Vì sao “tháng giêng bếp chủ nhà, tháng ba nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 ở”?

Tháng giêng là tháng đầu năm. Đây là tháng có Tết Nguyên Đán (cái tết lớn nhất, thiêng liêng nhất) và còn thêm Tết Nguyên Tiêu và nhiều lễ hội khắp nơi kéo dài tới nhiều ngày sau đó.

Vì đang thời kì nông nhàn. Mùa màng rau cỏ đã thu hoạch xong. Cấy hái cho vụ mới hoặc đã khá ổn (hoặc lui lại một chút không nhận định bóng đá kèo nhà cái 5). Thời tiết đang trà rét lạnh cũng là lý do người ta tạm ngừng các hoạt động lao động sản xuất. Cả năm vất vả, cũng nên dành cho mình một khoảng thời gian nghỉ ngơi, hưởng thụ khi Tết đến xuân về.

Và quan trọng, vào tháng giêng, hầu hết các gia đình Việt Nam đã chuẩn bị, dự trữ một khối lượng lương thực, thưc phẩm dư dật. Ở nông thôn, nhà nào cũng xay giã cho đầy vại gạo, rán cho đầu âu mỡ, gà vịt nuôi trữ trong chuồng, su hào, bắp cải, rau xanh đầy vườn, rơm rạ chất đốt cũng ổn. Thế là yên tâm tập trung cho “Tháng giêng là tháng ăn chơi”.

Ảnh: TL

Còn tháng nhận định bóng đá kèo nhà cái 5, là tháng vào kỳ giáp hạt. Tháng giêng đã “ăn nghiêng bồ thóc” rồi. Tháng hai ăn tiếp cho bồ thóc cạn hẳn. Mọi người đối mặt với tháng nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 mới thật đáng sợ. Trong nhà gạo hết, cái đun không còn. Ngoài vườn rau cũng hết. Nhìn ra ngoài kia, đồng không mông quạnh lại mưa phùn gió bấc lạnh tê người. Ai đã từng sống trong cảnh nông thôn (nhất là nông thôn miền Bắc) vào những dịp tháng nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 vào những năm xưa mới thấm thía hết ý nghĩa của câu “Tháng tám đói qua, tháng nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 đói chết”.

Đây chính là cơ sở làm nên ngữ nghĩa câu tục ngữ vừa dẫn (trong tít bài) “Tháng giêng bếp chủ nhà, tháng ba nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 ở”.

Câu này được Nguyễn Đức Dương (trong Từ điển Tục ngữ Việt, NXB. Tổng hợp TP.HCM, 2010) chuyển chú (sang câu “Bếp tháng giêng bếp chủ nhà, bếp tháng ba nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 ở”) và giải nghĩa là: “Bếp núc trong trong tháng giêng là của chủ nhà (vì đây là tháng ăn chơi nên khách khứa rất hay ghé thăm); bếp núc trong tháng ba là bếp của đầy tớ (vì đây là dịp ít ai ghé thăm để tránh gây khó khăn cho chủ nhà đang túng bấn trong kì giáp hạt)”.

Nhưng, giải thích như thế cũng chưa hết nhẽ. “Bếp chủ nhà” được hiểu là cái bếp thể hiện đầy đủ nhất những gì cần có trong một gia đình trọn vẹn, đủ đầy. Trong cái “trọn vẹn” đó thì việc có mặt gia chủ trong những ngày đầu năm (do nghỉ việc, do lo cho chuyện chuẩn bị nấu nướng, bày biện, đón khách khứa) là cần thiết. Còn tháng ba thì chủ nhà, hoặc “nằm co”, hoặc phải đi lo mọi việc cần thiết (đồng áng, chợ búa, công nợ…) nên lúc đó thì bế núc vắng vẻ, lạnh tanh (vì ít có cơ hội nhóm lửa). Có chăng chỉ có đầy tớ, con ở ở đây thu vén việc nhà cho gia chủ. Nói “nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 ở” cũng nhằm hàm ý, chỉ sự “nghèo nàn, đói khổ, tẻ nhạt, ít sức sống”.

Tất nhiên, đó là chuyện ngày xưa. Bây giờ thì ai cũng biết rằng, cuộc sống đã khác. Cảnh đói kém (đến mức phải chạy ăn từng bữa) cơ bản đã chấm dứt. Người ta chỉ còn lo “ăn sao cho ngon, mặc sao cho đẹp”. Và cái nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 hiện đại bây giờ cũng hoàn toàn khác hẳn, với những vật dụng vừa hiện đại, vừa đẹp, vừa tiện lợi. Chả cần vào nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 với những người nổi tiếng”, ta vẫn có thể ung dung chế biến những món cao lương mĩ vị thết đãi mọi người.

Tháng nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 ngày tám qua rồi

nhận định bóng đá kèo nhà cái 5 nhà em vẫn bao người viếng thăm...

PGS-TS. Phạm Văn Tình

(Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam)