp kèo nhà cái lượm lặt từ nhà người Mỹ và các gia đình đã “di tản”. Bản thân tôi, lúc ấy 13 tuổi, hí hửng lần đầu mua được mấy quyển báo Thiếu Nhi đóng bộ và một lô tiểu thuyết Duyên Anh, với “giá vừa bán vừa cho”.

Cái chợ trực tiếp kèo nhà cái đồ sộ và “lộn xộn” về cả hình thức và nội dung, được chính quyền mới tạm “nhắm mắt cho qua” nhưng chỉ trong một thời gian ngắn. Khi trật tự giao thông bắt đầu được vãn hồi và nhất là khi chiến dịch lên án, thu gom “trực tiếp kèo nhà cái báo - tài liệu phản động và đồi trụy” được phát động, thì cũng là lúc chợ trực tiếp kèo nhà cái báo trên đường Lê Lợi bị giải tỏa. Nhưng thật may và bất ngờ, ông Long cũng không hiểu vì sao và không biết do ai, năm 1977 đã có quyết định lập ra Chợ trực tiếp kèo nhà cái ở đường Đặng Thị Nhu. Đây là một dãy phố xưa, trước 4.1975 có tên Bùi Quang Chiêu.

Đường chỉ khoảng 200m, gần Chợ Bến Thành. Dân cư trung lưu, lịch sự, nhiều nhà dân đã “di tản”, người mới về không thấy dị ứng gì với việc mở chợ. Chính quyền đưa Chợ trực tiếp kèo nhà cái về đây vừa thuận tiện mua bán, vừa quản lý dễ dàng. Hơn nữa, ông Long nói, nhờ Chợ Đặng Thị Nhu mà nhiều gia đình chạy hàng trực tiếp kèo nhà cái còn giữ được “nồi cơm”.

Chợ trực tiếp kèo nhà cái ngày xưa trên đường Đặng Thị Nhu quận 1 (ảnh: Flickr.com)

Chính vào thời điểm 1977, ông Long lúc ấy đang “mất dạy”vì trường tư đã chuyển thành trường nhà nước được người thân rủ về cùng bán hàng ở Chợ trực tiếp kèo nhà cái. Có lẽ người rành nhất lịch sử Chợ trực tiếp kèo nhà cái là ông Hai Văn Nghệ (tên thật là Hai Sanh, trước 1975 làm cho nhà xuất bản Văn Nghệ). Theo ông Long, ông Hai vốn là Trưởng ban đại diện các bạn hàng tại đây. Ông là người nhiều hiểu biết, đồng thời nắm rõ tình cảnh của từng bạn hàng. Ông thường đến các sạp hàng nhẹ nhàng nhắc nhở bà con chấp hành quy định không bán “trực tiếp kèo nhà cái cấm”.

Nói đến “trực tiếp kèo nhà cái cấm” , ông Long chỉ còn nhớ “truyện chưởng” và trực tiếp kèo nhà cái bói tướng, tử vi là hai loại trực tiếp kèo nhà cái được nhắc nhở nhiều nhất. Rất tiếc, ông Hai Văn Nghệ mất lâu rồi. Ông Long cười: “Chu choa, bây giờ ông Hai còn sống chắc cũng cười xòa khi thấy người ta đã cho in lại cả hai loại trực tiếp kèo nhà cái đó”.

Nơi gặp gỡ của những “người đói”

Ông Long và tôi hào hứng nhớ lại cái không gian văn hóa đa dạng của Chợ trực tiếp kèo nhà cái Đặng Thị Nhu ngày ấy. Theo ông, người bán trực tiếp kèo nhà cái ở đây không phải chỉ có những người “lái trực tiếp kèo nhà cái”, kiếm sống đơn thuần. Ở chợ, có khá nhiều chủ sạp là những người “chơi trực tiếp kèo nhà cái”, nhà giáo, sinh viên, công chức cũ - những người không những là “mọt trực tiếp kèo nhà cái” mà còn là “tín đồ” say mê chuyện trực tiếp kèo nhà cái vở.

Ông Long nhớ gần sạp của ông, có sạp của ông Phạm Công Trang, em trai giáo sư triết Phạm Công Thiện. Ông Trang là kiểu người bán trực tiếp kèo nhà cái “tài tử”, đem trực tiếp kèo nhà cái ra chợ ngồi giải khuây, mong gặp người cùng sở thích để “đàm đạo”. Có nhiều chủ sạp rất “văn nghệ”- khách hàng ghé đến thấy hạp là thành bạn bè, trò chuyện không nghỉ. Lại có những chủ sạp rất “bác học” - thông thạo không chỉ nội dung mà còn biết rõ nguồn gốc và có thêm nhận xét trực tiếp kèo nhà cái vở rất đáng nể.

Không gian văn hóa đa dạng của Chợ trực tiếp kèo nhà cái Đặng Thị Nhu ngày ấy giờ đã vắng lặng

Trong khi đó, người mua trực tiếp kèo nhà cái cũng là người tứ xứ, ham học hỏi. Đặc biệt, nhiều người từ Hà Nội vào, lùng mua không những các trực tiếp kèo nhà cái báo nổi tiếng của Sài Gòn mà còn tìm các trực tiếp kèo nhà cái văn thơ tiền chiến (trước 1945), kể cả các bài nhạc đã “rơi vào vùng cấm” sau năm 1954 ở miền Bắc. Còn người Sài Gòn, nhất là tuổi trung niên, đến đây không chỉ tìm kiếm kiến thức mà có lẽ còn muốn tìm lại những ký ức của một đời sống xưa đã giã biệt. Ông Long nhớ, trực tiếp kèo nhà cái bán chạy suốt mấy năm liền là truyện cổ tích các nước, trực tiếp kèo nhà cái nghiên cứu Indochine (Đông Dương), trực tiếp kèo nhà cái dạy tiếng Anh, tiếng Pháp, trực tiếp kèo nhà cái thuốc và nhất là các loại từ điển bách khoa Anh, Pháp và các trực tiếp kèo nhà cái tranh khổ lớn của Tây Âu.

Không biết ông Long có nhớ “khách hàng học trò” của chợ trực tiếp kèo nhà cái không? Với tôi, ngôi chợ chữ nghĩa này là một phần kỷ niệm không thể thiếu của thời đi học. Thuở lớp 8, 9 và các lớp sau đó, tôi và bạn bè rủ nhau đạp xe ra đấy, không chỉ để tìm trực tiếp kèo nhà cái học. Chúng tôi còn “đọc chui” truyện tranh Spirou, Lucky Luke, Thiếu Nhi đóng bộ, Tuổi Hoa, Thời Nay... những “món ăn” cũ - kiến thức và giải trí, một vài năm trước đã biết qua, nay vẫn thòm thèm. Nhà báo Phạm Công Luận - tác giả bộ trực tiếp kèo nhà cái đồ sộSài Gòn - chuyện đời của phốhiện giờ, kể với tôi kỷ niệm đầu tiên của anh ở đây là tìm được một quyển trực tiếp kèo nhà cái dạy gấp giấy Origami “chính cống” của Nhật. trực tiếp kèo nhà cái hay quá nhưng anh không đủ tiền để mua, cứ quay đi quay lại “xem ké”. Quả thật, lúc đó nhà nào nhà nấy ở Sài Gòn đều eo hẹp tiền bạc. Nhiều lúc trực tiếp kèo nhà cái vở phải ra đi để nhường chỗ cho gạo, cho khoai. Tôi vẫn nhớ không quên những lần hai anh em tôi đau xót gọi người ở Chợ Đặng Thị Nhu đến nhà mua trực tiếp kèo nhà cái.

Người Sài Gòn, nhất là tuổi trung niên, đến đây không chỉ tìm kiếm kiến thức mà có lẽ còn muốn tìm lại những ký ức của một đời sống xưa đã giã biệt.

Khi vào đại học, năm 1980, tôi lại cần đến Chợ trực tiếp kèo nhà cái Đặng Thị Nhu nhiều hơn. Sinh viên chúng tôi có thể tìm được tại Chợ Đặng Thị Nhu nhiều loại trực tiếp kèo nhà cái báo hiếm hoi, không thấy hoặc không mượn được ở thư viện trường hay thư viện thành phố. Vả lại, ở chợ trực tiếp kèo nhà cái này, chúng tôi còn kiếm được những “từ điển sống” - điều hoàn toàn không có ở các thư viện. Đó là những chủ sạp và ngay cả người mua biết vanh vách nhiều chuyện trực tiếp kèo nhà cái vở đời xưa, đời nay. Thêm nữa, chợ trực tiếp kèo nhà cái này, thật mắc cỡ, còn là nơi tôi… kiếm tiền! Ngày đó, không ít lần, tôi xin giấy giới thiệu của nhà trường để đến mua trực tiếp kèo nhà cái ở các cửa hàng trực tiếp kèo nhà cái quốc doanh.

Lúc ấy, có khá nhiều truyện dịch, trực tiếp kèo nhà cái từ điển, trực tiếp kèo nhà cái học ngoại ngữ, trực tiếp kèo nhà cái thuốc – vốn là trực tiếp kèo nhà cái tịch thu từ các nhà trực tiếp kèo nhà cái, nhà xuất bản bị cải tạo. Các trực tiếp kèo nhà cái này chỉ bán cho công nhân viên và sinh viên với giá rẻ nhưng người mua phải có giấy giới thiệu. Mỗi người chỉ được mua một quyển, chẳng khác gì mua thịt hay mua gạo bằng “tem phiếu”. Những quyển trực tiếp kèo nhà cái “giá phân phối” đó được đem ra bán lại ở Chợ Đặng Thị Nhu cũng giúp cho sinh viên một khoản “tiền còm” mua khoai mì, mua xôi ăn sáng và cũng dùng để mua trực tiếp kèo nhà cái vở!

Thế rồi, Chợ trực tiếp kèo nhà cái Đặng Thị Nhu bị đóng cửa năm 1983. Ông Long kể trước đó - năm 1981, đã có một đợt “kiểm kê trực tiếp kèo nhà cái” làm mọi người bấn loạn song sau đấy trực tiếp kèo nhà cái vẫn được trả lại để bán nếu không nằm trong danh trực tiếp kèo nhà cái cấm. Nhưng hai năm sau, chính quyền bỗng cho kiểm kê lần nữa và sau lần này thì toàn bộ trực tiếp kèo nhà cái của các sạp bị buộc bán ký gởi trong cửa hàng nhà nước. Đó là cửa hàng chuyên bán trực tiếp kèo nhà cái cũ của Quốc doanh phát hành trực tiếp kèo nhà cái (tiền thân của Công ty Fahasa bây giờ), đặt tại số 117 Lê Lợi.

Các chủ trực tiếp kèo nhà cái nhận được tiền lời khoảng 10% nếu trực tiếp kèo nhà cái bán được. Song “tài sản” lớn nhất của cả chủ sạp và người mua là ngôi chợ trực tiếp kèo nhà cái thì không còn nữa. Kể ra, vào thời điểm các loại cửa hàng thương mại, dịch vụ của tư nhân đều bị “cải tạo” dưới nhiều hình thức khắc nghiệt thì Chợ trực tiếp kèo nhà cái Đặng Thị Nhu đã được “cải tạo” một cách êm ái hơn nhiều.

Đường Đặng Thị Nhu ngày nay

Tuy Chợ trực tiếp kèo nhà cái không còn, nhiều người đổi nghề nhưng nhu cầu mua bán trực tiếp kèo nhà cái cũ và chơi trực tiếp kèo nhà cái vẫn không bao giờ mất trên đất Sài Gòn. Có lẽ vì vậy, theo ông Long, năm 1988, Chợ trực tiếp kèo nhà cái đã “tái xuất giang hồ” trên vỉa hè dọc bờ tường Tiểu học Trần Hưng Đạo, góc Trần Đình Xu (Phát Diệm cũ). Chính Công ty Phát hành trực tiếp kèo nhà cái quận Một đã có sáng kiến mở tại đây khoảng 8 sạp bán trực tiếp kèo nhà cái cũ, bên cạnh các sạp văn phòng phẩm. Quầy sạp của chợ trực tiếp kèo nhà cái nhỏ này khá xinh xắn, là “dư âm” nối dài của Chợ trực tiếp kèo nhà cái Đặng Thị Nhu. Ông Long và nhiều bạn hàng đã đến bán trực tiếp kèo nhà cái tại đây cho đến năm 2006. Sau đó, các sạp này lại bị “dẹp tiệm”, trả lại vỉa hè cho công cộng.

Một số bạn hàng dạt sang bên kia đường, thuê nhà tiếp tục mua bán trực tiếp kèo nhà cái cũ. Trong khi đó, nhiều bạn hàng của Chợ Đặng Thị Nhu trước đây đã tản ra đường Nguyễn Thị Minh Khai (quận 3) gần bùng binh Cộng Hòa, đường Trần Nhân Tôn (quận 10), đường Nguyễn Chí Thanh (quận 5) là những khu vực có nhà cửa giá rẻ, để tiếp tục hành nghề. Dần dần, thành phố có thêm các khu bán trực tiếp kèo nhà cái cũ ở đường Trần Huy Liệu (Phú Nhuận), Nguyễn Thái Sơn (Gò Vấp). Riêng ông Long bắt đầu “giải nghệ” từ năm ấy, chuyển qua nghề thiết kế vi tính, với mong ước cuộc sống ổn định hơn. Nhưng rồi, cái duyên trực tiếp kèo nhà cái vở lại gọi những người “hàng trực tiếp kèo nhà cái” như ông. Năm 2016, khi Đường trực tiếp kèo nhà cái Nguyễn Văn Bình được thành lập, ông Long có cơ hội trở lại với nghề này.

Tôi hỏi ông Long, liệu thành phố nên tái lập một chợ trực tiếp kèo nhà cái cũ ở một con đường hay một khuôn viên nào đấy, kể cả dọc công viên bến Bạch Đằng như chợ trực tiếp kèo nhà cái cũ bên bờ sông Seine? Ông trầm ngâm rồi cười: “Tôi không biết nữa, bởi hiện giờ ở khu bán trực tiếp kèo nhà cái cũ này, chúng tôi vẫn hồi hộp chưa rõ có được duy trì lâu dài không!”

Chao ôi, chẳng lẽ những chợ trực tiếp kèo nhà cái, đường trực tiếp kèo nhà cái độc đáo của Sài Gòn, một lần nữa lại có thể bị mai một hay sao?

Bài và ảnh:Phúc Tiến